Десятая улласа: различия между версиями
Aurinko (обсуждение | вклад) (Новая страница: «===ШРАДДХА=== <br> (Маханирвана 10: 1-69) <br>») |
Aurinko (обсуждение | вклад) |
||
Строка 3: | Строка 3: | ||
(Маханирвана 10: 1-69) | (Маханирвана 10: 1-69) | ||
<br> | <br> | ||
श्रीदेव्युवाच | | |||
śrīdevyuvāca . | |||
कुशण्डिकाविधिर्नाथ संस्काराश्च दश श्रुताः |<br> | |||
वृद्धिश्राद्धविधिं देव कृपया मे प्रकाशय || १ ||<br> | |||
kuśaṇḍikāvidhirnātha saṃskārāśca daśa śrutāḥ .<br> | |||
vṛddhiśrāddhavidhiṃ deva kṛpayā me prakāśaya .. 1 ..<br><br> | |||
कस्मिन् कस्मिंश्च संस्कारे प्रतिष्ठासु च कास्वपि |<br> | |||
कुशण्डिकाविधानञ्च वृद्धिश्राद्धञ्च शङ्कर || २ ||<br> | |||
kasmin kasmiṃśca saṃskāre pratiṣṭhāsu ca kāsvapi .<br> | |||
kuśaṇḍikāvidhānañca vṛddhiśrāddhañca śaṅkara .. 2 ..<br><br> | |||
कर्तव्यं वा न कर्तव्यं तन्ममाचक्ष्व तत्वतः |<br> | |||
मत्प्रीतये महेशान जीवानां मङ्गलाय च || ३ ||<br> | |||
kartavyaṃ vā na kartavyaṃ tanmamācakṣva tatvataḥ .<br> | |||
matprītaye maheśāna jīvānāṃ maṅgalāya ca .. 3 ..<br><br> | |||
श्रीसदाशिव उवाच |<br> | |||
śrīsadāśiva uvāca .<br><br> | |||
जीवसेकाद्विवाहान्तदशसंस्कारकर्मसु |<br> | |||
यत्र यद्विहितं भद्रे सविशेषं प्रकीर्तितम् || ४ ||<br> | |||
jīvasekādvivāhāntadaśasaṃskārakarmasu .<br> | |||
yatra yadvihitaṃ bhadre saviśeṣaṃ prakīrtitam .. 4 ..<br><br> | |||
तदेव कार्यं मनुजैस्तत्वज्ञैर्हितमिच्छुभिः |<br> | |||
अन्यत्र यद्विधातव्यं तच्छृणुष्व वरानने || ५ ||<br> | |||
tadeva kāryaṃ manujaistatvajñairhitamicchubhiḥ .<br> | |||
anyatra yadvidhātavyaṃ tacchṛṇuṣva varānane .. 5 ..<br><br> | |||
वापीकूपतडागानां देवप्रतिकृतेस्तथा |<br> | |||
गृहारामव्रतादीनां प्रतिष्ठाकर्मसु प्रिये || ६ ||<br> | |||
vāpīkūpataḍāgānāṃ devapratikṛtestathā .<br> | |||
gṛhārāmavratādīnāṃ pratiṣṭhākarmasu priye .. 6 ..<br><br> | |||
सर्वत्र पञ्चदेवानां मातॄणामपि पूजनम् |<br> | |||
वसोर्धारा च कर्तव्या वृद्धिश्राद्धकुशण्डिके || ७ ||<br> | |||
sarvatra pañcadevānāṃ mātṝṇāmapi pūjanam .<br> | |||
vasordhārā ca kartavyā vṛddhiśrāddhakuśaṇḍike .. 7 ..<br><br> | |||
स्त्रीणां विधेयकृत्येषु वृद्धिश्राद्धं न विद्यते |<br> | |||
देवतापितृतृप्त्यर्थं भोज्यमेकं समुत्सृजेत् || ८ ||<br> | |||
strīṇāṃ vidheyakṛtyeṣu vṛddhiśrāddhaṃ na vidyate .<br> | |||
devatāpitṛtṛptyarthaṃ bhojyamekaṃ samutsṛjet .. 8 ..<br><br> | |||
देवमात्रार्चनं तत्र वसुधारा कुशण्डिका |<br> | |||
भक्त्या स्त्रिया विधातव्या ऋत्विजा कमलानने || ९ ||<br> | |||
devamātrārcanaṃ tatra vasudhārā kuśaṇḍikā .<br> | |||
bhaktyā striyā vidhātavyā ṛtvijā kamalānane .. 9 ..<br><br> | |||
पुत्रश्च पौत्रो दौहित्रो ज्ञातयो भगिनीसुतः |<br> | |||
जामातर्त्विग्दैवपित्रे शस्ताः प्रतिनिधौ शिवे || १० ||<br> | |||
putraśca pautro dauhitro jñātayo bhaginīsutaḥ .<br> | |||
jāmātartvigdaivapitre śastāḥ pratinidhau śive .. 10 ..<br><br> | |||
वृद्धिश्राद्धं प्रवक्ष्यामि तत्त्वतः शृणु कालिके || ११ ||<br> | |||
vṛddhiśrāddhaṃ pravakṣyāmi tattvataḥ śṛṇu kālike .. 11 ..<br><br> | |||
कृत्वा नित्योदितं कर्म मानवः सुसमाहितः |<br> | |||
गङ्गां यज्ञेश्वरं विष्णुं वास्त्वीशं भूपतिं यजेत् || १२ ||<br> | |||
kṛtvā nityoditaṃ karma mānavaḥ susamāhitaḥ .<br> | |||
gaṅgāṃ yajñeśvaraṃ viṣṇuṃ vāstvīśaṃ bhūpatiṃ yajet .. 12 ..<br><br> | |||
ततो दर्भमयान् विप्रान् कल्पयेत् प्रणवं स्मरन् |<br> | |||
पञ्चभिर्नवभिर्वाऽपि सप्तभिस्त्रिभिरेव वा || १३ ||<br> | |||
tato darbhamayān viprān kalpayet praṇavaṃ smaran .<br> | |||
pañcabhirnavabhirvā’pi saptabhistribhireva vā .. 13 ..<br><br> | |||
निर्गर्भैश्च कुशैः साग्रैर्दक्षिणावर्तयोगतः |<br> | |||
सार्द्धद्वयावर्तनेन ऊर्द्ध्वाग्रैरचयेद् द्विजान् || १४ ||<br> | |||
nirgarbhaiśca kuśaiḥ sāgrairdakṣiṇāvartayogataḥ .<br> | |||
sārddhadvayāvartanena ūrddhvāgrairacayed dvijān .. 14 ..<br><br> | |||
वृद्धिश्राद्धे पार्वणादौ षड्विप्राः परिकीर्तिताः |<br> | |||
एकोद्दिष्टे तु कथित एक एव द्विजः शिवे || १५ ||<br> | |||
vṛddhiśrāddhe pārvaṇādau ṣaḍviprāḥ parikīrtitāḥ .<br> | |||
ekoddiṣṭe tu kathita eka eva dvijaḥ śive .. 15 ..<br><br> | |||
ततो विप्रान् कुशमयानेकस्मिन्नेव भाजने |<br> | |||
कौबेराभिमुखान् कृत्वा स्नापयेदमुना सुधीः || १६ ||<br> | |||
tato viprān kuśamayānekasminneva bhājane .<br> | |||
kauberābhimukhān kṛtvā snāpayedamunā sudhīḥ .. 16 ..<br><br> | |||
ह्री/ शन्नो देवीरभीष्टये शन्नो भवन्तु पीतये |<br> | |||
शंयोरभिस्रवन्तु नः || १७ ||<br> | |||
hrī/ śanno devīrabhīṣṭaye śanno bhavantu pītaye .<br> | |||
śaṃyorabhisravantu naḥ .. 17 ..<br><br> | |||
ततस्तु गन्धपुष्पाभ्यां पूजयेत् कुशभूसुरान् || १८ ||<br> | |||
tatastu gandhapuṣpābhyāṃ pūjayet kuśabhūsurān .. 18 ..<br><br> | |||
पश्चिमे दक्षिणे चैव युग्मयुग्मक्रमात् सुधीः |<br> | |||
षट्पात्राणि सदर्भाणि स्थापयेत्तुलसीतिलैः || १९ ||<br> | |||
paścime dakṣiṇe caiva yugmayugmakramāt sudhīḥ .<br> | |||
ṣaṭpātrāṇi sadarbhāṇi sthāpayettulasītilaiḥ .. 19 ..<br><br> | |||
पात्रद्वये पश्चिमायां याम्ये पात्रचतुष्टये |<br> | |||
पूर्वास्यावुत्तरमुखान् षड्विप्रानुपवेशयेत् || २० ||<br> | |||
pātradvaye paścimāyāṃ yāmye pātracatuṣṭaye .<br> | |||
pūrvāsyāvuttaramukhān ṣaḍviprānupaveśayet .. 20 ..<br><br> | |||
दैवपक्षं पश्चिमायां दक्षिणे वामयाम्ययोः |<br> | |||
पितुर्मातामहस्यापि पक्षौ द्वौ विद्धि पार्वति || २१ ||<br> | |||
daivapakṣaṃ paścimāyāṃ dakṣiṇe vāmayāmyayoḥ .<br> | |||
piturmātāmahasyāpi pakṣau dvau viddhi pārvati .. 21 ..<br><br> | |||
नान्दीमुखाश्च पितरो नान्दीमुख्यश्च मातरः |<br> | |||
मातामहादयोऽप्येवं मातामह्यादयोऽपि च |<br> | |||
श्राद्धे नाम्न्याभ्युदयिके समुल्लेख्या वरानने || २२ ||<br> | |||
nāndīmukhāśca pitaro nāndīmukhyaśca mātaraḥ .<br> | |||
mātāmahādayo’pyevaṃ mātāmahyādayo’pi ca .<br> | |||
śrāddhe nāmnyābhyudayike samullekhyā varānane .. 22 ..<br><br> | |||
दक्षावर्तेनोत्तरास्यो दैवं कर्म समाचरेत् |<br> | |||
वामावर्तेन दक्षारयः पितृकर्माणि साधयेत् || २३ ||<br> | |||
dakṣāvartenottarāsyo daivaṃ karma samācaret .<br> | |||
vāmāvartena dakṣārayaḥ pitṛkarmāṇi sādhayet .. 23 ..<br><br> | |||
सर्वं कर्म प्रकुर्वीत दैवादिक्रमतः शिवे |<br> | |||
लङ्घनान्मातृमातॄणां श्राद्धं तद्विफलं भवेत् || २४ ||<br> | |||
sarvaṃ karma prakurvīta daivādikramataḥ śive .<br> | |||
laṅghanānmātṛmātṝṇāṃ śrāddhaṃ tadviphalaṃ bhavet .. 24 ..<br><br> | |||
कौबेराभिमुखोऽनुज्ञावाक्यं दैवे प्रकल्पयेत् |<br> | |||
याम्यास्यः कल्पयेद्वाक्यं पित्र्ये मातामहेऽपि च |<br> | |||
तत्रादौ दैवपक्षे तु वाक्यं शृणु शुचिस्मिते || २५ ||<br> | |||
kauberābhimukho’nujñāvākyaṃ daive prakalpayet .<br> | |||
yāmyāsyaḥ kalpayedvākyaṃ pitrye mātāmahe’pi ca .<br> | |||
tatrādau daivapakṣe tu vākyaṃ śṛṇu śucismite .. 25 ..<br><br> | |||
कालादीनि निमित्तानि समुल्लिख्य ततः परम् |<br> | |||
तत्तत्कर्माभ्युदयार्थमुक्त्वा साधकसत्तमः || २६ ||<br> | |||
kālādīni nimittāni samullikhya tataḥ param .<br> | |||
tattatkarmābhyudayārthamuktvā sādhakasattamaḥ .. 26 ..<br><br> | |||
पित्रादीनां त्रयाणां तु मात्रादीनां तथैव च |<br> | |||
मातामहानां च मातामह्यादीनामपि प्रिये || २७ ||<br> | |||
pitrādīnāṃ trayāṇāṃ tu mātrādīnāṃ tathaiva ca .<br> | |||
mātāmahānāṃ ca mātāmahyādīnāmapi priye .. 27 ..<br><br> | |||
ष.ष्ठ्यन्तं कीर्तयेन्नाम गोत्रोच्चारणपूर्वकम् |<br> | |||
विश्वेषाञ्चैव देवानां श्राद्धं पदमुदीरयेत् || २८ ||<br> | |||
ṣa.ṣṭhyantaṃ kīrtayennāma gotroccāraṇapūrvakam .<br> | |||
viśveṣāñcaiva devānāṃ śrāddhaṃ padamudīrayet .. 28 ..<br><br> | |||
कुशनिर्मितयोः पश्चात् विप्रयोरहमित्यपि |<br> | |||
करिष्ये परमेशानीत्यनुज्ञावाक्यमीरितम् || २९ ||<br> | |||
kuśanirmitayoḥ paścāt viprayorahamityapi .<br> | |||
kariṣye parameśānītyanujñāvākyamīritam .. 29 ..<br><br> | |||
विश्वान् देवान् परित्यज्य पितृपक्षे तु पार्वति |<br> | |||
तथा मातामहस्यापि पक्षेऽनुज्ञा प्रकीर्तिता || ३० ||<br> | |||
viśvān devān parityajya pitṛpakṣe tu pārvati .<br> | |||
tathā mātāmahasyāpi pakṣe’nujñā prakīrtitā .. 30 ..<br><br> | |||
ततो जपेद्ब्रह्मविद्यां गायत्रीं दशधा शिवे || ३१ ||<br> | |||
tato japedbrahmavidyāṃ gāyatrīṃ daśadhā śive .. 31 ..<br><br> | |||
देवताभ्यः पितृभ्यश्च महायोगिभ्य एव च |<br> | |||
नमोऽस्तु पुष्ट्यै स्वाहायै नित्यमेव भवन्त्विति || ३२ ||<br> | |||
devatābhyaḥ pitṛbhyaśca mahāyogibhya eva ca .<br> | |||
namo’stu puṣṭyai svāhāyai nityameva bhavantviti .. 32 ..<br><br> | |||
पठित्वैनं त्रिधा हस्ते जलमादाय सत्तमः |<br> | |||
व/ हू/ फडिति मन्त्रेण श्राद्धद्रव्याणि शोधयेत् || ३३ ||<br> | |||
paṭhitvainaṃ tridhā haste jalamādāya sattamaḥ .<br> | |||
va/ hū/ phaḍiti mantreṇa śrāddhadravyāṇi śodhayet .. 33 ..<br><br> | |||
आग्नेययां पात्रमेकन्तु संस्थाप्य कुलनायिके |<br> | |||
रक्षोघ्नममृतं प्रोच्य यज्ञरक्षां कुरुष्व मे |<br> | |||
इत्युक्त्वा भाजने तस्मिंस्तुलसीदलसंयुतम् || ३४ ||<br> | |||
āgneyyāṃ pātramekantu saṃsthāpya kulanāyike .<br> | |||
rakṣoghnamamṛtaṃ procya yajñarakṣāṃ kuruṣva me .<br> | |||
ityuktvā bhājane tasmiṃstulasīdalasaṃyutam .. 34 ..<br><br> | |||
निधाय सलिलं देवि देवादिक्रमतः सुधीः |<br> | |||
विप्रेभ्यो जलगण्डूषं दत्वा दद्यात् कुशासनम् || ३५ ||<br> | |||
nidhāya salilaṃ devi devādikramataḥ sudhīḥ .<br> | |||
viprebhyo jalagaṇḍūṣaṃ datvā dadyāt kuśāsanam .. 35 ..<br><br> | |||
तत आवाहयेद्विद्वान् विश्वान् देवान् पितॄंस्तथा |<br> | |||
मातॄर्मातामहांश्चापि तथा मातामहीः शिवे || ३६ ||<br> | |||
tata āvāhayedvidvān viśvān devān pitṝṃstathā .<br> | |||
mātṝrmātāmahāṃścāpi tathā mātāmahīḥ śive .. 36 ..<br><br> | |||
आवाह्य पूजयेदादौ विश्वान् देवांस्ततो यजेत् |<br> | |||
पितृत्रयं तथा मातृत्रयं मातामहत्रयम् || ३७ ||<br> | |||
āvāhya pūjayedādau viśvān devāṃstato yajet .<br> | |||
pitṛtrayaṃ tathā mātṛtrayaṃ mātāmahatrayam .. 37 ..<br><br> | |||
मातामहीत्रयं चापि पाद्यार्घ्याचमनादिभिः |<br> | |||
धूपैर्दीपैश्च वासोभिः पूजयित्वा वरानने |<br> | |||
पात्राणां पातनप्रश्नं कुर्याद्दैवक्रमात् शिवे || ३८ ||<br> | |||
mātāmahītrayaṃ cāpi pādyārghyācamanādibhiḥ .<br> | |||
dhūpairdīpaiśca vāsobhiḥ pūjayitvā varānane .<br> | |||
pātrāṇāṃ pātanapraśnaṃ kuryāddaivakramāt śive .. 38 ..<br><br> | |||
मण्डलं रचयेदेकं मायया चतुरस्रकम् |<br> | |||
द्वे द्वे च मण्डले कुर्यात् तद्वत्पक्षद्वयोरपि || ३९ ||<br> | |||
maṇḍalaṃ racayedekaṃ māyayā caturasrakam .<br> | |||
dve dve ca maṇḍale kuryāt tadvatpakṣadvayorapi .. 39 ..<br><br> | |||
वारुणप्रोक्षितेष्वेषु पात्राण्यासाद्य साधकः |<br> | |||
तेन क्षालितपात्रेषु सर्वोपकरणैः सह |<br> | |||
पानार्थपाथसान्नानि क्रमेण परिवेशयेत् || ४० ||<br> | |||
vāruṇaprokṣiteṣveṣu pātrāṇyāsādya sādhakaḥ .<br> | |||
tena kṣālitapātreṣu sarvopakaraṇaiḥ saha .<br> | |||
pānārthapāthasānnāni krameṇa pariveśayet .. 40 ..<br><br> | |||
ततो मधुयवान् दत्वा ह्रा/ ह्रू/ फडिति मन्त्रकैः |<br> | |||
संप्रोक्ष्यान्नानि सर्वाणि विश्वान् देवांस्तथा पितॄन् || ४१ ||<br> | |||
tato madhuyavān datvā hrā/ hrū/ phaḍiti mantrakaiḥ .<br> | |||
saṃprokṣyānnāni sarvāṇi viśvān devāṃstathā pitṝn .. 41 ..<br><br> | |||
मातॄर्मातामहान् मातामहीरुल्लिख्य तत्त्ववित् |<br> | |||
निवेद्य देवीं गायत्रीं देवताभ्यस्त्रिधा पठेत् || ४२ ||<br> | |||
mātṝrmātāmahān mātāmahīrullikhya tattvavit .<br> | |||
nivedya devīṃ gāyatrīṃ devatābhyastridhā paṭhet .. 42 ..<br><br> | |||
शेषान्नपिण्डयोः प्रश्नौ कुर्यादाद्ये ततः परम् || ४३ ||<br> | |||
śeṣānnapiṇḍayoḥ praśnau kuryādādye tataḥ param .. 43 ..<br><br> | |||
दत्तशेषैरक्षताद्यैर्मालूरफलसन्निभान् |<br> | |||
द्विजात् प्राप्तोत्तरः पिण्डान् रचयेद्द्वादश प्रिये || ४४ ||<br> | |||
dattaśeṣairakṣatādyairmālūraphalasannibhān .<br> | |||
dvijāt prāptottaraḥ piṇḍān racayeddvādaśa priye .. 44 ..<br><br> | |||
अन्यं तु कल्पयेदेकं पिण्डं तत्सममम्बिके |<br> | |||
आस्तरेन्नैरृते दर्भान् मण्डले यवसंयुतान् || ४५ ||<br> | |||
anyaṃ tu kalpayedekaṃ piṇḍaṃ tatsamamambike .<br> | |||
āstarennairṛte darbhān maṇḍale yavasaṃyutān .. 45 ..<br><br> | |||
ये मे कुले लुप्तपिण्डाः पुत्रदारविवर्जिताः |<br> | |||
अग्निदग्धाश्च ये केऽपि व्यालव्याघ्रहताश्च ये || ४६ ||<br> | |||
ye me kule luptapiṇḍāḥ putradāravivarjitāḥ .<br> | |||
agnidagdhāśca ye ke’pi vyālavyāghrahatāśca ye .. 46 ..<br><br> | |||
ये बान्धवाबान्धवा वा येऽन्यजन्मनि बान्धवाः |<br> | |||
मद्दत्तपिण्डतोयाभ्यां ते यान्तु तृप्तिमक्षयाम् || ४७ ||<br> | |||
ye bāndhavābāndhavā vā ye’nyajanmani bāndhavāḥ .<br> | |||
maddattapiṇḍatoyābhyāṃ te yāntu tṛptimakṣayām .. 47 ..<br><br> | |||
दत्त्वा पिण्डमपिण्डेभ्यो मन्त्राभ्यां सुरवन्दिते |<br> | |||
प्रक्षाल्य हस्तावाचान्तः सावित्रीं प्रजपंस्ततः |<br> | |||
देवताभ्यस्त्रिधा जप्त्वा मण्डलानि प्रकल्पयेत् || ४८ ||<br> | |||
dattvā piṇḍamapiṇḍebhyo mantrābhyāṃ suravandite .<br> | |||
prakṣālya hastāvācāntaḥ sāvitrīṃ prajapaṃstataḥ .<br> | |||
devatābhyastridhā japtvā maṇḍalāni prakalpayet .. 48 ..<br><br> | |||
उच्छिष्टपात्रपुरतः पूर्वोक्तविधिना बुधः |<br> | |||
द्वे द्वे च मण्डले देवि रचयेत् पितृतः क्रमात् || ४९ ||<br> | |||
ucchiṣṭapātrapurataḥ pūrvoktavidhinā budhaḥ .<br> | |||
dve dve ca maṇḍale devi racayet pitṛtaḥ kramāt .. 49 ..<br><br> | |||
पूर्वमन्त्रेण संप्रोक्ष्य कुशांस्तेष्वास्तरेत् कृती |<br> | |||
अभ्युक्ष्य वायुना दर्भान् पितृदर्भक्रमात् शिवे |<br> | |||
ऊर्द्ध्वे मूले च मध्ये च त्रींस्त्रीन् पिण्डान्निवेदयेत् || ५० ||<br> | |||
pūrvamantreṇa saṃprokṣya kuśāṃsteṣvāstaret kṛtī .<br> | |||
abhyukṣya vāyunā darbhān pitṛdarbhakramāt śive .<br> | |||
ūrddhve mūle ca madhye ca trīṃstrīn piṇḍānnivedayet .. 50 ..<br><br> | |||
आमन्त्रणेन प्रत्येकं नामोच्चार्य महेश्वरि |<br> | |||
स्वधया वितरेत् पिण्डं यवमाध्वीकसंयुतम् || ५१ ||<br> | |||
āmantraṇena pratyekaṃ nāmoccārya maheśvari .<br> | |||
svadhayā vitaret piṇḍaṃ yavamādhvīkasaṃyutam .. 51 ..<br><br> | |||
पिण्डान्ते पिण्डशेषञ्च विकीर्य लेपभाजिनः |<br> | |||
प्रीणयेत् करलेपेन नैकोद्दिष्टेष्वयं विधिः || ५२ ||<br> | |||
piṇḍānte piṇḍaśeṣañca vikīrya lepabhājinaḥ .<br> | |||
prīṇayet karalepena naikoddiṣṭeṣvayaṃ vidhiḥ .. 52 ..<br><br> | |||
देवतापितृतृप्त्यर्थं सावित्रीं दशधा जपेत् |<br> | |||
देवताभ्यस्त्रिधा जप्त्वा पिण्डान् सम्पूजयेत्ततः || ५३ ||<br> | |||
devatāpitṛtṛptyarthaṃ sāvitrīṃ daśadhā japet .<br> | |||
devatābhyastridhā japtvā piṇḍān sampūjayettataḥ .. 53 ..<br><br> | |||
प्रज्वाल्य धूपं दीपं च निमील्य नयनद्वयम् |<br> | |||
दिव्यदेहधरान् पितॄनश्नतः कव्यमध्वरे |<br> | |||
विभाव्य प्रणमेद्धीमानिमं मन्त्रमुदीरयन् || ५४ ||<br> | |||
prajvālya dhūpaṃ dīpaṃ ca nimīlya nayanadvayam .<br> | |||
divyadehadharān pitṝnaśnataḥ kavyamadhvare .<br> | |||
vibhāvya praṇameddhīmānimaṃ mantramudīrayan .. 54 ..<br><br> | |||
पिता मे परमो धर्मः पिता मे परमं तपः |<br> | |||
स्वर्गः पिता मे तत्तृप्तौ तृप्तमस्त्यखिलं जगत् || ५५ ||<br> | |||
pitā me paramo dharmaḥ pitā me paramaṃ tapaḥ .<br> | |||
svargaḥ pitā me tattṛptau tṛptamastyakhilaṃ jagat .. 55 ..<br><br> | |||
ततो निर्माल्यमादाय प्रार्थयेदाशिषः पितॄन् || ५६ ||<br> | |||
tato nirmālyamādāya prārthayedāśiṣaḥ pitṝn .. 56 ..<br><br> | |||
आशिषो मे प्रदीयन्तां पितरः करुणामयाः |<br> | |||
वेदाः सन्ततयो नित्यं वर्द्धन्तां बान्धवा मम || ५७ ||<br> | |||
āśiṣo me pradīyantāṃ pitaraḥ karuṇāmayāḥ .<br> | |||
vedāḥ santatayo nityaṃ varddhantāṃ bāndhavā mama .. 57 ..<br><br> | |||
पातारो मे विवर्द्धन्तां बहून्यन्नानि सन्तु मे |<br> | |||
याचितारः सदा सन्तु मा च याचामि कञ्चन || ५८ ||<br> | |||
pātāro me vivarddhantāṃ bahūnyannāni santu me .<br> | |||
yācitāraḥ sadā santu mā ca yācāmi kañcana .. 58 ..<br><br> | |||
दैवादितो द्विजान् पिण्डान् विसृजेत्तदनन्तरम् |<br> | |||
तथैव दक्षिणां कुर्यात् पक्षेषु त्रिषु तत्त्ववित् || ५९ ||<br> | |||
daivādito dvijān piṇḍān visṛjettadanantaram .<br> | |||
tathaiva dakṣiṇāṃ kuryāt pakṣeṣu triṣu tattvavit .. 59 ..<br><br> | |||
गायत्रीं दशधा जप्त्वा देवताभ्योऽपि पञ्चधा |<br> | |||
दृष्ट्वा वह्निं रविं विप्रमिदं पृच्छेत् कृताञ्जलिः || ६० ||<br> | |||
gāyatrīṃ daśadhā japtvā devatābhyo’pi pañcadhā .<br> | |||
dṛṣṭvā vahniṃ raviṃ vipramidaṃ pṛcchet kṛtāñjaliḥ .. 60 ..<br><br> | |||
इदं श्राद्धं समुच्चार्य साङ्गं जातमुदीरयेत् |<br> | |||
द्विजो वदेत् सम्यगेव साङ्गं जातं विधानतः || ६१ ||<br> | |||
idaṃ śrāddhaṃ samuccārya sāṅgaṃ jātamudīrayet .<br> | |||
dvijo vadet samyageva sāṅgaṃ jātaṃ vidhānataḥ .. 61 ..<br><br>. | |||
अङ्गवैगुण्यशान्त्यर्थं प्रणवं दशधा जपन् |<br> | |||
अच्छिद्राभिविधानेन कुर्यात् कर्मसमापनम् |<br> | |||
पात्रीयान्नानि पिण्डांश्च ब्राह्मणाय निवेदयेत् || ६२ ||<br> | |||
aṅgavaiguṇyaśāntyarthaṃ praṇavaṃ daśadhā japan .<br> | |||
acchidrābhividhānena kuryāt karmasamāpanam .<br> | |||
pātrīyānnāni piṇḍāṃśca brāhmaṇāya nivedayet .. 62 ..<br><br> | |||
विप्राभावे गवाजेभ्यः सलिले वा विनिःक्षिपेत् |<br> | |||
वृद्धिश्राद्धमिदं प्रोक्तं नित्यसंस्कारकर्मणि || ६३ ||<br> | |||
viprābhāve gavājebhyaḥ salile vā viniḥkṣipet .<br> | |||
vṛddhiśrāddhamidaṃ proktaṃ nityasaṃskārakarmaṇi .. 63 ..<br><br> | |||
श्राद्धे पर्वणि कर्तव्ये पार्वणत्वेन कीर्तयेत् || ६४ ||<br> | |||
śrāddhe parvaṇi kartavye pārvaṇatvena kīrtayet .. 64 ..<br><br> | |||
देवतादिप्रतिष्ठासु तीर्थयात्राप्रवेशयोः |<br> | |||
पार्वणेन विधानेन श्राद्धमेतदुदीरयेत् || ६५ ||<br> | |||
devatādipratiṣṭhāsu tīrthayātrāpraveśayoḥ .<br> | |||
pārvaṇena vidhānena śrāddhametadudīrayet .. 65 ..<br><br> | |||
नैतेषु श्राद्धकृत्येषु पितॄन्नान्दीमुखान् वदेत् |<br> | |||
नमोऽन्तपुष्ट्यायित्यत्र स्वधायै पदमुच्चरेत् || ६६ ||<br> | |||
naiteṣu śrāddhakṛtyeṣu pitṝnnāndīmukhān vadet .<br> | |||
namo’ntapuṣṭyāyityatra svadhāyai padamuccaret .. 66 ..<br><br> | |||
पित्रादित्रयमध्ये तु यो जीवति वरानने |<br> | |||
तस्योर्द्ध्वतनमुल्लिख्य श्राद्धं कुर्याद्विचक्षणः || ६७ ||<br> | |||
pitrāditrayamadhye tu yo jīvati varānane .<br> | |||
tasyorddhvatanamullikhya śrāddhaṃ kuryādvicakṣaṇaḥ .. 67 ..<br><br> | |||
जनकादिषु जीवत्सु त्रिषु श्राद्धं विवर्जयेत् |<br> | |||
तेषु प्रीतेषु देवेशि श्राद्धयज्ञफलं लभेत् || ६८ ||<br> | |||
janakādiṣu jīvatsu triṣu śrāddhaṃ vivarjayet .<br> | |||
teṣu prīteṣu deveśi śrāddhayajñaphalaṃ labhet .. 68 ..<br><br> | |||
जीवत्पितरि कल्याणि नान्यश्राद्धाधिकारिता |<br> | |||
मातुः श्राद्धं विना पत्न्यास्तथा नान्दीमुखं विना || ६९ ||<br> | |||
jīvatpitari kalyāṇi nānyaśrāddhādhikāritā .<br> | |||
mātuḥ śrāddhaṃ vinā patnyāstathā nāndīmukhaṃ vinā .. 69 ..<br><br> |
Версия 08:08, 1 августа 2022
ШРАДДХА
(Маханирвана 10: 1-69)
श्रीदेव्युवाच |
śrīdevyuvāca .
कुशण्डिकाविधिर्नाथ संस्काराश्च दश श्रुताः |
वृद्धिश्राद्धविधिं देव कृपया मे प्रकाशय || १ ||
kuśaṇḍikāvidhirnātha saṃskārāśca daśa śrutāḥ .
vṛddhiśrāddhavidhiṃ deva kṛpayā me prakāśaya .. 1 ..
कस्मिन् कस्मिंश्च संस्कारे प्रतिष्ठासु च कास्वपि |
कुशण्डिकाविधानञ्च वृद्धिश्राद्धञ्च शङ्कर || २ ||
kasmin kasmiṃśca saṃskāre pratiṣṭhāsu ca kāsvapi .
kuśaṇḍikāvidhānañca vṛddhiśrāddhañca śaṅkara .. 2 ..
कर्तव्यं वा न कर्तव्यं तन्ममाचक्ष्व तत्वतः |
मत्प्रीतये महेशान जीवानां मङ्गलाय च || ३ ||
kartavyaṃ vā na kartavyaṃ tanmamācakṣva tatvataḥ .
matprītaye maheśāna jīvānāṃ maṅgalāya ca .. 3 ..
श्रीसदाशिव उवाच |
śrīsadāśiva uvāca .
जीवसेकाद्विवाहान्तदशसंस्कारकर्मसु |
यत्र यद्विहितं भद्रे सविशेषं प्रकीर्तितम् || ४ ||
jīvasekādvivāhāntadaśasaṃskārakarmasu .
yatra yadvihitaṃ bhadre saviśeṣaṃ prakīrtitam .. 4 ..
तदेव कार्यं मनुजैस्तत्वज्ञैर्हितमिच्छुभिः |
अन्यत्र यद्विधातव्यं तच्छृणुष्व वरानने || ५ ||
tadeva kāryaṃ manujaistatvajñairhitamicchubhiḥ .
anyatra yadvidhātavyaṃ tacchṛṇuṣva varānane .. 5 ..
वापीकूपतडागानां देवप्रतिकृतेस्तथा |
गृहारामव्रतादीनां प्रतिष्ठाकर्मसु प्रिये || ६ ||
vāpīkūpataḍāgānāṃ devapratikṛtestathā .
gṛhārāmavratādīnāṃ pratiṣṭhākarmasu priye .. 6 ..
सर्वत्र पञ्चदेवानां मातॄणामपि पूजनम् |
वसोर्धारा च कर्तव्या वृद्धिश्राद्धकुशण्डिके || ७ ||
sarvatra pañcadevānāṃ mātṝṇāmapi pūjanam .
vasordhārā ca kartavyā vṛddhiśrāddhakuśaṇḍike .. 7 ..
स्त्रीणां विधेयकृत्येषु वृद्धिश्राद्धं न विद्यते |
देवतापितृतृप्त्यर्थं भोज्यमेकं समुत्सृजेत् || ८ ||
strīṇāṃ vidheyakṛtyeṣu vṛddhiśrāddhaṃ na vidyate .
devatāpitṛtṛptyarthaṃ bhojyamekaṃ samutsṛjet .. 8 ..
देवमात्रार्चनं तत्र वसुधारा कुशण्डिका |
भक्त्या स्त्रिया विधातव्या ऋत्विजा कमलानने || ९ ||
devamātrārcanaṃ tatra vasudhārā kuśaṇḍikā .
bhaktyā striyā vidhātavyā ṛtvijā kamalānane .. 9 ..
पुत्रश्च पौत्रो दौहित्रो ज्ञातयो भगिनीसुतः |
जामातर्त्विग्दैवपित्रे शस्ताः प्रतिनिधौ शिवे || १० ||
putraśca pautro dauhitro jñātayo bhaginīsutaḥ .
jāmātartvigdaivapitre śastāḥ pratinidhau śive .. 10 ..
वृद्धिश्राद्धं प्रवक्ष्यामि तत्त्वतः शृणु कालिके || ११ ||
vṛddhiśrāddhaṃ pravakṣyāmi tattvataḥ śṛṇu kālike .. 11 ..
कृत्वा नित्योदितं कर्म मानवः सुसमाहितः |
गङ्गां यज्ञेश्वरं विष्णुं वास्त्वीशं भूपतिं यजेत् || १२ ||
kṛtvā nityoditaṃ karma mānavaḥ susamāhitaḥ .
gaṅgāṃ yajñeśvaraṃ viṣṇuṃ vāstvīśaṃ bhūpatiṃ yajet .. 12 ..
ततो दर्भमयान् विप्रान् कल्पयेत् प्रणवं स्मरन् |
पञ्चभिर्नवभिर्वाऽपि सप्तभिस्त्रिभिरेव वा || १३ ||
tato darbhamayān viprān kalpayet praṇavaṃ smaran .
pañcabhirnavabhirvā’pi saptabhistribhireva vā .. 13 ..
निर्गर्भैश्च कुशैः साग्रैर्दक्षिणावर्तयोगतः |
सार्द्धद्वयावर्तनेन ऊर्द्ध्वाग्रैरचयेद् द्विजान् || १४ ||
nirgarbhaiśca kuśaiḥ sāgrairdakṣiṇāvartayogataḥ .
sārddhadvayāvartanena ūrddhvāgrairacayed dvijān .. 14 ..
वृद्धिश्राद्धे पार्वणादौ षड्विप्राः परिकीर्तिताः |
एकोद्दिष्टे तु कथित एक एव द्विजः शिवे || १५ ||
vṛddhiśrāddhe pārvaṇādau ṣaḍviprāḥ parikīrtitāḥ .
ekoddiṣṭe tu kathita eka eva dvijaḥ śive .. 15 ..
ततो विप्रान् कुशमयानेकस्मिन्नेव भाजने |
कौबेराभिमुखान् कृत्वा स्नापयेदमुना सुधीः || १६ ||
tato viprān kuśamayānekasminneva bhājane .
kauberābhimukhān kṛtvā snāpayedamunā sudhīḥ .. 16 ..
ह्री/ शन्नो देवीरभीष्टये शन्नो भवन्तु पीतये |
शंयोरभिस्रवन्तु नः || १७ ||
hrī/ śanno devīrabhīṣṭaye śanno bhavantu pītaye .
śaṃyorabhisravantu naḥ .. 17 ..
ततस्तु गन्धपुष्पाभ्यां पूजयेत् कुशभूसुरान् || १८ ||
tatastu gandhapuṣpābhyāṃ pūjayet kuśabhūsurān .. 18 ..
पश्चिमे दक्षिणे चैव युग्मयुग्मक्रमात् सुधीः |
षट्पात्राणि सदर्भाणि स्थापयेत्तुलसीतिलैः || १९ ||
paścime dakṣiṇe caiva yugmayugmakramāt sudhīḥ .
ṣaṭpātrāṇi sadarbhāṇi sthāpayettulasītilaiḥ .. 19 ..
पात्रद्वये पश्चिमायां याम्ये पात्रचतुष्टये |
पूर्वास्यावुत्तरमुखान् षड्विप्रानुपवेशयेत् || २० ||
pātradvaye paścimāyāṃ yāmye pātracatuṣṭaye .
pūrvāsyāvuttaramukhān ṣaḍviprānupaveśayet .. 20 ..
दैवपक्षं पश्चिमायां दक्षिणे वामयाम्ययोः |
पितुर्मातामहस्यापि पक्षौ द्वौ विद्धि पार्वति || २१ ||
daivapakṣaṃ paścimāyāṃ dakṣiṇe vāmayāmyayoḥ .
piturmātāmahasyāpi pakṣau dvau viddhi pārvati .. 21 ..
नान्दीमुखाश्च पितरो नान्दीमुख्यश्च मातरः |
मातामहादयोऽप्येवं मातामह्यादयोऽपि च |
श्राद्धे नाम्न्याभ्युदयिके समुल्लेख्या वरानने || २२ ||
nāndīmukhāśca pitaro nāndīmukhyaśca mātaraḥ .
mātāmahādayo’pyevaṃ mātāmahyādayo’pi ca .
śrāddhe nāmnyābhyudayike samullekhyā varānane .. 22 ..
दक्षावर्तेनोत्तरास्यो दैवं कर्म समाचरेत् |
वामावर्तेन दक्षारयः पितृकर्माणि साधयेत् || २३ ||
dakṣāvartenottarāsyo daivaṃ karma samācaret .
vāmāvartena dakṣārayaḥ pitṛkarmāṇi sādhayet .. 23 ..
सर्वं कर्म प्रकुर्वीत दैवादिक्रमतः शिवे |
लङ्घनान्मातृमातॄणां श्राद्धं तद्विफलं भवेत् || २४ ||
sarvaṃ karma prakurvīta daivādikramataḥ śive .
laṅghanānmātṛmātṝṇāṃ śrāddhaṃ tadviphalaṃ bhavet .. 24 ..
कौबेराभिमुखोऽनुज्ञावाक्यं दैवे प्रकल्पयेत् |
याम्यास्यः कल्पयेद्वाक्यं पित्र्ये मातामहेऽपि च |
तत्रादौ दैवपक्षे तु वाक्यं शृणु शुचिस्मिते || २५ ||
kauberābhimukho’nujñāvākyaṃ daive prakalpayet .
yāmyāsyaḥ kalpayedvākyaṃ pitrye mātāmahe’pi ca .
tatrādau daivapakṣe tu vākyaṃ śṛṇu śucismite .. 25 ..
कालादीनि निमित्तानि समुल्लिख्य ततः परम् |
तत्तत्कर्माभ्युदयार्थमुक्त्वा साधकसत्तमः || २६ ||
kālādīni nimittāni samullikhya tataḥ param .
tattatkarmābhyudayārthamuktvā sādhakasattamaḥ .. 26 ..
पित्रादीनां त्रयाणां तु मात्रादीनां तथैव च |
मातामहानां च मातामह्यादीनामपि प्रिये || २७ ||
pitrādīnāṃ trayāṇāṃ tu mātrādīnāṃ tathaiva ca .
mātāmahānāṃ ca mātāmahyādīnāmapi priye .. 27 ..
ष.ष्ठ्यन्तं कीर्तयेन्नाम गोत्रोच्चारणपूर्वकम् |
विश्वेषाञ्चैव देवानां श्राद्धं पदमुदीरयेत् || २८ ||
ṣa.ṣṭhyantaṃ kīrtayennāma gotroccāraṇapūrvakam .
viśveṣāñcaiva devānāṃ śrāddhaṃ padamudīrayet .. 28 ..
कुशनिर्मितयोः पश्चात् विप्रयोरहमित्यपि |
करिष्ये परमेशानीत्यनुज्ञावाक्यमीरितम् || २९ ||
kuśanirmitayoḥ paścāt viprayorahamityapi .
kariṣye parameśānītyanujñāvākyamīritam .. 29 ..
विश्वान् देवान् परित्यज्य पितृपक्षे तु पार्वति |
तथा मातामहस्यापि पक्षेऽनुज्ञा प्रकीर्तिता || ३० ||
viśvān devān parityajya pitṛpakṣe tu pārvati .
tathā mātāmahasyāpi pakṣe’nujñā prakīrtitā .. 30 ..
ततो जपेद्ब्रह्मविद्यां गायत्रीं दशधा शिवे || ३१ ||
tato japedbrahmavidyāṃ gāyatrīṃ daśadhā śive .. 31 ..
देवताभ्यः पितृभ्यश्च महायोगिभ्य एव च |
नमोऽस्तु पुष्ट्यै स्वाहायै नित्यमेव भवन्त्विति || ३२ ||
devatābhyaḥ pitṛbhyaśca mahāyogibhya eva ca .
namo’stu puṣṭyai svāhāyai nityameva bhavantviti .. 32 ..
पठित्वैनं त्रिधा हस्ते जलमादाय सत्तमः |
व/ हू/ फडिति मन्त्रेण श्राद्धद्रव्याणि शोधयेत् || ३३ ||
paṭhitvainaṃ tridhā haste jalamādāya sattamaḥ .
va/ hū/ phaḍiti mantreṇa śrāddhadravyāṇi śodhayet .. 33 ..
आग्नेययां पात्रमेकन्तु संस्थाप्य कुलनायिके |
रक्षोघ्नममृतं प्रोच्य यज्ञरक्षां कुरुष्व मे |
इत्युक्त्वा भाजने तस्मिंस्तुलसीदलसंयुतम् || ३४ ||
āgneyyāṃ pātramekantu saṃsthāpya kulanāyike .
rakṣoghnamamṛtaṃ procya yajñarakṣāṃ kuruṣva me .
ityuktvā bhājane tasmiṃstulasīdalasaṃyutam .. 34 ..
निधाय सलिलं देवि देवादिक्रमतः सुधीः |
विप्रेभ्यो जलगण्डूषं दत्वा दद्यात् कुशासनम् || ३५ ||
nidhāya salilaṃ devi devādikramataḥ sudhīḥ .
viprebhyo jalagaṇḍūṣaṃ datvā dadyāt kuśāsanam .. 35 ..
तत आवाहयेद्विद्वान् विश्वान् देवान् पितॄंस्तथा |
मातॄर्मातामहांश्चापि तथा मातामहीः शिवे || ३६ ||
tata āvāhayedvidvān viśvān devān pitṝṃstathā .
mātṝrmātāmahāṃścāpi tathā mātāmahīḥ śive .. 36 ..
आवाह्य पूजयेदादौ विश्वान् देवांस्ततो यजेत् |
पितृत्रयं तथा मातृत्रयं मातामहत्रयम् || ३७ ||
āvāhya pūjayedādau viśvān devāṃstato yajet .
pitṛtrayaṃ tathā mātṛtrayaṃ mātāmahatrayam .. 37 ..
मातामहीत्रयं चापि पाद्यार्घ्याचमनादिभिः |
धूपैर्दीपैश्च वासोभिः पूजयित्वा वरानने |
पात्राणां पातनप्रश्नं कुर्याद्दैवक्रमात् शिवे || ३८ ||
mātāmahītrayaṃ cāpi pādyārghyācamanādibhiḥ .
dhūpairdīpaiśca vāsobhiḥ pūjayitvā varānane .
pātrāṇāṃ pātanapraśnaṃ kuryāddaivakramāt śive .. 38 ..
मण्डलं रचयेदेकं मायया चतुरस्रकम् |
द्वे द्वे च मण्डले कुर्यात् तद्वत्पक्षद्वयोरपि || ३९ ||
maṇḍalaṃ racayedekaṃ māyayā caturasrakam .
dve dve ca maṇḍale kuryāt tadvatpakṣadvayorapi .. 39 ..
वारुणप्रोक्षितेष्वेषु पात्राण्यासाद्य साधकः |
तेन क्षालितपात्रेषु सर्वोपकरणैः सह |
पानार्थपाथसान्नानि क्रमेण परिवेशयेत् || ४० ||
vāruṇaprokṣiteṣveṣu pātrāṇyāsādya sādhakaḥ .
tena kṣālitapātreṣu sarvopakaraṇaiḥ saha .
pānārthapāthasānnāni krameṇa pariveśayet .. 40 ..
ततो मधुयवान् दत्वा ह्रा/ ह्रू/ फडिति मन्त्रकैः |
संप्रोक्ष्यान्नानि सर्वाणि विश्वान् देवांस्तथा पितॄन् || ४१ ||
tato madhuyavān datvā hrā/ hrū/ phaḍiti mantrakaiḥ .
saṃprokṣyānnāni sarvāṇi viśvān devāṃstathā pitṝn .. 41 ..
मातॄर्मातामहान् मातामहीरुल्लिख्य तत्त्ववित् |
निवेद्य देवीं गायत्रीं देवताभ्यस्त्रिधा पठेत् || ४२ ||
mātṝrmātāmahān mātāmahīrullikhya tattvavit .
nivedya devīṃ gāyatrīṃ devatābhyastridhā paṭhet .. 42 ..
शेषान्नपिण्डयोः प्रश्नौ कुर्यादाद्ये ततः परम् || ४३ ||
śeṣānnapiṇḍayoḥ praśnau kuryādādye tataḥ param .. 43 ..
दत्तशेषैरक्षताद्यैर्मालूरफलसन्निभान् |
द्विजात् प्राप्तोत्तरः पिण्डान् रचयेद्द्वादश प्रिये || ४४ ||
dattaśeṣairakṣatādyairmālūraphalasannibhān .
dvijāt prāptottaraḥ piṇḍān racayeddvādaśa priye .. 44 ..
अन्यं तु कल्पयेदेकं पिण्डं तत्सममम्बिके |
आस्तरेन्नैरृते दर्भान् मण्डले यवसंयुतान् || ४५ ||
anyaṃ tu kalpayedekaṃ piṇḍaṃ tatsamamambike .
āstarennairṛte darbhān maṇḍale yavasaṃyutān .. 45 ..
ये मे कुले लुप्तपिण्डाः पुत्रदारविवर्जिताः |
अग्निदग्धाश्च ये केऽपि व्यालव्याघ्रहताश्च ये || ४६ ||
ye me kule luptapiṇḍāḥ putradāravivarjitāḥ .
agnidagdhāśca ye ke’pi vyālavyāghrahatāśca ye .. 46 ..
ये बान्धवाबान्धवा वा येऽन्यजन्मनि बान्धवाः |
मद्दत्तपिण्डतोयाभ्यां ते यान्तु तृप्तिमक्षयाम् || ४७ ||
ye bāndhavābāndhavā vā ye’nyajanmani bāndhavāḥ .
maddattapiṇḍatoyābhyāṃ te yāntu tṛptimakṣayām .. 47 ..
दत्त्वा पिण्डमपिण्डेभ्यो मन्त्राभ्यां सुरवन्दिते |
प्रक्षाल्य हस्तावाचान्तः सावित्रीं प्रजपंस्ततः |
देवताभ्यस्त्रिधा जप्त्वा मण्डलानि प्रकल्पयेत् || ४८ ||
dattvā piṇḍamapiṇḍebhyo mantrābhyāṃ suravandite .
prakṣālya hastāvācāntaḥ sāvitrīṃ prajapaṃstataḥ .
devatābhyastridhā japtvā maṇḍalāni prakalpayet .. 48 ..
उच्छिष्टपात्रपुरतः पूर्वोक्तविधिना बुधः |
द्वे द्वे च मण्डले देवि रचयेत् पितृतः क्रमात् || ४९ ||
ucchiṣṭapātrapurataḥ pūrvoktavidhinā budhaḥ .
dve dve ca maṇḍale devi racayet pitṛtaḥ kramāt .. 49 ..
पूर्वमन्त्रेण संप्रोक्ष्य कुशांस्तेष्वास्तरेत् कृती |
अभ्युक्ष्य वायुना दर्भान् पितृदर्भक्रमात् शिवे |
ऊर्द्ध्वे मूले च मध्ये च त्रींस्त्रीन् पिण्डान्निवेदयेत् || ५० ||
pūrvamantreṇa saṃprokṣya kuśāṃsteṣvāstaret kṛtī .
abhyukṣya vāyunā darbhān pitṛdarbhakramāt śive .
ūrddhve mūle ca madhye ca trīṃstrīn piṇḍānnivedayet .. 50 ..
आमन्त्रणेन प्रत्येकं नामोच्चार्य महेश्वरि |
स्वधया वितरेत् पिण्डं यवमाध्वीकसंयुतम् || ५१ ||
āmantraṇena pratyekaṃ nāmoccārya maheśvari .
svadhayā vitaret piṇḍaṃ yavamādhvīkasaṃyutam .. 51 ..
पिण्डान्ते पिण्डशेषञ्च विकीर्य लेपभाजिनः |
प्रीणयेत् करलेपेन नैकोद्दिष्टेष्वयं विधिः || ५२ ||
piṇḍānte piṇḍaśeṣañca vikīrya lepabhājinaḥ .
prīṇayet karalepena naikoddiṣṭeṣvayaṃ vidhiḥ .. 52 ..
देवतापितृतृप्त्यर्थं सावित्रीं दशधा जपेत् |
देवताभ्यस्त्रिधा जप्त्वा पिण्डान् सम्पूजयेत्ततः || ५३ ||
devatāpitṛtṛptyarthaṃ sāvitrīṃ daśadhā japet .
devatābhyastridhā japtvā piṇḍān sampūjayettataḥ .. 53 ..
प्रज्वाल्य धूपं दीपं च निमील्य नयनद्वयम् |
दिव्यदेहधरान् पितॄनश्नतः कव्यमध्वरे |
विभाव्य प्रणमेद्धीमानिमं मन्त्रमुदीरयन् || ५४ ||
prajvālya dhūpaṃ dīpaṃ ca nimīlya nayanadvayam .
divyadehadharān pitṝnaśnataḥ kavyamadhvare .
vibhāvya praṇameddhīmānimaṃ mantramudīrayan .. 54 ..
पिता मे परमो धर्मः पिता मे परमं तपः |
स्वर्गः पिता मे तत्तृप्तौ तृप्तमस्त्यखिलं जगत् || ५५ ||
pitā me paramo dharmaḥ pitā me paramaṃ tapaḥ .
svargaḥ pitā me tattṛptau tṛptamastyakhilaṃ jagat .. 55 ..
ततो निर्माल्यमादाय प्रार्थयेदाशिषः पितॄन् || ५६ ||
tato nirmālyamādāya prārthayedāśiṣaḥ pitṝn .. 56 ..
आशिषो मे प्रदीयन्तां पितरः करुणामयाः |
वेदाः सन्ततयो नित्यं वर्द्धन्तां बान्धवा मम || ५७ ||
āśiṣo me pradīyantāṃ pitaraḥ karuṇāmayāḥ .
vedāḥ santatayo nityaṃ varddhantāṃ bāndhavā mama .. 57 ..
पातारो मे विवर्द्धन्तां बहून्यन्नानि सन्तु मे |
याचितारः सदा सन्तु मा च याचामि कञ्चन || ५८ ||
pātāro me vivarddhantāṃ bahūnyannāni santu me .
yācitāraḥ sadā santu mā ca yācāmi kañcana .. 58 ..
दैवादितो द्विजान् पिण्डान् विसृजेत्तदनन्तरम् |
तथैव दक्षिणां कुर्यात् पक्षेषु त्रिषु तत्त्ववित् || ५९ ||
daivādito dvijān piṇḍān visṛjettadanantaram .
tathaiva dakṣiṇāṃ kuryāt pakṣeṣu triṣu tattvavit .. 59 ..
गायत्रीं दशधा जप्त्वा देवताभ्योऽपि पञ्चधा |
दृष्ट्वा वह्निं रविं विप्रमिदं पृच्छेत् कृताञ्जलिः || ६० ||
gāyatrīṃ daśadhā japtvā devatābhyo’pi pañcadhā .
dṛṣṭvā vahniṃ raviṃ vipramidaṃ pṛcchet kṛtāñjaliḥ .. 60 ..
इदं श्राद्धं समुच्चार्य साङ्गं जातमुदीरयेत् |
द्विजो वदेत् सम्यगेव साङ्गं जातं विधानतः || ६१ ||
idaṃ śrāddhaṃ samuccārya sāṅgaṃ jātamudīrayet .
dvijo vadet samyageva sāṅgaṃ jātaṃ vidhānataḥ .. 61 ..
.
अङ्गवैगुण्यशान्त्यर्थं प्रणवं दशधा जपन् |
अच्छिद्राभिविधानेन कुर्यात् कर्मसमापनम् |
पात्रीयान्नानि पिण्डांश्च ब्राह्मणाय निवेदयेत् || ६२ ||
aṅgavaiguṇyaśāntyarthaṃ praṇavaṃ daśadhā japan .
acchidrābhividhānena kuryāt karmasamāpanam .
pātrīyānnāni piṇḍāṃśca brāhmaṇāya nivedayet .. 62 ..
विप्राभावे गवाजेभ्यः सलिले वा विनिःक्षिपेत् |
वृद्धिश्राद्धमिदं प्रोक्तं नित्यसंस्कारकर्मणि || ६३ ||
viprābhāve gavājebhyaḥ salile vā viniḥkṣipet .
vṛddhiśrāddhamidaṃ proktaṃ nityasaṃskārakarmaṇi .. 63 ..
श्राद्धे पर्वणि कर्तव्ये पार्वणत्वेन कीर्तयेत् || ६४ ||
śrāddhe parvaṇi kartavye pārvaṇatvena kīrtayet .. 64 ..
देवतादिप्रतिष्ठासु तीर्थयात्राप्रवेशयोः |
पार्वणेन विधानेन श्राद्धमेतदुदीरयेत् || ६५ ||
devatādipratiṣṭhāsu tīrthayātrāpraveśayoḥ .
pārvaṇena vidhānena śrāddhametadudīrayet .. 65 ..
नैतेषु श्राद्धकृत्येषु पितॄन्नान्दीमुखान् वदेत् |
नमोऽन्तपुष्ट्यायित्यत्र स्वधायै पदमुच्चरेत् || ६६ ||
naiteṣu śrāddhakṛtyeṣu pitṝnnāndīmukhān vadet .
namo’ntapuṣṭyāyityatra svadhāyai padamuccaret .. 66 ..
पित्रादित्रयमध्ये तु यो जीवति वरानने |
तस्योर्द्ध्वतनमुल्लिख्य श्राद्धं कुर्याद्विचक्षणः || ६७ ||
pitrāditrayamadhye tu yo jīvati varānane .
tasyorddhvatanamullikhya śrāddhaṃ kuryādvicakṣaṇaḥ .. 67 ..
जनकादिषु जीवत्सु त्रिषु श्राद्धं विवर्जयेत् |
तेषु प्रीतेषु देवेशि श्राद्धयज्ञफलं लभेत् || ६८ ||
janakādiṣu jīvatsu triṣu śrāddhaṃ vivarjayet .
teṣu prīteṣu deveśi śrāddhayajñaphalaṃ labhet .. 68 ..
जीवत्पितरि कल्याणि नान्यश्राद्धाधिकारिता |
मातुः श्राद्धं विना पत्न्यास्तथा नान्दीमुखं विना || ६९ ||
jīvatpitari kalyāṇi nānyaśrāddhādhikāritā .
mātuḥ śrāddhaṃ vinā patnyāstathā nāndīmukhaṃ vinā .. 69 ..