Редактирование: Деви-махатмья (МП) 5

Уттама чарита

रचन: ऋषि मार्कण्डेय
[[Файл:Беседа Сугривы с Богиней.jpeg|350px|thumb|<center>Беседа Богини с Сугривой.</center>]] 
देव्या दूत संवादो नाम पञ्चमो ध्यायः ॥ 
.. pañcamo'dhyāyaḥ ..
Глава 5

 
अस्य श्री उत्तरचरित्रस्य रुद्र ऋषिः ।  श्री महासरस्वती देवता ।  अनुष्टुप्छन्धः । भीमा शक्तिः ।  भ्रामरी बीजम् ।  सूर्यस्तत्वम् ।  सामवेदः ।  स्वरूपम् ।  श्री महासरस्वतिप्रीत्यर्थे ।  उत्तरचरित्रपाठे विनियोगः ॥ 
viniyogaḥ
asya śrī uttaracaritrasya rudra ṛṣiḥ .
śrīmahāsarasvatī devatā .
anuṣṭup chandaḥ . bhīmā śaktiḥ . bhrāmarī bījam .
sūryastattvam .
sāmavedaḥ svarūpam . śrīmahāsarasvatīprītyarthe
uttaracaritrapāṭhe viniyogaḥ .

ध्यानं
घण्टाशूलहलानि शङ्ख मुसले चक्रं धनुः सायकं
हस्ताब्जैर्धदतीं घनान्तविलसच्छीतांशुतुल्यप्रभां
गौरी देह समुद्भवां त्रिजगताम् आधारभूतां महा
पूर्वामत्र सरस्वती मनुभजे शुम्भादिदैत्यार्दिनीं॥ 
dhyānam
ghaṇṭāśūlahalāni śaṅkhamusale cakraṁ dhanuḥ sāyakaṁ
hastābjairdadhatīṁ ghanāntavilasacchītāṁśutulyaprabhām .
gaurīdehasamudbhavāṁ trijagatāmādhārabhūtāṁ mahā-
pūrvāmatra sarasvatīmanubhaje śumbhādidaityārdinīm ..


॥ ऋषिरुवाच॥  ॥  १ ॥ 
oṁ klīṁ ṛṣiruvāca .. 1..
1. Риши сказал:

पुरा शुम्भनिशुम्भाभ्यामसुराभ्यां शचीपतेः
त्रैलोक्यं यज्ञ्य भागाश्च हृता मदबलाश्रयात् ॥ २॥ 
purā śumbhaniśumbhābhyāmasurābhyāṁ śacīpateḥ .
trailokyaṁ yajñabhāgāśca hṛtā madabalāśrayāt .. 2..
2. В глубокой древности асуры Шумбха и Нишумбха, силой своей безумной мощи, лишили супруга Шачи трех миров и его доли жертвоприношений.

 
तावेव सूर्यताम् तद्वदधिकारं तथैन्दवं ॥ ३॥
कौबेरमथ याम्यं चक्रान्ते वरुणस्य च
tāveva sūryatāṁ tadvadadhikāraṁ tathaindavam .
kauberamatha yāmyaṁ ca cakrāte varuṇasya ca .. 3..
3. Те два (асура) присвоили себе власть богов Солнца и Луны, и Куберы, и Ямы, и Варуны.


तावेव पवनर्द्धि‌ च चक्रतुर्वह्नि कर्मच ॥ ४॥
ततो देवा विनिर्धूता भ्रष्टराज्याः पराजिताः  
tāveva pavanarddhiṁ ca cakraturvahnikarma ca .
tato devā vinirdhūtā bhraṣṭarājyāḥ parājitāḥ .. 4..
4. Завладели правами Вайю и делом Агни, а лишенные власти небожители были разбиты и рассеяны.
 
 
हृताधिकारास्त्रिदशास्ताभ्यां सर्वे निराकृता। 
महासुराभ्यां तां देवीं संस्मरन्त्यपराजितां ॥ ५॥
hṛtādhikārāstridaśāstābhyāṁ sarve nirākṛtāḥ .
mahāsurābhyāṁ tāṁ devīṁ saṁsmarantyaparājitām .. 5..
5. И все смещенные и изгнанные теми великими асурами Тридцать (богов) вспомнили о Непобедимой Богине:

 
तयास्माकं वरो दत्तो यधापत्सु स्मृताखिलाः। 
भवतां नाशयिष्यामि तत्क्षणात्परमापदः  ॥ ६॥
tayāsmākaṁ varo datto yathāpatsu smṛtākhilāḥ .
bhavatāṁ nāśayiṣyāmi tatkṣaṇātparamāpadaḥ .. 6..
6. "Она дала нам благословение - Всякий раз, когда вспомните Меня в горе, тотчас положу конец худшим вашим бедам!"

 
इतिकृत्वा मतिं देवा हिमवन्तं नगेश्वरं। 
जग्मुस्तत्र ततो देवीं विष्णुमायां प्रतुष्टुवुः  
iti kṛtvā matiṁ devā himavantaṁ nageśvaram .
jagmustatra tato devīṁ viṣṇumāyāṁ pratuṣṭuvuḥ .. 7..
7. Возымев такую мысль и придя к властелину гор Химаванту, боги восславили богиню Вишнумайю:

 
देवा ऊचुः ॥ ८॥
devā ūcuḥ .. 8..
8. Боги сказали:

 
नमो देव्यै महादेव्यै शिवायै सततं नमः। 
नमः प्रकृत्यै भद्रायै नियताः प्रणताः स्मतां  ॥ ९॥
namo devyai mahādevyai śivāyai satataṁ namaḥ .
namaḥ prakṛtyai bhadrāyai niyatāḥ praṇatāḥ sma tām .. 9..
9. Приветствие Деви, великой Деви, нескончаемые приветствия Благосклонной! Приветствие Предвечной, Благой, смиренно кланяемся Ей!

 
रौद्राय नमो नित्यायै गौर्यै धात्र्यै नमो नमः
ज्योत्स्नायै चेन्दुरूपिण्यै सुखायै सततं नमः  ॥ १०॥
raudrāyai namo nityāyai gauryai dhātryai namo namaḥ .
jyotsnāyai cendurūpiṇyai sukhāyai satataṁ namaḥ .. 10..
10. Приветствия Грозной, Неизменной, богине Гаури, Поддержательнице приветствия снова и снова! Ясному лунному свету, Проявившейся в форме Луны, Радости, приветствия еще и еще!

 
कल्याण्यै प्रणता वृद्ध्यै सिद्ध्यै कुर्मो नमो नमः। 
नैरृत्यै भूभृतां लक्ष्मै शर्वाण्यै ते नमो नमः  ॥ ११॥
kalyāṇyai praṇatā vṛddhyai siddhyai kurmo namo namaḥ .
nairṛtyai bhūbhṛtāṁ lakṣmyai śarvāṇyai te namo namaḥ .. 11..
11. Кланяемся Доброй, Процветанию, Успеху, божественной Черепахе, Наиррите, Лакшми земных владык, Тебе, Шарвани - супруга Шивы - приветствия, приветствия!

 
दुर्गायै दुर्गपारायै सारायै सर्वकारिण्यै
ख्यात्यै तथैव कृष्णायै धूम्रायै सततं नमः  ॥ १२॥
durgāyai durgapārāyai sārāyai sarvakāriṇyai .
khyātyai tathaiva kṛṣṇāyai dhūmrāyai satataṁ namaḥ .. 12..
12. Труднодостижимой, Малодоступному берегу. Сути, Делающей все, а также Славе - Ей, Иссиня-черной, Дымчатотемной, нескончаемые приветствия!

 
अतिसौम्यतिरौद्रायै नतास्तस्यै नमो नमः
नमो जगत्प्रतिष्ठायै देव्यै कृत्यै नमो नमः  ॥ १३॥
atisaumyātiraudrāyai natāstasyai namo namaḥ .
namo jagatpratiṣṭhāyai devyai kṛtyai namo namaḥ .. 13..
13. Кланяясь вновь и вновь, приветствуем Самую нежную и Самую грозную! Приветствия Опоре мира, богине-Действию - приветствия, приветствия!

 
यादेवी सर्वभूतेषू विष्णुमायेति शब्धिता। 
नमस्तस्यै, नमस्तस्यै,नमस्तस्यै नमोनमः ॥ १४ - १६॥
yā devī sarvabhūteṣu viṣṇumāyeti śabditā .
namastasyai namastasyai namastasyai namo namaḥ .. 14-16..
14-16. Той Деви, что во всех живых существах известна как Майя Вишну, Приветствия Ей, приветствия Ей, приветствия Ей еще и еще!

 
यादेवी सर्वभूतेषू चेतनेत्यभिधीयते। 
नमस्तस्यै, नमस्तस्यै,नमस्तस्यै नमोनमः  
yā devī sarvabhūteṣu cetanetyabhidhīyate .
namastasyai namastasyai namastasyai namo namaḥ .. 17-19..
17-19. Той Деви, что во всех живых существах именуется Сознанием, Приветствия Ей, приветствия Ей, приветствия Ей еще и еще!

 
यादेवी सर्वभूतेषू बुद्धिरूपेण संस्थिता। 
नमस्तस्यै, नमस्तस्यै,नमस्तस्यै नमोनमः  
yā devī sarvabhūteṣu buddhirūpeṇa saṁsthitā .
namastasyai namastasyai namastasyai namo namaḥ .. 20-22..
20-22. Той Деви, что во всех существах пребывает в форме просветленного разума, Приветствия Ей, приветствия Ей, приветствия Ей еще и еще!

 
यादेवी सर्वभूतेषू निद्रारूपेण संस्थिता। 
नमस्तस्यै, नमस्तस्यै,नमस्तस्यै नमोनमः  
yā devī sarvabhūteṣu nidrārūpeṇa saṁsthitā .
namastasyai namastasyai namastasyai namo namaḥ .. 23-25..
23-25. Той Деви, что во всех существах пребывает в форме сна, Приветствия Ей, приветствия Ей, приветствия Ей еще и еще!

 
यादेवी सर्वभूतेषू क्षुधारूपेण संस्थिता
नमस्तस्यै, नमस्तस्यै,नमस्तस्यै नमोनमः  
yā devī sarvabhūteṣu kṣudhārūpeṇa saṁsthitā .
namastasyai namastasyai namastasyai namo namaḥ .. 26-28..
26-28. Той Деви, что во всех существах пребывает в форме голода, приветствия Ей, приветствия Ей, приветствия Ей еще и еще!

यादेवी सर्वभूतेषू छायारूपेण संस्थिता
नमस्तस्यै, नमस्तस्यै,नमस्तस्यै नमोनमः ॥ १७॥ 
yā devī sarvabhūteṣu chāyārūpeṇa saṁsthitā .
namastasyai namastasyai namastasyai namo namaḥ .. 29-31..
29-31. Той Деви, что во всех существах пребывает в форме тени, Приветствия Ей, приветствия Ей, приветствия Ей еще и еще!

 
यादेवी सर्वभूतेषू शक्तिरूपेण संस्थिता
नमस्तस्यै, नमस्तस्यै,नमस्तस्यै नमोनमः ॥ १८॥ 
yā devī sarvabhūteṣu śaktirūpeṇa saṁsthitā .
namastasyai namastasyai namastasyai namo namaḥ .. 32-34..
32-34. Той Деви, что во всех существах пребывает в форме энергии, Приветствия Ей, приветствия Ей, приветствия Ей еще и еще!

 
यादेवी सर्वभूतेषू तृष्णारूपेण संस्थिता
नमस्तस्यै, नमस्तस्यै,नमस्तस्यै नमोनमः ॥ १९॥ 
yā devī sarvabhūteṣu tṛṣṇārūpeṇa saṁsthitā .
namastasyai namastasyai namastasyai namo namaḥ .. 35-37..
35-37. Той Деви, что во всех существах пребывает в форме жажды, Приветствия Ей, приветствия Ей, приветствия Ей еще и еще!

 
यादेवी सर्वभूतेषू क्षान्तिरूपेण संस्थिता
नमस्तस्यै, नमस्तस्यै,नमस्तस्यै नमोनमः ॥ २०॥ 
yā devī sarvabhūteṣu kṣāntirūpeṇa saṁsthitā .
namastasyai namastasyai namastasyai namo namaḥ .. 38-40..
38-40. Той Деви, что во всех существах пребывает в форме прощения, Приветствия Ей, приветствия Ей, приветствия Ей еще и еще!

 
यादेवी सर्वभूतेषू जातिरूपेण संस्थिता
नमस्तस्यै, नमस्तस्यै,नमस्तस्यै नमोनमः ॥ २१॥ 
yā devī sarvabhūteṣu jātirūpeṇa saṁsthitā .
namastasyai namastasyai namastasyai namo namaḥ .. 41-43..
41-43. Той Деви, что во всех существах пребывает в форме происхождения, Приветствия Ей, приветствия Ей, приветствия Ей еще и еще!

 
यादेवी सर्वभूतेषू लज्जारूपेण संस्थिता
नमस्तस्यै, नमस्तस्यै,नमस्तस्यै नमोनमः ॥ २२॥ 
yā devī sarvabhūteṣu lajjārūpeṇa saṁsthitā .
namastasyai namastasyai namastasyai namo namaḥ .. 44-46..
44-46. Той Деви, что во всех существах пребывает в форме скромности, Приветствия Ей, приветствия Ей, приветствия Ей еще и еще!

 
यादेवी सर्वभूतेषू शान्तिरूपेण संस्थिता
नमस्तस्यै, नमस्तस्यै,नमस्तस्यै नमोनमः ॥ २३॥ 
yā devī sarvabhūteṣu śāntirūpeṇa saṁsthitā .
namastasyai namastasyai namastasyai namo namaḥ .. 47-49..
47-49. Той Деви, что во всех существах пребывает в форме безмятежности, Приветствия Ей, приветствия Ей, приветствия Ей еще и еще!

 
यादेवी सर्वभूतेषू श्रद्धारूपेण संस्थिता
नमस्तस्यै, नमस्तस्यै,नमस्तस्यै नमोनमः ॥ २४॥ 
yā devī sarvabhūteṣu śraddhārūpeṇa saṁsthitā .
namastasyai namastasyai namastasyai namo namaḥ .. 50-52..
50-52. Той Деви, что во всех существах пребывает в форме веры, Приветствия Ей, приветствия Ей, приветствия Ей еще и еще!

 
यादेवी सर्वभूतेषू कान्तिरूपेण संस्थिता
नमस्तस्यै, नमस्तस्यै,नमस्तस्यै नमोनमः ॥ २५॥ 
yā devī sarvabhūteṣu kāntirūpeṇa saṁsthitā .
namastasyai namastasyai namastasyai namo namaḥ .. 53-55..
53-55. Той Деви, что во всех существах пребывает в форме красоты, Приветствия Ей, приветствия Ей, приветствия Ей еще и еще!

 
यादेवी सर्वभूतेषू लक्ष्मीरूपेण संस्थिता
नमस्तस्यै, नमस्तस्यै,नमस्तस्यै नमोनमः ॥ २६॥ 
yā devī sarvabhūteṣu lakṣmīrūpeṇa saṁsthitā .
namastasyai namastasyai namastasyai namo namaḥ .. 56-58..
56-58. Той Деви, что во всех существах пребывает в форме счастья, Приветствия Ей, приветствия Ей, приветствия Ей еще и еще!

 
यादेवी सर्वभूतेषू वृत्तिरूपेण संस्थिता
नमस्तस्यै, नमस्तस्यै,नमस्तस्यै नमोनमः ॥ २७॥ 
yā devī sarvabhūteṣu vṛttirūpeṇa saṁsthitā .
namastasyai namastasyai namastasyai namo namaḥ .. 59-61..
59-61. Той Деви, что во всех существах пребывает в форме деятельности, Приветствия Ей, приветствия Ей, приветствия Ей еще и еще!

 
यादेवी सर्वभूतेषू स्मृतिरूपेण संस्थिता
नमस्तस्यै, नमस्तस्यै,नमस्तस्यै नमोनमः ॥ २८॥ 
yā devī sarvabhūteṣu smṛtirūpeṇa saṁsthitā .
namastasyai namastasyai namastasyai namo namaḥ .. 62-64..
62-64. Той Деви, что во всех существах пребывает в форме памяти, Приветствия Ей, приветствия Ей, приветствия Ей еще и еще!

 
यादेवी सर्वभूतेषू दयारूपेण संस्थिता
नमस्तस्यै, नमस्तस्यै,नमस्तस्यै नमोनमः ॥ २९॥ 
yā devī sarvabhūteṣu dayārūpeṇa saṁsthitā .
namastasyai namastasyai namastasyai namo namaḥ .. 65-67..
65-67. Той Деви, что во всех существах пребывает в форме сострадания, Приветствия Ей, приветствия Ей, приветствия Ей еще и еще!

 
यादेवी सर्वभूतेषू तुष्टिरूपेण संस्थिता
नमस्तस्यै, नमस्तस्यै,नमस्तस्यै नमोनमः ॥ ३०॥ 
yā devī sarvabhūteṣu tuṣṭirūpeṇa saṁsthitā .
namastasyai namastasyai namastasyai namo namaḥ .. 68-70..
68-70. Той Деви, что во всех существах пребывает в форме удовлетворенности, Приветствия Ей, приветствия Ей, приветствия Ей еще и еще!

 
यादेवी सर्वभूतेषू मातृरूपेण संस्थिता
नमस्तस्यै, नमस्तस्यै,नमस्तस्यै नमोनमः ॥ ३१॥ 
yā devī sarvabhūteṣu mātṛrūpeṇa saṁsthitā .
namastasyai namastasyai namastasyai namo namaḥ .. 71-73..
71-73. Той Деви, что во всех существах пребывает в форме Матери, Приветствия Ей, приветствия Ей, приветствия Ей еще и еще!

 
यादेवी सर्वभूतेषू भ्रान्तिरूपेण संस्थिता
नमस्तस्यै, नमस्तस्यै,नमस्तस्यै नमोनमः ॥ ३२॥ 
yā devī sarvabhūteṣu bhrāntirūpeṇa saṁsthitā .
namastasyai namastasyai namastasyai namo namaḥ .. 74-76..
74-76. Той Деви, что во всех существах пребывает в форме заблуждения, Приветствия Ей, приветствия Ей, приветствия Ей еще и еще!


इन्द्रियाणामधिष्ठात्री भूतानां चाखिलेषु या। 
भूतेषु सततं तस्यै व्याप्ति देव्यै नमो नमः ॥ ३३॥ 
indriyāṇāmadhiṣṭhātrī bhūtānāṁ cākhileṣu yā .
bhūteṣu satataṁ tasyai vyāptyai devyai namo namaḥ .. 77..
77. Ей, направляющей чувства существ, вечно существующей во всех созданиях. Ей, Всепроникающей Богине, приветствия, приветствия!

 
चितिरूपेण या कृत्स्नमेत द्व्याप्य स्थिता जगत्
नमस्तस्यै, नमस्तस्यै,नमस्तस्यै नमोनमः ॥ ३४॥ 
citirūpeṇa yā kṛtsnametad vyāpya sthitā jagat .
namastasyai namastasyai namastasyai namo namaḥ .. 78-80..
78-80. Той, Кто, пребывая в форме разума, наполняет весь мир, Приветствия Ей, приветствия Ей, приветствия Ей еще и еще!

 
स्तुतासुरैः पूर्वमभीष्ट संश्रयात्तथा
सुरेन्द्रेण दिनेषुसेविता। 
करोतुसा नः शुभहेतुरीश्वरी
शुभानि भद्राण्य भिहन्तु चापदः ॥ ३५॥ 
stutā suraiḥ pūrvamabhīṣṭasaṁśrayā-
	ttathā surendreṇa dineṣu sevitā .
karotu sā naḥ śubhaheturīśvarī
	śubhāni bhadrāṇyabhihantu cāpadaḥ .. 81..
81. Воспетая небожителями в прошлом ради желанной защиты, день за днем почитавшаяся царем небожителей, пусть Та Владычица, источник счастья, совершит для нас прекрасное и благое, Устранит (наши) бедствия!

 
या साम्प्रतं चोद्धतदैत्यतापितै
रस्माभिरीशाचसुरैर्नमश्यते। 
याच स्मता तत्क्षण मेव हन्ति नः
सर्वा पदोभक्तिविनम्रमूर्तिभिः ॥ ३६॥ 

yā sāmprataṁ coddhatadaityatāpitai-
	rasmābhirīśā ca surairnamasyate .
yā ca smṛtā tatkṣaṇameva hanti naḥ
	sarvāpado bhaktivinamramūrtibhiḥ .. 82..
82. И Та, Кому ныне кланяемся, Кого почитаем как Царицу мы, терзаемые могучими даитьями, Та, к Кому обращены (наши) помыслы, пусть сей же час устранит все наши беды!

ऋषिरुवाच॥ 
ṛṣiruvāca .. 83..
83. Риши сказал:


एवं स्तवाभि युक्तानां देवानां तत्र पार्वती। 
स्नातुमभ्याययौ तोये जाह्नव्या नृपनन्दन ॥ ३७॥ 
evaṁ stavābhiyuktānāṁ devānāṁ tatra pārvatī .
snātumabhyāyayau toye jāhnavyā nṛpanandana .. 84..
84. О царский сын, в то время как боги сосредоточились на гимнах и прочих (обрядах поклонения), Парвати пришла туда ради священного омовения в водах Ганги.

 
साब्रवीत्तान् सुरान् सुभ्रूर्भवद्भिः स्तूयते‌உत्र का
शरीरकोशतश्चास्याः समुद्भूता‌உ ब्रवीच्छिवा ॥ ३८॥ 
sābravīttān surān subhrūrbhavadbhiḥ stūyate'tra kā .
śarīrakośataścāsyāḥ samudbhūtābravīcchivā .. 85..
85. Прекраснобровая, Она спросила небожителей: "Кто восславляется здесь вами?" И дала ответ благая (богиня), явившаяся из оболочки Ее тела:

 
स्तोत्रं ममैतत्क्रियते शुम्भदैत्य निराकृतैः
देवैः समेतैः समरे निशुम्भेन पराजितैः ॥ ३९॥ 
stotraṁ mamaitatkriyate śumbhadaityanirākṛtaiḥ .
devaiḥ  sametaiḥ  samare niśumbhena parājitaiḥ .. 86..
86. "Этот гимн обращен ко Мне собравшимися здесь богами, (согнутыми даитьей Шумбхой и побежденными Нишумбхой".

 
शरीरकोशाद्यत्तस्याः पार्वत्या निःसृताम्बिका। 
कौशिकीति समस्तेषु ततो लोकेषु गीयते ॥ ४०॥ 
śarīrakośādyattasyāḥ pārvatyā niḥsṛtāmbikā .
kauśikīti samasteṣu tato lokeṣu gīyate .. 87..
87. И поскольку Та Амбика вышла из телесной оболочки (коша) Парвати, по всем мирам о Ней поют как о Каушики.

 
तस्यांविनिर्गतायां तु कृष्णाभूत्सापि पार्वती। 
कालिकेति समाख्याता हिमाचलकृताश्रया ॥ ४१॥ 
tasyāṁ vinirgatāyāṁ tu kṛṣṇābhūtsāpi pārvatī .
kāliketi samākhyātā himācalakṛtāśrayā .. 88..
88. Когда же Она вышла, сама Парвати стала черна и Она, избравшая своей обителью Химачалу, ныне зовется "Калика".

 
ततो‌உम्बिकां परं रूपं बिभ्राणां सुमनोहरम् । 
ददर्श चण्दो मुण्दश्च भृत्यौ शुम्भनिशुम्भयोः ॥ ४२॥ 
tato'mbikāṁ paraṁ rūpaṁ bibhrāṇāṁ sumanoharam .
dadarśa caṇḍo muṇḍaśca bhṛtyau śumbhaniśumbhayoḥ .. 89..
89. Тогда, увидев богиню Амбику, имевшую в высшей степени пленительный и чарующий облик, Чанда и Мунда, приближенные Шумбхи и Нишумбхи.

 
ताभ्यां शुम्भाय चाख्याता सातीव सुमनोहरा। 
काप्यास्ते स्त्री महाराज भास यन्ती हिमाचलम् ॥ ४३॥ 
tābhyāṁ śumbhāya cākhyātā sātīva sumanoharā .
kāpyāste strī mahārāja bhāsayantī himācalam .. 90..
90. Оба сказали Шумбхе: "О великий государь, некая женщина, превзошедшая прочих очарованием, пребывает здесь, озаряя сиянием Гималаи.

 
नैव तादृक् क्वचिद्रूपं दृष्टं केनचिदुत्तमम्। 
ज्ञायतां काप्यसौ देवी गृह्यतां चासुरेश्वर ॥ ४४॥ 
naiva tādṛk kvacidrūpaṁ dṛṣṭaṁ kenaciduttamam .
jñāyatāṁ kāpyasau devī gṛhyatāṁ cāsureśvara .. 91..
91. О, владыка асуров, никогда и никем не видана столь возвышенная красота; выяснив, кто Эта богиня, забери Ее себе!

 
स्त्री रत्न मतिचार्वञ्ज्गी द्योतयन्तीदिशस्त्विषा। 
सातुतिष्टति दैत्येन्द्र तां भवान् द्रष्टु मर्हति ॥ ४५॥ 
strīratnamaticārvaṅgī dyotayantī diśastviṣā .
sā tu tiṣṭhati daityendra tāṁ bhavān draṣṭumarhati .. 92..
92. О, царь даитьев, изволь взглянуть - там драгоценность среди женщин, превзошедшая всех красотой тела, озарившая блеском стороны света.

 
यानि रत्नानि मणयो गजाश्वादीनि वै प्रभो। 
त्रै लोक्येतु समस्तानि साम्प्रतं भान्तिते गृहे ॥ ४६॥ 
yāni ratnāni maṇayo gajāśvādīni vai prabho .
trailokye tu samastāni sāmprataṁ bhānti te gṛhe .. 93..
93. О, властелин, какие бы прекрасные камни, слоны, кони и прочие (редкости) ни были в трех мирах, все они воссияли в твоем дворце.

 
ऐरावतः समानीतो गजरत्नं पुनर्दरात्। 
पारिजात तरुश्चायं तथैवोच्चैः श्रवा हयः ॥ ४७॥ 
airāvataḥ samānīto gajaratnaṁ purandarāt .
pārijātataruścāyaṁ tathaivoccaiḥśravā hayaḥ .. 94..
94. Сокровище среди слонов, Айравата, был доставлен от Индры, также как дерево Париджата и конь Уччаихшравас.

 
विमानं हंससंयुक्तमेतत्तिष्ठति ते‌உङ्गणे। 
रत्नभूत मिहानीतं यदासीद्वेधसो‌உद्भुतं ॥ ४८॥ 
vimānaṁ haṁsasaṁyuktametattiṣṭhati te'ṅgaṇe .
ratnabhūtamihānītaṁ yadāsīdvedhaso'dbhutam .. 95..
95. Здесь, на твоем дворе, стоит лучшее из всего чудесного – влекомый лебедями небесный корабль, прежде бывший у Брахмы.

 
निधिरेष महा पद्मः समानीतो धनेश्वरात्। 
किञ्जल्किनीं ददौ चाब्धिर्मालामम्लानपज्कजां ॥ ४९॥ 
nidhireṣa mahāpadmaḥ samānīto dhaneśvarāt .
kiñjalkinīṁ dadau cābdhirmālāmamlānapaṅkajām ..  96..
96. Тут и доставленное от владыки богатств сокровище Махападма, а Океан дал тебе гирлянду неблекнущих лотосов - Кинджалкини.

 
छत्रं तेवारुणं गेहे काञ्चनस्रावि तिष्ठति। 
तथायं स्यन्दनवरो यः पुरासीत्प्रजापतेः ॥ ५०॥ 
chatraṁ te vāruṇaṁ gehe kāñcanasrāvi tiṣṭhati .
tathāyaṁ syandanavaro yaḥ purāsītprajāpateḥ .. 97..
97. В твоем дворце - проливающий золото зонт Варуны, и здесь же лучшая колесница, раньше принадлежавшая Праджапати.

 
मृत्योरुत्क्रान्तिदा नाम शक्तिरीश त्वया हृता। 
पाशः सलिल राजस्य भ्रातुस्तव परिग्रहे ॥ ५१॥ 
mṛtyorutkrāntidā nāma śaktirīśa tvayā hṛtā .
pāśaḥ salilarājasya bhrātustava parigrahe .. 98..
98. Тобой унесено оружие-шакти бога Смерти, известное как "Дарующее уход"; аркан Владыки Вод - в собственности твоего брата.

 
निशुम्भस्याब्धिजाताश्च समस्ता रत्न जातयः। 
वह्निश्चापि ददौ तुभ्य मग्निशौचे च वाससी ॥ ५२॥ 
niśumbhasyābdhijātāśca samastā ratnajātayaḥ .
vahnirapi dadau tubhyamagniśauce ca vāsasī .. 99..
99. У Нишумбхи - все сокровища, рожденные в океане; и даже Агни дал тебе пару очищенных огнем одежд.

 
एवं दैत्येन्द्र रत्नानि समस्तान्याहृतानि ते
स्त्र्री रत्न मेषा कल्याणी त्वया कस्मान्न गृह्यते ॥ ५३॥ 
evaṁ daityendra ratnāni samastānyāhṛtāni te .
strīratnameṣā kalyāṇī tvayā kasmānna gṛhyate .. 100..
100. О царь даитьев, ты забираешь себе все сокровища, отчего же Той красавице, сокровищу среди женщин, не быть в твоей власти?"

 
ऋषिरुवाच। 
ṛṣiruvāca .. 101..
101. Риши сказал:

 
निशम्येति वचः शुम्भः स तदा चण्डमुण्डयोः। 
प्रेषयामास सुग्रीवं दूतं देव्या महासुरं ॥ ५४॥ 
niśamyeti vacaḥ śumbhaḥ sa tadā caṇḍamuṇḍayoḥ .
preṣayāmāsa sugrīvaṁ dūtaṁ devyā mahāsuram .. 102..
102. Выслушав эти слова Чанды и Мунды, Шумбха направил к Богине посланником великого асура Сугриву.

 
इति चेति च वक्तव्या सा गत्वा वचनान्मम। 
यथा चाभ्येति सम्प्रीत्या तथा कार्यं त्वया लघु ॥ ५५॥ 
iti ceti ca vaktavyā sā gatvā vacanānmama .
yathā cābhyeti samprītyā tathā kāryaṁ tvayā laghu .. 103..
103. (Сказав): "Пойди и скажи Ей так-то и так, моими словами, и, не откладывая, сделай, чтобы Она с радостью пришла ко мне".

 
सतत्र गत्वा यत्रास्ते शैलोद्दोशे‌உतिशोभने। 
सादेवी तां ततः प्राह श्लक्ष्णं मधुरया गिरा ॥ ५६॥ 
sa tatra gatvā yatrāste śailoddeśe'tiśobhane .
tāṁ ca devīṁ tataḥ prāha ślakṣṇaṁ madhurayā girā .. 104..
104. Он отбыл туда, где в красивейшей горной местности находилась Деви, и обратился к Ней с мягкою и сладостной речью:

 
दूत उवाच॥ 
dūta uvāca .. 105..
105. Посланник сказал:


देवि दैत्येश्वरः शुम्भस्त्रेलोक्ये परमेश्वरः। 
दूतो‌உहं प्रेषि तस्तेन त्वत्सकाशमिहागतः ॥ ५७॥ 
devi daityeśvaraḥ śumbhastrailokye parameśvaraḥ .
dūto'haṁ preṣitastena tvatsakāśamihāgataḥ .. 106..
106. О, Богиня! Повелитель даитьев Шумбха - высший правитель трех миров; избранный им посланник, я прибыл к Тебе сюда.

 
अव्याहताज्ञः सर्वासु यः सदा देवयोनिषु। 
निर्जिताखिल दैत्यारिः स यदाह शृणुष्व तत् ॥ ५८॥ 
avyāhatājñaḥ sarvāsu yaḥ sadā devayoniṣu .
nirjitākhiladaityāriḥ sa yadāha śṛṇuṣva tat .. 107..
107. Выслушай сказанное тем, чьей воле неизменно покорны РоЖденные среди богов, одолевшим всех врагов даитьев:

 
ममत्रैलोक्य मखिलं ममदेवा वशानुगाः। 
यज्ञभागानहं सर्वानुपाश्नामि पृथक् पृथक् ॥ ५९॥ 
mama trailokyamakhilaṁ mama devā vaśānugāḥ .
yajñabhāgānahaṁ sarvānupāśnāmi pṛthak pṛthak .. 108..
108. "Мои - все три мира, мне повинуются боги; я принимаю все доли жертв, предложенные им по-отдельности.

 
त्रैलोक्येवररत्नानि मम वश्यान्यशेषतः। 
तथैव गजरत्नं च हृतं देवेन्द्रवाहनं ॥ ६०॥ 
trailokye vararatnāni mama vaśyānyaśeṣataḥ .
tathaiva gajaratnaṁ ca hṛtaṁ devendravāhanam .. 109..
109. В моей власти все без остатка редкости трех миров; так я увел лучшего слона - средство передвижения царя небожителей.

 
क्षीरोदमथनोद्भूत मश्वरत्नं ममामरैः। 
उच्चैःश्रवससञ्ज्ञं तत्प्रणिपत्य समर्पितं ॥ ६१॥ 
kṣīrodamathanodbhūtamaśvaratnaṁ mamāmaraiḥ .
uccaiḥśravasasaṁjñaṁ tatpraṇipatya samarpitam .. 110..
110. И бессмертные с поклонами предложили мне лучшего коня Уччаихшраваса, возникшего при сбивании Молочного океана.

 
यानिचान्यानि देवेषु गन्धर्वेषूरगेषु च । 
रत्नभूतानि भूतानि तानि मय्येव शोभने ॥ ६२॥ 
yāni cānyāni deveṣu gandharveṣūrageṣu ca .
ratnabhūtāni bhūtāni tāni mayyeva śobhane .. 111..
111. О, прекрасная! Каких бы иных, столь же превосходных, редкостей не было еще у девов, гандхарвов и змеев, все они ныне принадлежат мне.

 
स्त्री रत्नभूतां तां देवीं लोके मन्या महे वयं। 
सा त्वमस्मानुपागच्छ यतो रत्नभुजो वयं ॥ ६३॥ 
strīratnabhūtāṁ tvāṁ devi loke manyāmahe vayam .
sā tvamasmānupāgaccha yato ratnabhujo vayam .. 112..
112. О, богиня, в Тебе мы видим сокровище среди женщин мира, и Ты тоже перейди к нам, ведь мы наслаждаемся лучшим!

 
मांवा ममानुजं वापि निशुम्भमुरुविक्रमम्। 
भजत्वं चञ्चलापाज्गि रत्न भूतासि वै यतः ॥ ६४॥ 
māṁ vā mamānujaṁ vāpi niśumbhamuruvikramam .
bhaja tvaṁ cañcalāpāṅgi ratnabhūtāsi vai yataḥ .. 113..
113. О, радостно взирающая, Ты воистину сокровище, так что предпочти меня или моего младшего брата - великого героя Нишумбху.

 
परमैश्वर्य मतुलं प्राप्स्यसे मत्परिग्रहात्। 
एतद्भुद्थ्या समालोच्य मत्परिग्रहतां व्रज ॥ ६५॥ 
paramaiśvaryamatulaṁ prāpsyase matparigrahāt .
etadbuddhyā samālocya matparigrahatāṁ vraja .. 114..
114. Выбрав в мужья меня, получишь бесподобную верховную власть; внимательно рассмотрев все это, становись моей женой!"

 
ऋषिरुवाच॥ 
ṛṣiruvāca .. 115..
115. Риши сказал:

 
इत्युक्ता सा तदा देवी गम्भीरान्तःस्मिता जगौ। 
दुर्गा भगवती भद्रा ययेदं धार्यते जगत् ॥ ६६॥ 
ityuktā sā tadā devī gambhīrāntaḥsmitā jagau .
durgā bhagavatī bhadrā yayedaṁ dhāryate jagat .. 116..
116. Но, улыбаясь про себя, почитаемая и благая Дурга, поддерживающая сей мир, ответила на его слова:

 
देव्युवाच॥ 
devyuvāca .. 117..
117. Богиня сказала:

  
सत्य मुक्तं त्वया नात्र मिथ्याकिञ्चित्त्वयोदितम्। 
त्रैलोक्याधिपतिः शुम्भो निशुम्भश्चापि तादृशः ॥ ६७॥ 
satyamuktaṁ tvayā nātra mithyā kiṁcittvayoditam .
trailokyādhipatiḥ śumbho niśumbhaścāpi tādṛśaḥ .. 118..
118. Ты сказал правду, в твоих речах нет обмана; Шумбха - властелин трех миров, и таков же Нишумбха.

 
किं त्वत्र यत्प्रतिज्ञातं मिथ्या तत्क्रियते कथम्। 
श्रूयतामल्पभुद्धित्वात् त्प्रतिज्ञा या कृता पुरा ॥ ६८॥ 
kiṁ tvatra yatpratijñātaṁ mithyā tatkriyate katham .
śrūyatāmalpabuddhitvātpratijñā yā kṛtā purā .. 119..
119. Но как отвергнуть взятый обет? Выслушай, в чем по неопытности Я поклялась прежде:

 
योमाम् जयति सज्ग्रामे यो मे दर्पं व्यपोहति। 
योमे प्रतिबलो लोके स मे भर्ता भविष्यति ॥ ६९॥ 
yo māṁ jayati saṁgrāme yo me darpaṁ vyapohati .
yo me pratibalo loke sa me bhartā bhaviṣyati .. 120..
120. Кто победит Меня в битве, кто умерит Мою гордость, кто в этом мире равен Мне по силам, - тот станет Моим мужем!

 
तदागच्छतु शुम्भो‌உत्र निशुम्भो वा महासुरः। 
मां जित्वा किं चिरेणात्र पाणिङ्गृह्णातुमेलघु ॥ ७०॥ 
tadāgacchatu śumbho'tra niśumbho vā mahābalaḥ .
māṁ jitvā kiṁ cireṇātra pāṇiṁ gṛhṇātu me laghu .. 121..
121. Так что пусть Шумбха, или великий асур Нишумбха, придя сюда и победив Меня в битве, тут же получит Мою руку; к чему медлить?

 
दूत उवाच॥ 
dūta uvāca .. 122..
122. Посланник сказал:

 
अवलिप्तासि मैवं त्वं देवि ब्रूहि ममाग्रतः। 
त्रैलोक्येकः पुमांस्तिष्टेद् अग्रे शुम्भनिशुम्भयोः ॥ ७१॥ 
avaliptāsi maivaṁ tvaṁ devi brūhi mamāgrataḥ .
trailokye kaḥ pumāṁstiṣṭhedagre śumbhaniśumbhayoḥ .. 123..
123. О, богиня, Ты высокомерна, не говори так предо мной; кто в трех мирах сможет противостоять Шумбхе и Нишумбхе?

 
अन्येषामपि दैत्यानां सर्वे देवा न वै युधि। 
किं तिष्ठन्ति सुम्मुखे देवि पुनः स्त्री त्वमेकिका ॥ ७२॥ 
anyeṣāmapi daityānāṁ sarve devā na vai yudhi .
tiṣṭhanti sammukhe devi kiṁ punaḥ strī tvamekikā .. 124..
124. О Деви, воистину все боги не устоят даже в бою с другими даитьями, что же говорить о Тебе, одинокой женщине?

 
इन्द्राद्याः सकला देवास्तस्थुर्येषां न संयुगे। 
शुम्भादीनां कथं तेषां स्त्री प्रयास्यसि सम्मुखम् ॥ ७३॥ 
indrādyāḥ sakalā devāstasthuryeṣāṁ na saṁyuge .
śumbhādīnāṁ kathaṁ teṣāṁ strī prayāsyasi sammukham .. 125..
125. Все боги во главе с Индрой не могли выстоять в битве с Шумбхой и прочими, как же Ты, женщина, пытаешься противостоять им?

 
सात्वं गच्छ मयैवोक्ता पार्श्वं शुम्भनिशुम्भयोः। 
केशाकर्षण निर्धूत गौरवा मा गमिष्यसि॥ ७४॥ 
sā tvaṁ gaccha mayaivoktā pārśvaṁ śumbhaniśumbhayoḥ .
keśākarṣaṇanirdhūtagauravā mā gamiṣyasi .. 126..
126. Говорю Тебе - иди к Шумбхе и Нишумбхе, чтобы не идти с позором, когда потащат за волосы!

 
देव्युवाच। 
devyuvāca .. 127..
127. Богиня сказала:

 
एवमेतद् बली शुम्भो निशुम्भश्चातिवीर्यवान्। 
किं करोमि प्रतिज्ञा मे यदनालोचितापुरा ॥ ७५॥ 
evametad balī śumbho niśumbhaścāpitādṛśaḥ .
kiṁ karomi pratijñā me yadanālocitā purā .. 128..
128. Это так, ведь силен Шумбха и весьма доблестен Нишумбха; что же Мне делать? Когда-то Я безрассудно приняла обет!
 

सत्वं गच्छ मयोक्तं ते यदेतत्त्सर्व मादृतः। 
तदाचक्ष्वा सुरेन्द्राय स च युक्तं करोतु यत् ॥ ७६॥ 
sa tvaṁ gaccha mayoktaṁ te yadetatsarvamādṛtaḥ .
tadācakṣvāsurendrāya sa ca yuktaṁ karotu yat .. 129..
129. Иди и тщательно передай царю асуров все Мои слова; пусть он сделает, что сочтет лучшим.


॥  इति श्री मार्कण्डेय पुराणे सावर्निके मन्वन्तरे देवि महत्म्ये देव्या दूत संवादो नाम पञ्चमो ध्यायः समाप्तम् ॥ 
.. svasti śrīmārkaṇḍeyapurāṇe sāvarṇike manvantare devīmāhātmye
devyā dūtasaṁvādo nāma pañcamo'dhyāyaḥ .. 5..

Такова в Деви Махатмье Шри Маркандейя Пураны (эпоха Саварни) пятая глава, именуемая "Беседа Деви с посланником".

आहुति
क्लीं जयन्ती साङ्गायै सायुधायै सशक्तिकायै सपरिवारायै सवाहनायै धूम्राक्ष्यै विष्णुमायादि चतुर्विंशद् देवताभ्यो महाहुतिं समर्पयामि नमः स्वाहा ॥