Редактирование: Деви-махатмья (МП) 1

Пратхама чарита

विनियोगः<br />अस्य श्री प्रथमचरित्रस्य . ब्रह्मा ऋषिः . महाकाली देवता . गायत्री छन्दः . नन्दा शक्तिः . रक्तदन्तिका बीजम् . अग्निस्तत्त्वम् . ऋग्वेदः स्वरूपम् . श्रीमहाकालीप्रीत्यर्थे
प्रथमचरित्रजपे विनियोगः .<br />
. ध्यानम् .<br />ॐ खड्गं चक्रगदेषुचापपरिघाञ्छूलं भुशुण्डीं शिरः शङ्खं सन्दधतीं करैस्त्रिनयनां सर्वाङ्गभूषावृताम् .<br />नीलाश्मद्युतिमास्यपाददशकां सेवे महाकालिकां यामस्तौत्स्वपिते हरौ कमलजो हन्तुं मधुं कौटभम् ..<br />
viniyogaḥ<br />asya śrī prathamacaritrasya . brahmā ṛṣiḥ .<br />mahākālī devatā . gāyatrī chandaḥ . nandā śaktiḥ .<br />raktadantikā bījam . agnistattvam .<br />ṛgvedaḥ svarūpam . śrīmahākālīprītyarthe prathamacaritrajape viniyogaḥ .<br />
. dhyānam .<br />oṁ khaḍgaṁ cakragadeṣucāpaparighāñchūlaṁ bhuśuṇḍīṁ śiraḥ śaṅkhaṁ sandadhatīṁ karaistrinayanāṁ sarvāṅgabhūṣāvṛtām .<br />nīlāśmadyutimāsyapādadaśakāṁ seve mahākālikāṁ yāmastautsvapite harau kamalajo hantuṁ madhuṁ kauṭabham ..<br /> <br />ॐ नमश्चण्डिकायै ..<br />oṁ namaścaṇḍikāyai ..
  

Глава 1<br />«Убиение Мадху и Кайтабхи»<br />Ом, приветствия Чандике!

ॐ ऐं मार्कण्डेय उवाच ॥ १॥<br />
oṁ aiṁ mārkaṇḍeya uvāca .. 1..<br />
सावर्णिः सूर्यतनयो यो मनुः  कथ्यतेऽष्टमः ।<br />निशामय तदुत्पत्तिं विस्तराद्गदतो मम ॥ २॥<br />
sāvarṇiḥ sūryatanayo yo manuḥ  kathyate'ṣṭamaḥ .<br />niśāmaya tadutpattiṁ vistarādgadato mama .. 2..
: Маркандейя сказал:
: Выслушай мои слова о подробностях рождения сына Сурьи, Саварни — того, кто известен как Восьмой Ману,

महामायानुभावेन यथा मन्वन्तराधिपः ।<br />स बभूव महाभागः सावर्णिस्तनयो रवेः ॥ ३॥<br />
mahāmāyānubhāvena yathā manvantarādhipaḥ .<br />sa babhūva mahābhāgaḥ sāvarṇistanayo raveḥ .. 3..
: Как милостью Махамайи он, Саварни, прославленный сын Солнца, стал владыкой (Восьмой) Манвантары

स्वारोचिषेऽन्तरे पूर्वं चैत्रवंशसमुद्भवः ।<br />सुरथो नाम राजाभूत्समस्ते क्षितिमण्डले ॥ ४॥<br />
svārociṣe'ntare pūrvaṁ caitravaṁśasamudbhavaḥ .<br />suratho nāma rājābhūtsamaste kṣitimaṇḍale .. 4..
: В дни древности, в эпоху Сварочиши, жил царь по имени Суратха — рожденный в династии Чаитра властитель всей земли,

तस्य पालयतः सम्यक् प्रजाः पुत्रानिवौरसान् ।<br />बभूवुः शत्रवो भूपाः कोलाविध्वंसिनस्तदा ॥ ५॥<br />
tasya pālayataḥ samyak prajāḥ putrānivaurasān .<br />babhūvuḥ śatravo bhūpāḥ kolāvidhvaṁsinastadā .. 5..
: Как собственных детей, безупречно защищавший подданных и имевший врагов — царей-победителей (народа) кола.

तस्य तैरभवद् युद्धमतिप्रबलदण्डिनः ।<br />
न्यूनैरपि स तैर्युद्धे कोलाविध्वंसिभिर्जितः ॥ ६॥<br />
tasya tairabhavad yuddhamatiprabaladaṇḍinaḥ .<br />nyūnairapi sa tairyuddhe kolāvidhvaṁsibhirjitaḥ .. 6..
: Обладатель могучих сил, он начал бой с ними, но уступил в бою малочисленным победителям (народа) кола.

ततः स्वपुरमायातो निजदेशाधिपोऽभवत् ।<br />
आक्रान्तः स महाभागस्तैस्तदा प्रबलारिभिः ॥ ७॥<br />
tataḥ svapuramāyāto nijadeśādhipo'bhavat .<br />ākrāntaḥ sa mahābhāgastaistadā prabalāribhiḥ .. 7..
: И вернувшись в столицу, правил своей страной, но даже там прославленного (царя) притесняли сильные враги.

अमात्यैर्बलिभिर्दुष्टैर्दुर्बलस्य दुरात्मभिः ।<br />
कोशो बलं चापहृतं तत्रापि स्वपुरे ततः ॥ ८॥<br />
amātyairbalibhirduṣṭairdurbalasya durātmabhiḥ .<br />kośo balaṁ cāpahṛtaṁ tatrāpi svapure tataḥ .. 8..
: А затем в его же собственном городе могущественные, низменные и дерзкие приближенные лишили царя казны и войск.

ततो मृगयाव्याजेन हृतस्वाम्यः स भूपतिः ।<br />
एकाकी हयमारुह्य जगाम गहनं वनम् ॥ ९॥<br />
tato mṛgayāvyājena hṛtasvāmyaḥ sa bhūpatiḥ .<br />
ekākī hayamāruhya jagāma gahanaṁ vanam .. 9..
: И один, на коне, под видом охоты, утративший власть государь отбыл в глухую чащу леса,

स तत्राश्रममद्राक्षीद्द्विजवर्यस्य मेधसः ।<br />
प्रशान्तश्वापदाकीर्णं मुनिशिष्योपशोभितम् ॥ १०॥<br />
sa tatrāśramamadrākṣīddvijavaryasya medhasaḥ .<br />
praśāntaśvāpadākīrṇaṁ muniśiṣyopaśobhitam .. 10..
: А там нашел ашрам лучшего из дваждырожденных — Медхаса, ухоженный последователями подвижника, давший приют прирученным животным.

तस्थौ कञ्चित्स कालं च मुनिना तेन सत्कृतः ।<br />
इतश्चेतश्च विचरंस्तस्मिन् मुनिवराश्रमे ॥ ११॥<br />
tasthau kañcitsa kālaṁ ca muninā tena satkṛtaḥ .<br />
itaścetaśca vicaraṁstasmin munivarāśrame .. 11..
: И радушно встреченный тем отшельником, (царь) жил там какое-то время,гуляя по обители великого муни.

सोऽचिन्तयत्तदा तत्र ममत्वाकृष्टमानसः ।<br />
मत्पूर्वैः पालितं पूर्वं मया हीनं पुरं हि तत् ॥ १२॥<br />
so'cintayattadā tatra mamatvākṛṣṭamānasaḥ .
matpūrvaiḥ pālitaṁ pūrvaṁ mayā hīnaṁ puraṁ hi tat .. 12..
: Но даже там его ум был во власти привязанности, — царь размышлял:

मद्भृत्यैस्तैरसद्वृत्तैर्धर्मतः पाल्यते न वा ।<br />
न जाने स प्रधानो मे शूरो हस्ती सदामदः ॥ १३॥<br />
madbhṛtyaistairasadvṛttairdharmataḥ pālyate na vā .<br />
na jāne sa pradhāno me śūro hastī sadāmadaḥ .. 13..
: «Праведно ли властвуют злодеи-приближенные над покинутой мною столицей,столь успешно хранимой моими предками;

मम वैरिवशं यातः कान् भोगानुपलप्स्यते ।<br />
ये ममानुगता नित्यं प्रसादधनभोजनैः ॥ १४॥<br />
mama vairivaśaṁ yātaḥ kān bhogānupalapsyate .<br />
ye mamānugatā nityaṁ prasādadhanabhojanaiḥ .. 14..
: Не знаю, получит ли должный уход мой бесстрашный, оказавшийся во власти врагов слон Садамада.

अनुवृत्तिं ध्रुवं तेऽद्य कुर्वन्त्यन्यमहीभृताम् ।<br />
असम्यग्व्ययशीलैस्तैः कुर्वद्भिः सततं व्ययम् ॥ १५॥<br />
anuvṛttiṁ dhruvaṁ te'dya kurvantyanyamahībhṛtām .<br />
asamyagvyayaśīlaistaiḥ kurvadbhiḥ satataṁ vyayam .. 15..
: А (близкие), всегда принимавшие мою милость, богатства и пищу, несомненно, уже служат другим царям.

संचितः सोऽतिदुःखेन क्षयं कोशो गमिष्यति ।<br />
एतच्चान्यच्च सततं चिन्तयामास पार्थिवः ॥ १६॥<br />
saṁcitaḥ so'tiduḥkhena kṣayaṁ kośo gamiṣyati .<br />
etaccānyacca satataṁ cintayāmāsa pārthivaḥ .. 16..
: Собранную мной с великим трудом казну теперь разорят чрезмерными тратами расточители».

तत्र विप्राश्रमाभ्याशे वैश्यमेकं ददर्श सः ।<br />
स पृष्टस्तेन कस्त्वं भो हेतुश्चागमनेऽत्र कः ॥ १७॥<br />
tatra viprāśramābhyāśe vaiśyamekaṁ dadarśa saḥ .<br />
sa pṛṣṭastena kastvaṁ bho hetuścāgamane'tra kaḥ .. 17..
: Властитель земли непрерывно думал об этих и других вещах; встретив затем у ашрама подвижника одного вайшью,

सशोक इव कस्मात्त्वं दुर्मना इव लक्ष्यसे ।<br />
इत्याकर्ण्य वचस्तस्य भूपतेः  प्रणयोदितम् ॥ १८॥<br />
saśoka iva kasmāttvaṁ durmanā iva lakṣyase .<br />
ityākarṇya vacastasya bhūpateḥ  praṇayoditam .. 18..
: Он спросил того: «Кто ты, отчего пришел сюда и почему кажешься опечаленным?»

प्रत्युवाच स तं वैश्यः प्रश्रयावनतो नृपम् ॥ १९॥<br />
pratyuvāca sa taṁ vaiśyaḥ praśrayāvanato nṛpam .. 19..
: Слыша добрую речь владыки земли и почтительно поклонившись, вайшья отвечал царю:

वैश्य उवाच ॥ २०॥
vaiśya uvāca .. 20..
: Вайшья сказал:

समाधिर्नाम वैश्योऽहमुत्पन्नो धनिनां कुले ॥ २१॥<br />
पुत्रदारैर्निरस्तश्च धनलोभादसाधुभिः ।<br />
samādhirnāma vaiśyo'hamutpanno dhanināṁ kule .. 21..<br />
putradārairnirastaśca dhanalobhādasādhubhiḥ .
: Я, носящий имя Самадхи, вайшья из богатой семьи, изгнан сыновьями и женой, обратившимися ко злу из-за жажды денег.

विहीनश्च धनैर्दारैः  पुत्रैरादाय मे धनम् ॥ २२॥<br />
वनमभ्यागतो दुःखी निरस्तश्चाप्तबन्धुभिः । <br />
vihīnaśca dhanairdāraiḥ  putrairādāya me dhanam .. 22..<br />
vanamabhyāgato duḥkhī nirastaścāptabandhubhiḥ .
: Жена и сыновья забрали мои богатства; ограбленный и выгнанный наследниками, удрученный, я пришел в лес,

सोऽहं न वेद्मि पुत्राणां कुशलाकुशलात्मिकाम् ॥ २३॥<br />
so'haṁ na vedmi putrāṇāṁ kuśalākuśalātmikām .. 23..
: И пребывая здесь, не знаю, счастливы ли, скверно или хорошо живут мои сыновья.

प्रवृत्तिं स्वजनानां च दाराणां चात्र संस्थितः।<br />
किं नु तेषां गृहे क्षेममक्षेमं किं नु साम्प्रतम् ॥ २४॥<br />
pravṛttiṁ svajanānāṁ ca dārāṇāṁ cātra saṁsthitaḥ .<br />
kiṁ nu teṣāṁ gṛhe kṣemamakṣemaṁ kiṁ nu sāmpratam .. 24..
: Жена и родственники. Что с ними, процветает или в беде их дом,

कथं ते किं नु सद्वृत्ता दुर्वृत्ताः किं नु मे सुताः ॥ २५॥<br />
kathaṁ te kiṁ nu sadvṛttā durvṛttāḥ kiṁ nu me sutāḥ .. 25.. <br />
: Как живут сыновья — добродетельно, или пошли дурной дорогой?

राजोवाच ॥ २६॥<br />
rājovāca .. 26..<br />
: Царь сказал:

यैर्निरस्तो भवाँल्लुब्धैः पुत्रदारादिभिर्धनैः ॥ २७॥<br />
yairnirasto bhavām̐llubdhaiḥ putradārādibhirdhanaiḥ .. 27..
: Сыновья и жена в алчности захватили твое состояние,

तेषु किं भवतः  स्नेहमनुबध्नाति मानसम् ॥ २८॥<br />
teṣu kiṁ bhavataḥ  snehamanubadhnāti mānasam .. 28..
: Почему же твой ум расположен и привязан к ним?

वैश्य उवाच ॥ २९॥<br />
vaiśya uvāca .. 29..<br />
: Вайшья сказал:

एवमेतद्यथा प्राह भवानस्मद्गतं वचः ॥ ३०॥<br />
evametadyathā prāha bhavānasmadgataṁ vacaḥ .. 30..
: Указанное тобой сейчас приходило мне на ум прежде. 

किं करोमि न बध्नाति मम निष्ठुरतां मनः ।<br />
यैः संत्यज्य पितृस्नेहं धनलुब्धैर्निराकृतः ॥ ३१ ॥<br />
kiṁ karomi na badhnāti mama niṣṭhuratāṁ manaḥ .<br />
yaiḥ saṁtyajya pitṛsnehaṁ dhanalubdhairnirākṛtaḥ .. 31..
: Что делать? Мой ум не стал безразличен к ним, забывшим любовь к отцу, в алчности лишившим богатства меня,

पतिस्वजनहार्दं च हार्दि तेष्वेव मे मनः ।<br />
किमेतन्नाभिजानामि जानन्नपि ॥ ३२ ॥<br />
patisvajanahārdaṁ ca hārditeṣveva me manaḥ .<br />
kimetannābhijānāmi jānannapi mahāmate .. 32..
:Мужа и родственника, мой ум исполнен любви. Хотя и зная все это, не ведаю, 

यत्प्रेमप्रवणं चित्तं विगुणेष्वपि बन्धुषु ।<br />
तेषां कृते मे निःश्र्वासो दौर्मनस्यं च जायते ॥ ३३ ॥<br />
yatpremapravaṇaṁ cittaṁ viguṇeṣvapi bandhuṣu .<br />
teṣāṁ kṛte me niḥśvāso daurmanasyaṁ ca jāyate .. 33..
:Почему сердце питает любовь ко столь недостойным родственникам, глубоко вздыхаю из-за них и погружен в отчаяние;

करोमि किं यन्न मनस्तेष्वप्रीतिषु निष्ठुरम् ॥ ३४ ॥<br />
karomi kiṁ yanna manasteṣvaprītiṣu niṣṭhuram .. 34..
: Что делать, если ум не охладел к ним, (моим) врагам!

मार्कण्डेय उवाच ॥ ३५ ॥<br />
mārkaṇḍeya uvāca .. 35..
: Маркандейя сказал:

ततस्तौ सहितौ विप्रं तं मुनिं समुपस्थितौ ॥ ३६ ॥<br />
tatastau sahitau vipra taṁ muniṁ  samupasthitau .. 36..
: О брахман, затем, вместе пойдя к отшельнику (Медхасу),
 
समाधिर्नाम वैश्योऽसौ स च पार्थिवसत्तमः ।<br />
कृत्वा तु तौ यथान्यायं यथार्हं तेन संविदम् ॥ ३७ ॥ <br />
samādhirnāma vaiśyo'sau sa ca pārthivasattamaḥ .<br />
kṛtvā tu tau yathānyāyaṁ yathārhaṁ tena saṁvidam .. 37..
: Вайшья Самадхи и лучший из владык земли выразили достойное его почтение;

उपविष्टौ कथाः काश्र्चिच्चक्रतुर्वैश्यपार्थिवौ ॥ ३८ ॥<br />
upaviṣṭau kathāḥ kāściccakraturvaiśyapārthivau .. 38..  
: А затем, усевшись, вайшья и царь приступили к беседе:

राजोवाच ॥ ३९ ॥<br />
rājovāca .. 39. 
: Царь сказал:

भगवंस्त्वामहं प्रष्टुमिच्छाम्येकं वदस्व तत् ॥ ४० ॥<br />
bhagavaṁstvāmahaṁ praṣṭumicchāmyekaṁ vadasva tat .. 40..
: О благословенный, хочу спросить тебя об одном — благоволи сказать об этом,

दुःखाय यन्मे मनसः स्वचित्तायत्ततां विना ।<br />
ममत्वं गतराज्यस्य राज्याङ्गेष्वखिलेष्वपि ॥ ४१ ॥<br />
duḥkhāya yanme manasaḥ svacittāyattatāṁ vinā .<br />
mamatvaṁ gatarājyasya rājyāṅgeṣvakhileṣvapi .. 41..
: Тревожащем мой ум и неподвластном моей воле. Лишенный царства, (я) привязан ко всем областям страны; 

जानतोऽपि यथाज्ञस्य किमेतन्मुनिसत्तम ।<br />
अयं च निकृतः पुत्रैर्दारेर्भृत्यैस्तथोज्झितः ॥ ४२ ॥<br />
jānato'pi yathājñasya kimetanmunisattama .<br />
ayaṁ ca nikṛtaḥ putrairdārairbhṛtyaistathojjhitaḥ .. 42..
: Хотя знаю, веду себя как невежда. Почему так, о лучший из отшельников?

स्वजनेन च संत्यक्तस्तेषु हार्दी तथाप्यति ।<br />
एवमेष तथाहं च द्वावप्यत्यन्तदुःखितौ ॥ ४३ ॥<br />
svajanena ca saṁtyaktasteṣu hārdī tathāpyati .<br />
evameṣa tathāhaṁ ca dvāvapyatyantaduḥkhitau .. 43..
: А этот человек оскорблен сыновьями и женой, отвергнут слугами, забыт семьей, и все же весьма привязан к ним. И оба мы, он и я, крайне несчастны; 

दृष्टदोषेऽपि विषये ममत्वाकृष्टमानसौ ।<br />
तत्किमेतन्महाभाग यन्मोहो ज्ञानिनोरपि ॥ ४४ ॥<br />
dṛṣṭadoṣe'pi viṣaye mamatvākṛṣṭamānasau .<br />
tatkimetanmahābhāga yanmoho jñāninorapi .. 44..
: Наш ум охвачен привязанностью к чему-то, хотя мы и видим в этом зло. О прославленный, как же случилось, что оба мы в заблуждении, хотя и знаем? 

ममास्य च भवत्येषा विवेकान्धस्य मूढता ॥ ४५ ॥<br />
mamāsya ca bhavatyeṣā vivekāndhasya mūḍhatā .. 45.. <br />
:Что за наваждение овладело им и мной, не распознающими в слепоте действительность)?

ऋषिरुवाच ॥ ४६ ॥<br />
ṛṣiruvāca .. 46..
: Риши сказал: 

ज्ञानमस्ति समस्तस्य जन्तोर्विषयगोचरे ॥ ४७ ॥<br />
jñānamasti samastasya jantorviṣayagocare .. 47..
: О прославленный, у всех живых тварей есть знание воспринимаемых объектов, 

विषयश्र्च महाभाग याति चैवं पृथक् पृथक् ।<br />
दिवान्धाः प्राणिनः केचिद्रात्रावन्धास्तथापरे ॥ ४८ ॥<br />
viṣayāśca mahābhāga yānti caivaṁ pṛthakpṛthak .<br />
divāndhāḥ prāṇinaḥ kecidrātrāvandhāstathāpare .. 48..
: И объекты чувств постигаются различными путями. Иные существа слепы днем, иные слепы ночью,

केचिद्दिवा तथा रात्रौ प्राणिनस्तुल्यदृष्टयः ।<br />
ज्ञानिनो मनुजाः सत्यं किं तु ते नहि केवलम् ॥ ४९ ॥<br />
keciddivā tathā rātrau prāṇinastulyadṛṣṭayaḥ .<br />
jñānino manujāḥ satyaṁ kiṁ tu te na hi kevalam .. 49..
: Есть такие, что видят равно - и днем и ночью. Воистину, люди наделены (таким) знанием, но не они одни; 

यतो हि ज्ञानिनः सर्वे पशुपक्षिमृगादयः ।<br />
ज्ञानं च तन्मनुष्याणां यत्तेषां मृगपक्षिणाम् ॥ ५० ॥<br />
yato hi jñāninaḥ sarve paśupakṣimṛgādayaḥ .<br />
jñānaṁ ca tanmanuṣyāṇāṁ yatteṣāṁ mṛgapakṣiṇām .. 50..
: Ведь звери,птицы и иные твари — все обладают им. Знанием людей обладают и звери и птицы, 

मनुष्याणां च यत्तेषां तुल्यमन्यत्तथोभयोः ।<br />
ज्ञानेऽपि सति पश्यैतान् पतङ्गाञ्छावचञ्चुषु ॥ ५१ ॥<br />
manuṣyāṇāṁ ca yatteṣāṁ tulyamanyattathobhayoḥ .<br />
jñāne'pi sati paśyaitān pataṅgāñchāvacañcuṣu .. 51..
: И то, что есть у людей, есть и у них — и те и другие подобны в этом. Посмотри на птиц — хотя у них есть (свое) знание, 

कणमोक्षादृतान्मोहात्पीड्यमानानपि क्षुधा ।<br />
मानुषा मनुजव्याघ्र साभिलाषाः सुतान् प्रति ॥ ५२ ॥<br />
kaṇamokṣādṛtān mohātpīḍyamānānapi kṣudhā .<br />
mānuṣā manujavyāghra sābhilāṣāḥ sutān prati .. 52..
: А самих их терзает голод, вследствие обмана они вкладывают зерна в клювы птенцов. О тигр среди людей,  — в точности так же люди, привязаны к своим детям

लोभात्प्रत्युपकाराय नन्वेतान् किं न पश्यसि ।<br />
तथापि ममतावर्त्ते मोहगर्ते निपातिताः ।<br />
महामायाप्रभावेण संसारस्थितिकारिणा ॥ ५३ ॥<br />
lobhāt pratyupakārāya nanvetān kiṁ na paśyasi .<br />
tathāpi mamatāvartte mohagarte nipātitāḥ .<br />
mahāmāyāprabhāveṇa saṁsārasthitikāriṇā .. 53..
: В жажде ответных услуг, разве ты не видишь? Вот как, силой Махамайи, создающей мир перевоплощений, люди брошены в водоворот привязанности, в пропасть заблуждения.

तत्रात्र विस्मयः कार्यो योगनिद्रा जगत्पतेः ॥ ५४ ॥ <br />
महामाया हरेश्र्चैषा तया सम्मोह्यते जगत् ।<br />
tannātra vismayaḥ kāryo yoganidrā jagatpateḥ .. 54..<br />
mahāmāyā hareścaiṣā tayā sammohyate jagat
: Не следует удивляться! Это Она, богиня йогического сна Владыки Вселенной, Махамайя Вишну, очаровывает мир.

ज्ञानिनामपि चेतांसि देवी भगवती हि सा ॥ ५५ ॥<br />
बलादाकृष्य महामाया प्रयच्छति ।<br />
jñānināmapi cetāṁsi devī bhagavatī hi sā .. 55..<br />
balādākṛṣya mohāya mahāmāyā prayacchati .
: Воистину Она, почитаемая Деви, властно увлекая разум даже мудрых, ввергает их в заблуждение.

तया विसृज्यते विश्र्वं जगदेतच्चराचरम् ॥ ५६ ॥<br />
सैषा प्रसन्ना वरदा नृणां भवति मुक्तये ।<br />
tayā visṛjyate viśvaṁ jagadetaccarācaram .. 56..<br />
saiṣā prasannā varadā nṛṇāṁ bhavati muktaye .
: Ею создается весь движущийся и неподвижный мир; когда Она благосклонна,Она — дарователь благословений ради освобождения людей.

सा विद्या परमा मुक्तेर्हेतुभूता सनातनी ॥ ५७ ॥<br />
sā vidyā paramā mukterhetubhūtā sanātanī .. 57..
: Она — высшее вечное знание, источник освобождения;

संसारबन्धहेतुश्र्च सैव सर्वेश्र्वरेश्र्वरी ॥ ५८ ॥<br />
saṁsārabandhahetuśca saiva sarveśvareśvarī .. 58..
: Она — источник мирских уз, власть над всеми властителями.

राजोवाच ॥ ५९ ॥<br />
rājovāca .. 59..
: Царь сказал:

भगवन् का हि सा देवी महामायेति यां भवान् ॥ ६० ॥<br />
bhagavan kā hi sā devī mahāmāyeti yāṁ bhavān .. 60..
: О благословенный, кто Та Богиня (Деви), названная тобой Махамайей?

ब्रवीति कथमुत्पन्ना सा कर्मास्याश्र्च किं द्विज ।<br />
यत्प्रभावा च सा देवी यत्स्वरुपा यदुद्भवा ॥ ६१ ॥<br />
bravīti kathamutpannā sā karmāsyāśca kiṁ dvija .<br />
yatprabhāvā ca sā devī yatsvarūpā yadudbhavā .. 61..
: О, дваждырожденный, скажи, как Она родилась, каковы Ее дела, И какова природа Той Деви, какова истинная форма, где (Ее) начало?

तत्सर्वं श्रोतुमिच्छामि त्वत्तो ब्रह्मविदां वर ॥ ६२ ॥<br />
tatsarvaṁ śrotumicchāmi tvatto brahmavidāṁ vara .. 62..
: Все это надеюсь услышать от тебя, о лучший среди познавших Брахман!

ऋषिरुवाच ॥ ६३ ॥<br />
ṛṣiruvāca .. 63..
: Риши сказал:

नित्यैव सा जगन्मूर्तिस्तया सर्वमिदं ततम् ॥ ६४ ॥<br />
nityaiva sā jaganmūrtistayā sarvamidaṁ tatam .. 64..
: Воистину вечная, Она воплотилась как Вселенная, из Нее (изошло) все это;

तथापि तत्समुत्पत्तिर्बहुधा श्रूयतां मम ॥ ६५ ॥<br />
tathāpi tatsamutpattirbahudhā śrūyatāṁ mama .
: В точности так Она многообразно проявляется — выслушай от меня об этом:

देवानां कार्यसिद्ध्यर्थमाविर्भवति सा यदा |<br />
उत्पन्नेति तदा लोके सा नित्याप्यभिधीयते ॥ ६६ ॥<br />
devānāṁ kāryasiddhyarthamāvirbhavati sā yadā .. 66..<br />
utpanneti tadā loke sā nityāpyabhidhīyate .
: Когда Она приходит во исполнение дела богов, в мире говорят: «Она родилась!», хотя Она вечна.

योगनिद्रां यदा विष्णुर्जगत्येकार्णवीकृते |<br />
आस्तीर्य शेषमभजत्कल्पान्ते भगवान् प्रभुः ॥ ६७ ॥<br />
yoganidrāṁ yadā viṣṇurjagatyekārṇavīkṛte .. 66..<br />
āstīrya śeṣamabhajat kalpānte bhagavān prabhuḥ .
: И когда, в конце кальпы, Вселенная обратилась в Единый Океан, а объятый богиней йогического сна почитаемый Господь Вишну возлег на (змея) Шешу,

तदा द्वावसुरौ घोरौ विख्यातौ मधुकैटभौ ।<br />
विष्णुकर्णमलोद्भूतौ हन्तुं ब्रह्माणमुद्यतौ ॥ ६८ ॥<br />
tadā dvāvasurau ghorau vikhyātau madhukaiṭabhau .. 68..<br />
viṣṇukarṇamalodbhūtau hantuṁ brahmāṇamudyatau .
: Два страшных асура, известные Мадху и Каитабха, выйдя из корня уха Вишну, захотели убить Брахму.

स नाभिकमले विष्णोः स्थितो ब्रह्मा प्रजापतिः ।<br />
दृष्ट्वा तावसुरौ चोग्रौ प्रसुप्तं च जनार्दनम् ॥ ६९ ॥<br />
sa nābhikamale viṣṇoḥ sthito brahmā prajāpatiḥ .. 69..<br />
dṛṣṭvā tāvasurau cograu prasuptaṁ ca janārdanam .
: А он, восседавший в (произросшем) из пупа Вишну лотосе прародитель Брахма, видя ужасных асуров и спящего Джанардану,

तुष्टाव योगनिद्रां तामेकाग्रहृदयस्थितः <br />
विबोधनार्थाय हरेर्हरिनेत्रकृतालयाम् ।<br />
tuṣṭāva yoganidrāṁ tāmekāgrahṛdayaḥ sthitaḥ .. 69..<br />
vibodhanārthāya harerharinetrakṛtālayām .
: Стремясь пробудить Господа, сосредоточил ум и воззвал к богине йогического сна, пребывавшей в очах Вишну.

विश्र्वेश्र्वरीं जगद्धात्रीं स्थितिसंहारकारिणीम् ॥ ७० ॥<br />
viśveśvarīṁ jagaddhātrīṁ sthitisaṁhārakāriṇīm .. 70..
: К Повелительнице всего, Кормилице миров, Причине их существования и исчезновения,

निद्रां भगवतीं विष्णोरतुलां तेजसः प्रभुः ॥ ७१ ॥<br />
nidrāṁ bhagavatīṁ viṣṇoratulāṁ tejasaḥ prabhuḥ .. 71..
: Богине сна, Несравненной Бхагавати Вишну (обратился) сияющий владыка:

ब्रह्मोवाच ॥ ७२ ॥<br />
brahmovāca .. 72 ..<br />
72. Брахма сказал:

त्वं स्वाहा त्वं स्वधा त्वं हि वषट्कारः स्वरात्मिका  ॥ ७३ ॥<br />
सुधा त्वमक्षरे नित्ये त्रिधा मात्रात्मिका स्थिता ।<br />
tvaṁ svāhā tvaṁ svadhā tvaṁ hi vaṣaṭkāraḥ svarātmikā .. 73..<br />
sudhā tvamakṣare nitye tridhā mātrātmikā sthitā .
: Ты Сваха, Ты Свадха, Ты воистину Вашаткара, Душа (всех видов) звука, Нектар, Ты непреходяща и вечна, Душа тройственной матры (аум).

अर्धमात्रास्थिता नित्या यानुच्चार्या विशेषतः ॥ ७४ ॥<br />
त्वमेव संध्या सावित्री त्वं देवि जननी परा ।<br />
ardhamātrā sthitā nityā yānuccāryāviśeṣataḥ .. 74..<br />
tvameva saṁdhyā sāvitrī tvaṁ devi jananī parā .
: Ты пребываешь в невыразимой словами, вечной полуматре; Ты Савитри, Высшая Прародительница богов.

त्वयैतद्धार्यते विश्र्वं त्वयैतत्सृज्यते जगत् ॥ ७५ ॥<br />
त्वयैतत्पाल्यते देवि त्वमत्स्यन्ते च सर्वदा ।<br />
tvayaitaddhāryate viśvaṁ tvayaitat sṛjyate jagat .. 75..<br />
tvayaitat pālyate devi tvamatsyante ca sarvadā .
: Тобой поддерживается все это, Тобой творится этот мир, и Ты же, Деви, защищаешь его и поглощаешь все в конце (времен).

विसृष्टौ सृष्टिरुपा त्वं स्थितिरुपा च पालने ॥ ७६ ॥<br />
तथा संहृतिरुपान्ते जगतोऽस्य जगन्मये ।<br />
visṛṣṭau sṛṣṭirūpā tvaṁ sthitirūpā ca pālane .. 76..<br />
tathā saṁhṛtirūpānte jagato'sya jaganmaye .
: При сотворении Ты — форма созидания, при защите — форма поддержания, а также форма уничтожения в конце сего мира, о Наполнившая (Собою) мир!
 
महाविद्या महामाया महामेधा महासृतिः ॥ ७७ ॥<br />
महामोहा च भवती महादेवी महासुरी । <br />
mahāvidyā mahāmāyā mahāmedhā mahāsmṛtiḥ .. 77..<br />
mahāmohā ca bhavatī mahādevī maheśvarī .
: Великое знание, Великое заблуждение, Великая мудрость, Великая память и Великое наваждение, Великая Деви и Великая Асури.

प्रकृतिस्त्वं च सर्वस्य गुणत्रयविभाविनी ॥ ७८ ॥<br />
कालरात्रिर्महारात्रीर्मोहरात्रिश्र्च दारुणा ।<br />
prakṛtistvaṁ ca sarvasya guṇatrayavibhāvinī .. 78..<br />
kālarātrirmahārātrirmoharātriśca dāruṇā .
: Ты Первопричина всего, Порождающая три гуны, Ты Ночь конца (мира), Великая Ночь и страшная Ночь слепоты.

त्वं श्रीस्त्वमीश्र्वरी त्वं हृीस्त्वं बुद्धिर्बोधलक्षणा ॥ ७९ ॥<br />
लज्जा पुष्टिस्तथा तुष्टिस्त्वं शान्तिः क्षान्तिरेव च ।<br />
tvaṁ śrīstvamīśvarī tvaṁ hrīstvaṁ buddhirbodhalakṣaṇā .. 79..<br />
lajjā puṣṭistathā tuṣṭistvaṁ śāntiḥ kṣāntireva ca .
: Ты — Счастье, Удача, Умеренность, Ты — Просветленный разум; Ты — Скромность, Питающая сила и Удовлетворенность, Покой и воистину Прощение.

खङ्गिनी शूलिनी घोरा गदिनी चक्रिणी तथा ॥ ८० ॥<br />
शङ्खिनी चापिनी बाणभुशुण्डीपरिघायुधा ।<br />
khaḍginī śūlinī ghorā gadinī cakriṇī tathā .. 80..<br />
śaṅkhinī cāpinī bāṇabhuśuṇḍīparighāyudhā .
: О Ужасная, вооруженная мечом, копьем, палицей, диском, раковиной, луком, стрелами, пращой и булавой,

सौम्या सौम्यतराशेषसौम्येभ्यस्त्वतिसुन्दरी ॥ ८१ ॥<br />
परापराणां परमा त्वमेव परमेश्र्वरी ।<br />
saumyā saumyatarāśeṣasaumyebhyastvatisundarī .. 81..<br />
parāparāṇāṁ paramā tvameva parameśvarī .
: О Мягкая, нежнейшая из нежных, Ты в высшей степени прекрасна, за пределами высокого и низкого, Высшая Повелительница.

यच्च किंचित्क्वाचिद्वस्तु सदसद्वाखिलात्मिके ॥ ८२ ॥<br />
तस्य सर्वस्य या शक्तिः सा त्वं किं स्तूयसे तदा ।<br />
yacca kiṁcitkvacidvastu sadasadvākhilātmike .. 82..<br />
tasya sarvasya yā śaktiḥ sā tvaṁ kiṁ stūyase mayā .
: О душа всего, когда бы и где бы ни существовала вещь, истинная или неистинная, энергия всего этого есть Ты, как же мне вполне воспеть Тебя?

यया त्वया जगत्स्त्रष्टा जगत्पात्यत्ति यो जगत् ॥ ८३ ॥<br />
सोऽपि निद्रावशं नीतः कस्त्वां स्तोतुमिहेश्र्वरः ।<br />
yayā tvayā jagatsraṣṭā jagatpātyatti yo jagat .. 83..<br />
so'pi nidrāvaśaṁ nītaḥ kastvāṁ stotumiheśvaraḥ .
: Даже создателя, хранителя и поглотителя мира Ты окутала сном, кто же здесь способен достойно прославить Тебя?

विष्णुः शरीरग्रहणमहमीशान एव च ॥ ८४ ॥<br />
कारितास्ते यतोऽतस्त्वां कः स्तोतुं शक्तिमान् भवेत् ।<br />
viṣṇuḥ śarīragrahaṇamahamīśāna eva ca .. 84..<br />
kāritāste yato'tastvāṁ kaḥ stotuṁ śaktimān bhavet .
: Воистину Ты дала Вишну, мне и Шиве зримое тело, так кто же сможет истинно воспеть Тебя?

सा त्वमित्थं प्रभावैः स्वैरुदारैर्देवि संस्तुता ॥ ८५ ॥<br />
मोहयैतौ दुराधर्षावसुरौ मधुकैटभौ ।<br />
sā tvamitthaṁ prabhāvaiḥ svairudārairdevi saṁstutā .. 85..<br />
mohayaitau durādharṣāvasurau madhukaiṭabhau .
: О воспетая (мною) Деви, действием Своих высших сил ввергни в заблуждение двух трудноодолимых асуров Мадху и Каитабху,

प्रबोधं च जगत्स्वामी नीयतामच्युतो लघु ॥ ८६ ॥<br />
prabodhaṁ ca jagatsvāmī nīyatāmacyuto laghu .. 86..<br />
: И пусть Господь мира Вишну, быстро восстав от сна,

बोधश्र्च क्रियतामस्य हन्तुमेतौ महासुरौ ॥ ८७ ॥<br />
bodhaśca kriyatāmasya hantumetau mahāsurau .. 87..<br />
: Обретет сознание и убъет двух великих асуров.

ऋषिरुवाच ॥ ८८ ॥<br />
ṛṣiruvāca .. 88..
: Риши сказал:

एवं स्तुता तदा देवी तामसी तत्र वेधसा ॥ ८९ ॥<br />
विष्णोः प्रबोधनार्थाय निहन्तुं मधुकैटभौ । <br />
evaṁ stutā tadā devī tāmasī tatra vedhasā .. 89..<br />
viṣṇoḥ prabodhanārthāya nihantuṁ madhukaiṭabhau .
: Так прославленная Брахмой, желая пробудить Вишну ради убиения Мадху и Каитабхи, богиня Тамаси

नेत्रास्यनासिकाबाहुहृदयेभ्यस्तथोरसः ॥ ९० ॥<br />
निर्गम्य दर्शने तस्थौ ब्रह्मणोऽव्यक्तजन्मनः।<br />
netrāsyanāsikābāhuhṛdayebhyastathorasaḥ .. 90..<br />
nirgamya darśane tasthau brahmaṇo'vyaktajanmanaḥ .
: Вышла из очей, уст, ноздрей, рук, сердца и груди (Вишну), и явилась непостижимо рожденному Брахме.

उत्तस्थौ च जगन्नाथस्तया मुक्तो जनार्दनः ॥ ९१ ॥<br />
एकार्णवेऽहिशयनात्ततः स ददृशे च तौ ।<br />
uttasthau ca jagannāthastayā mukto janārdanaḥ .. 91..<br />
ekārṇave'hiśayanāttataḥ sa dadṛśe ca tau .
: А оставленный Ею Господь Вселенной Джанардана встал со своего ложа посреди предвечных вод и узрел тех двух

मधुकैटभौ दुरात्मानावतिवीर्यपराक्रमौ ॥ ९२ ॥<br />
क्रोधरक्तेक्षणावत्तुं ब्रह्माणं जनितोद्यमौ ।<br />
madhukaiṭabhau durātmānāvativīryaparākramau .. 92..<br />
krodharaktekṣaṇāvattuṁ brahmāṇaṁ janitodyamau .
: Злонравных Мадху и Каитабху, жаждущих убить Брахму, с красными от гнева глазами, великих в силе и храбрости.

समुत्थाय ततस्ताभ्यां युयुधे भगवान् हरिः ॥ ९३ ॥<br />
पञ्चवर्षसहस्त्राणि बाहुप्ररणो विभुः ।<br />
samutthāya tatastābhyāṁ yuyudhe bhagavān hariḥ .. 93..<br />
pañcavarṣasahasrāṇi bāhupraharaṇo vibhuḥ .
: И поднявшись, Господь Хари бился с ними пять тысяч лет, используя как оружие (собственные) руки.

तावप्यतिबलोन्मतौ महामायाविमोहितौ ॥ ९४ ॥<br />
tāvapyatibalonmattau mahāmāyāvimohitau .. 94..
: И очарованные Махамайей, опьяненные великой силой,

उक्तवन्तौ वरोऽस्मत्तो व्रियतामिति केशवम् ॥ ९५ ॥<br />
uktavantau varo'smatto vriyatāmiti keśavam .. 95..
: Они гордо сказали Вишну: «Проси у нас чего хочешь».

श्रीभगवानुवाच ॥ ९६ ॥<br />
śrībhagavānuvāca .. 96..
: Благословенный Господь сказал:

भवेतामद्य मे तुष्टौ मम वध्यावुभावपि ॥ ९७ ॥<br />
bhavetāmadya me tuṣṭau mama vadhyāvubhāvapi .. 97..
: Если вы довольны мною, будьте убиты мной.

किमन्येन वरेणात्र एतावद्धि वृतं मम ॥ ९८ ॥<br />
kimanyena vareṇātra etāvaddhi vṛtaṁ mayā .. 98..
: Есть ли нужда в иной награде? Воистину, таков мой выбор.

ऋषिरुवाच ॥ ९९ ॥<br />
ṛṣiruvāca .. 99..
: Риши сказал:

वञ्चिताभ्यामिति तदा सर्वमापोमयं जगत् ॥ १०० ॥<br />
विलोक्य ताभ्यां गदितो भगवान् कमलेक्षणः ।  <br />
vañcitābhyāmiti tadā sarvamāpomayaṁ jagat .. 100..<br />
vilokya tābhyāṁ gadito bhagavān kamalekṣaṇaḥ .
: Тогда ввергнутые в заблуждение (асуры), озирая весь обратившийся в воду мир, сказали лотосоокому Господу:
   
आवां जहि न यत्रोर्वी सलिलेन परिप्लुता ॥ १०१ ॥<br />
āvāṁ jahi na yatrorvī salilena pariplutā .. 101..
: «Убей нас там, где мир не погрузился в воду».

ऋषिरुवाच ॥ १०२ ॥<br />
ṛṣiruvāca .. 102..
: Риши сказал:

तथेत्युक्त्वा भगवता शङखचक्रगदाभृता ।<br />
कृत्वा चक्रेण वै च्छिन्ने जघने शिरसी तयोः ॥ १०३ ॥<br />
tathetyuktvā bhagavatā śaṅkhacakragadābhṛtā .<br />
kṛtvā cakreṇa vai chinne jaghane śirasī tayoḥ .. 103..
: Ответив: «Да будет так», Господь-Держатель раковины, диска и булавы отсек им диском головы на своих бедрах.

एवमेषा समुत्पन्ना ब्रह्मणा संस्तुता स्वयम् ।<br />
प्रभावमस्या देव्यास्तु भूयः श्रृणु वदामि ते ॥ १०४ ॥<br />
evameṣā samutpannā brahmaṇā saṁstutā svayam .<br />
prabhāvamasyā devyāstu bhūyaḥ śṛṇu vadāmi te .. 104..
: Так, призванная Брахмой, явилась Она Сама; внимательно слушай, теперь я расскажу о силе Деви.

ऐं ॐ ॥<br />
. aiṁ oṁ .

इति श्रीमार्कण्डेयपुराणे सावर्णिके मन्वन्तरे देवीमाहात्म्ये मधुकैटभवधो नाम प्रथमोऽध्यायः ॥ १ ॥<br />
.. svasti śrīmārkaṇḍeyapurāṇe sāvarṇike manvantare devīmāhātmye
madhukaiṭabhavadho nāma prathamo'dhyāyaḥ .. 1..<br />
: Такова в Деви Махатмье Шри Маркандейя Пураны (эпоха Саварни) первая глава, именуемая «Убиение Мадху и Каитабхи».

आहुति

ॐ एं साङ्गायै सायुधायै सशक्तिकायै सपरिवारायै सवाहनायै एं बीजाधिष्टायै महा कालिकायै महा अहुतिं समर्पयामि नमः स्वाहा ॥

== Примечания ==
{{примечания|2}}


{{Деви-махатмья}}

[[Категория:Пураны]]
[[Категория:Гимны к Деви]]
[[Категория:Шактизм]]
[[Категория:Деви-махатмья]]