Шакамбари-махатмья
Шакамбари-махатмья - распространённое название 28 главы 7-ой книги "Деви-бхагавата-пураны", повествующий о явлении Деви в форме Шакамбари или Шатакши.
- Перевод с санскрита: Андрея Игнатьева
शाकंभरी (शताक्षी) माहात्म्यम्
śākaṁbharī (śatākṣī) māhātmyam
"Шакамбари-махатмья".
जनमेजय उवाच
janamejaya uvāca
Джанамеджая сказал:
विचित्रमिदमाख्यानं हरिश्चन्द्रस्य कीर्तितम् ।
शताक्षीपादभक्तस्य राजर्षेधार्मिकस्य च ॥१॥
vicitramidamākhyānaṁ hariścandrasya kīrtitam |
śatākṣīpādabhaktasya rājarṣedhārmikasya ca ||1||
Известно это удивительное сказание о Харишчандре,
Преданном стопам Шатакши праведного царя-мудреца. (1)
शताक्षी सा कुतो जाता देवी भगवती शिवा ।
तत्कारणं वद मुने सार्थकं जन्म मे कुरु ॥२॥
śatākṣī sā kuto jātā devī bhagavatī śivā |
tatkāraṇaṁ vada mune sārthakaṁ janma me kuru ||2||
Откуда же происходит та Шатакши, Бхагавати Деви благая,
Причину этого мне поведай, о мудрец, сделай так, чтобы мое рождение не было напрасным. (2)
को हि देव्या गुणाञ्छृण्वंस्तृप्तिं यास्यति शुद्धधीः ।
पदे पदेऽश्वमेधस्य फलमक्षय्यमश्नुते ॥३॥
ko hi devyā guṇāñchṛṇvaṁstṛptiṁ yāsyati śuddhadhīḥ |
pade pade'śvamedhasya phalamakṣayyamaśnute ||3||
[Тот], кто слушает о качествах Богини, достигает удовлетворенности,
И на каждом шагу он вкушает плод [совершения] ашвамедхи. (3)
व्यास उवाच
शृणु राजन्प्रवक्ष्यामि शताक्षीसम्भवं शुभम् ।
तवावाच्यं न मे किंचिद्देवीभक्तस्य विद्यते ॥४॥
vyāsa uvāca
śṛṇu rājanpravakṣyāmi śatākṣīsambhavaṁ śubham |
tavāvācyaṁ na me kiṁciddevībhaktasya vidyate ||4||
Вьяса сказал:
Слушай же, о царь, я поведаю о благом рождении Шатакши,
Оно не является запретным для рассказывания преданному Богине. (4)
दुर्गमाख्यो महादैत्यः पूर्वं परमदारुणः ।
हिरण्याक्षान्वये जातो रुरुपुत्रो महाखलः ॥५॥
durgamākhyo mahādaityaḥ pūrvaṁ paramadāruṇaḥ |
hiraṇyākṣānvaye jāto ruruputro mahākhalaḥ ||5||
Некогда великий дайтья по имени Дургама, грозный в высшей степени,
Родился в роду Хираньякши, сын Руру могучий. (5)
देवानां तु बलं वेदो नाशे सुरा अपि ।
नक्ष्यंत्येव न सन्देहो विधेयं तावदेव तत् ॥६॥
devānāṁ tu balaṁ vedo nāśe surā api |
nakṣyaṁtyeva na sandeho vidheyaṁ tāvadeva tat ||6||
«Сила богов есть знание, при исчезновении его боги
Погибнут, без сомнения, до тех пор же им следует овладеть". (6)
विमृश्यैतत्तपश्चर्यां गतः कर्तुं हिमालये ।
ब्रह्माणं मनसा ध्यात्वा वायुभक्षो व्यतिष्ठत ॥७॥
vimṛśyaitattapaścaryāṁ gataḥ kartuṁ himālaye |
brahmāṇaṁ manasā dhyātvā vāyubhakṣo vyatiṣṭhata ||7||
Поразмыслив над этим, он отправился в Гималаи, чтобы предаваться подвижничеству,
Созерцая Брахму в сердце, питаясь [только] воздухом, восседал он. (7)
सहस्रवर्षपर्यन्तं चकार परमं तपः ।
तेजसा तस्य लोकास्तु संतप्ताः ससुरासुराः ॥८॥
sahasravarṣaparyantaṁ cakāra paramaṁ tapaḥ |
tejasā tasya lokāstu saṁtaptāḥ sasurāsurāḥ ||8||
Он предавался великому подвижничеству на протяжении одной тысячи лет,
И его теджасом стали опаляемы миры вместе с богами и асурами. (8)
ततः प्रसन्नो भगवान्हंसारूढश्चतुर्मुखः ।
ययौ तस्मै वरं दातुं प्रसन्नमुखपङ्कजः ॥९॥
tataḥ prasanno bhagavānhaṁsārūḍhaścaturmukhaḥ |
yayau tasmai varaṁ dātuṁ prasannamukhapaṅkajaḥ ||9||
Тогда довольный Бхагаван [Брахма], восседающий на лебеде, четырехликий,
Явился перед ним, чтобы преподнести дар, с благосклонностью на лицах-лотосах. (9)
समाधिस्थं मीलिताक्षं स्फुटमाह चतुर्मुखः ।
वरं वरय भद्रं ते यस्ते मनसि वर्तते ॥१०॥
samādhisthaṁ mīlitākṣaṁ sphuṭamāha caturmukhaḥ |
varaṁ varaya bhadraṁ te yaste manasi vartate ||10||
Пребывающему в самадхи, с закрытыми глазами отчетливо молвил Четырехликий: «Избери благой дар, [мечта о котором] живет в твоем сердце. (10)
तवाद्य तपसा तुष्टो वरदेशोऽहमागतः ।
श्रुत्वा ब्रह्ममुखाद्वाणीं व्युत्थितः स समाधितः ॥११॥
tavādya tapasā tuṣṭo varadeśo'hamāgataḥ |
śrutvā brahmamukhādvāṇīṁ vyutthitaḥ sa samādhitaḥ ||11||
Доволен я подвижничеством твоим и явился, чтобы преподнести дар».
Услышав слова из уст Брахмы, вышел он из самадхи. (11)
पूजयित्वा वरं वव्रे वेदान्देहि सुरेश्वर ।
त्रिषु लोकेषु ये मन्त्रा ब्राह्मणेषु सुरेष्वपि ॥१२॥
pūjayitvā varaṁ vavre vedāndehi sureśvara |
triṣu lokeṣu ye mantrā brāhmaṇeṣu sureṣvapi ||12||
Оказав ему почести, дар избрал [он]: "Дай мне знание, о владыка богов!
Мантры, которые в трех мирах [принадлежат] брахманам и богам, (12)
विद्यन्ते ते तु सान्निध्ये मम सन्तु महेश्वर ।
बलं च देहि येन स्याद्देवानां च पराजयः ॥१३॥
vidyante te tu sānnidhye mama santu maheśvara |
balaṁ ca dehi yena syāddevānāṁ ca parājayaḥ ||13||
Пусть будут известны мне, о великий владыка!
Дай силу мне, благодаря которой боги [одерживают] победы!" (13)
इति तस्य वचः श्रुत्वा तथाऽस्त्विति वचो वदन् ।
जगाम सत्यलोकं तु चतुर्वेदेश्वरः परः ॥१४॥
iti tasya vacaḥ śrutvā tathā'stviti vaco vadan |
jagāma satyalokaṁ tu caturvedeśvaraḥ paraḥ ||14||
Выслушав его слова, «Так и будет!» - молвил он
И отправился на Сатьялоку владыка четырех Вед высший. (14)
ततः प्रभृति विप्रैस्तु विस्मृता वेदराशयः ।
स्नानसंध्यानित्यहोमश्राद्ध्यज्ञजपादयः ॥१५॥
tataḥ prabhṛti vipraistu vismṛtā vedarāśayaḥ |
snānasaṁdhyānityahomaśrāddhyajñajapādayaḥ ||15||
Начиная с этого момента, брахманы забыли Веды.
[Совершение] омовения, сандхья –[бандханы], постоянной хомы, шраддхи, жертвоприношений, джапы и прочего (15)
विलुप्ता धरणीपृष्ठे हाहाकारो महानभूत् ।
किमिदं किमिदं चेति विप्रा ऊचुः परस्परम् ॥१६॥
viluptā dharaṇīpṛṣṭhe hāhākāro mahānabhūt |
kimidaṁ kimidaṁ ceti viprā ūcuḥ parasparam ||16||
Прекратилось на земле, и громкий крик ужаса раздался.
«Что это?» - брахманы спрашивали друг друга. (16)
वेदाभावात्तदस्याभिः कर्तव्यं किमतः परम् ।
इति भूमौ महानर्थे जाते परमदारुणे ॥१७॥
vedābhāvāttadasyābhiḥ kartavyaṁ kimataḥ param |
iti bhūmau mahānarthe jāte paramadāruṇe ||17||
«После потери Вед чем заниматься нам дальше?»
И когда на земле разразилось великое, очень страшное бедствие, (17)
निर्जराः सजरा जाता हविर्भागाद्यभावतः ।
रुरोध स तदा दैत्यो नगरीममरावतीम् ॥१८॥
nirjarāḥ sajarā jātā havirbhāgādyabhāvataḥ |
rurodha sa tadā daityo nagarīmamarāvatīm ||18||
Бессмертные [боги] стали смертными, прекратив [получать] доли в жертвоприношениях.
Тогда дайтья осадил город Амаравати. (18)
अशक्तास्तेन ते योद्धुं वज्रदेहासुरेण च ।
पलायनं तदा कृत्वा निर्गता निर्जराः क्कचित् ॥१९॥
aśaktāstena te yoddhuṁ vajradehāsureṇa ca |
palāyanaṁ tadā kṛtvā nirgatā nirjarāḥ kkacit ||19||
Будучи неспособными сражаться с асуром, чье тело [было твердо], как алмаз, Обратившись в бегство, ушли [из города] бессмертные. (19)
निलयं गिरिदुर्गेषु रत्नसानुगुहासु च ।
संस्थिताः परमां शक्तिं ध्यायंतस्ते परांबिकाम् ॥२०॥
nilayaṁ giridurgeṣu ratnasānuguhāsu ca |
saṁsthitāḥ paramāṁ śaktiṁ dhyāyaṁtaste parāṁbikām ||20||
В убежищах среди гор, в горных пещерах, [полных] драгоценностей,
Спрятавшись, они созерцали Парашакти, высшую Амбику. (20)
अग्नौ होमाद्यभावात्तु वृष्ट्यभावोऽप्यभून्नृप ।
वृष्टेरभावे संशुष्कं निर्जलं चापि भूतलम् ॥२१॥
agnau homādyabhāvāttu vṛṣṭyabhāvo'pyabhūnnṛpa |
vṛṣṭerabhāve saṁśuṣkaṁ nirjalaṁ cāpi bhūtalam ||21||
После того как превратились жертвенные возлияния, на огонь перестали выпадать дожди,
Из-за отсутствия дождей обезвоженная земля иссохла. (21)
कूपवापीतडागाश्च सरितः शुष्कतां गताः ।
अनावृष्टिरियं राजन्नभूच्च शतवार्षिकी ॥२२॥
agnau homādyabhāvāttu vṛṣṭyabhāvo'pyabhūnnṛpa |
vṛṣṭerabhāve saṁśuṣkaṁ nirjalaṁ cāpi bhūtalam ||21||
Колодцы, озера, пруды и реки пересохли,
И дождей, о царь, не было в течение сотни лет. (22)
मृताः प्रजाश्च बहुधा गोमहिष्यादयस्तथा ।
गृहे गृहे मनुष्याणामभवच्छवसंग्रह ॥२३॥
mṛtāḥ prajāśca bahudhā gomahiṣyādayastathā |
gṛhe gṛhe manuṣyāṇāmabhavacchavasaṁgraha ||23||
Умерло множество живых существ, коров, буйволиц и других,
И в каждом доме была куча трупов людей. (23)
अनर्थे त्वेवमुद्भूते ब्राह्मणाः शांतचेतसः ।
गत्वा हिमवतः पार्श्वे रिराधयिषवः शिवाम् ॥२४॥
anarthe tvevamudbhūte brāhmaṇāḥ śāṁtacetasaḥ |
gatvā himavataḥ pārśve rirādhayiṣavaḥ śivām ||24||
Когда разразилось бедствие, брахманы с умиротворенными умами,
Отправились в Гималаи, желая умилостивить Благую. (24)
समाधिध्यानपूजाभिर्देवीं तुष्टुवुरन्वहम् ।
निराहारास्तदासक्तास्तामेव शरणं ययुः ॥२५॥
samādhidhyānapūjābhirdevīṁ tuṣṭuvuranvaham |
nirāhārāstadāsaktāstāmeva śaraṇaṁ yayuḥ ||25||
[Погружением] в самадхи, созерцанию и пуджами Богиню они восхваляли день за днем,
Воздерживающие от пищи, отрешившиеся от привязанностей, они нашли прибежище у нее. (25)
दयां कुरु महेशानि पामरेषु जनेषु हि ।
सर्वापराधयुक्तेषु नैतच्छ्लाघ्यं तवांबिके ॥२६॥
dayāṁ kuru maheśāni pāmareṣu janeṣu hi |
sarvāparādhayukteṣu naitacchlāghyaṁ tavāṁbike ||26||
Будь милосердна, о Великая Владычица к низким людям,
Совершившим все [виды] прегрешений, не достойных восхвалять тебя, о Амбика! (26)
कोपं संहर देवेशि सर्वांतर्यामिरूपिणि ।
त्वया यथाप्रेर्यतेऽयं करोति स तथा जनः ॥२७॥
kopaṁ saṁhara deveśi sarvāṁtaryāmirūpiṇi |
tvayā yathāpreryate'yaṁ karoti sa tathā janaḥ ||27||
Сокрой гнев, о Владычица богов, предстающая в образе спасительницы всех, Как тобою побуждается человек, так он и делает. (27)
नान्या गतिर्जनस्यास्य किं पश्यसि पुनः पुनः ।
यथेच्छसि तथा कर्तुं समर्थाऽसि महेश्वरि ॥२८॥
nānyā gatirjanasyāsya kiṁ paśyasi punaḥ punaḥ |
yathecchasi tathā kartuṁ samarthā'si maheśvari ||28||
И нет другого пути для человека, разве не видишь ты этого вновь и вновь? Как ты желаешь, так ты и способна сделать, о Махешвари! (28)
समुद्धर महेशानि संकटात्परमोत्थितात् ।
जीवनेन विनाऽस्माकं कथं स्यात्स्थितिरंबिके ॥२९॥
samuddhara maheśāni saṁkaṭātparamotthitāt |
jīvanena vinā'smākaṁ kathaṁ syātsthitiraṁbike ||29||
Спаси, о Великая Владычица, от великой опасности, нависшей [над нами]! Ведь если мы не будем живы, то как будет [поддерживаться] порядок [в мире], о Амбика?! (29)
प्रसीद त्वं महेशानि प्रसीद जगदम्बिके ।
अनन्तकोटिब्रह्माण्डनायिके ते नमो नमः ॥३०॥
prasīda tvaṁ maheśāni prasīda jagadambike |
anantakoṭibrahmāṇḍanāyike te namo namaḥ ||30||
Будь милостива, о Владычица, будь милостива, о Матерь мира! О повелительница бесчисленных десятков миллионов вселенных, тебе поклонение! (30)
नमः कूटस्थंरूपायै चिद्रूपायै नमो नमः ।
नमो वेदान्तवेद्यायै भुवनेश्यै नमो नमः ॥३१॥
namaḥ kūṭasthaṁrūpāyai cidrūpāyai namo namaḥ |
namo vedāntavedyāyai bhuvaneśyai namo namaḥ ||31||
Поклонение пребывающей в образе стоящего на вершине , имеющей природу сознания поклонение, Поклонение источнику веданты, Бхуванеши поклонение! (31)
नेति नेतीति वाक्यैर्या बोध्यते सकलागमैः ।
तां सर्वकारणां देवीं सर्वभावेन सन्नताः ॥३२॥
neti netīti vākyairyā bodhyate sakalāgamaiḥ |
tāṁ sarvakāraṇāṁ devīṁ sarvabhāvena sannatāḥ ||32||
НЕТИ НЕТИ – [та], которая этими словами определяется во всех агамах, Перед той Богиней, [являющейся] причиной всего, со всей преданностью мы склоняемся». (32)
इति संप्रार्थिता देवी भुवनेशी महेश्वरी ।
अनंताक्षिमयं रूपं दर्शयामास पार्वती ॥३३॥
iti saṁprārthitā devī bhuvaneśī maheśvarī |
anaṁtākṣimayaṁ rūpaṁ darśayāmāsa pārvatī ||33||
Так просимая, Богиня Бхуванеши, Великая Владычица Парвати явила свой образ, наделённый бесчисленным количеством глаз, (33)
नीलांजनसमप्रख्यं नीलपद्मायतेक्षणम् ।
सुकर्कशसमोत्तुङ्गवृत्तपीनघनस्तनम् ॥३४॥
nīlāṁjanasamaprakhyaṁ nīlapadmāyatekṣaṇam |
sukarkaśasamottuṅgavṛttapīnaghanastanam ||34||
Блистающий темно-синей мазью, с продолговатыми очами, [напоминающими] темно-синие лотосы, С одинаково упругими, высокими, округлыми и полными грудями, (34)
बाणमुष्टिं च कमलं पुष्पपल्लवमूलकान् ।
शाकादीन्फलसंयुक्तननन्तरससंयुतान् ॥३५॥
bāṇamuṣṭiṁ ca kamalaṁ puṣpapallavamūlakān |
śākādīnphalasaṁyuktananantarasasaṁyutān ||35||
Стрелу, лотос, ветку, корни, Овощи и другие плоды, содержащие безграничное [количество] вкусов, (35)
क्षुत्तृङ्जरापहान्हस्तैर्बिभ्रती च महाद्धनुः ।
सर्वसौंदर्यसारं तद्रूपं लावण्यशोभितम् ॥३६॥
kṣuttṛṅjarāpahānhastairbibhratī ca mahāddhanuḥ |
sarvasauṁdaryasāraṁ tadrūpaṁ lāvaṇyaśobhitam ||36||
Голод, жажду и старость устраняющие, держащий в руках, а также огромный лук. Тот образ, [являющийся] сутью всей красоты, красотой блистающий,(36)
कोटिसूर्यप्रतीकाशं करुणारससागरम् ।
दर्शयित्वा जगद्धात्री साऽनंतनयनोद्भवो ॥३७॥
vkoṭisūryapratīkāśaṁ karuṇārasasāgaram |
darśayitvā jagaddhātrī sā'naṁtanayanodbhavo ||37||
Испускающий свет, как десять миллионов солнц, океан нектара сострадания, Явив, создательница мира из бесчисленных глаз (37)
मोचयामास लोकेषु वारिधाराः सहस्रशः ।
नवरात्रं महावृष्टिरभून्नेत्रोद्भवैर्जलः ॥३८॥
mocayāmāsa lokeṣu vāridhārāḥ sahasraśaḥ |
navarātraṁ mahāvṛṣṭirabhūnnetrodbhavairjalaḥ ||38||
Обрушила тысячи потоков воды на миры. Девять ночей продолжался великий ливень воды, происходящей из глаз. (38)
दुःखितान्वीक्ष्य सकलान्नेत्राश्रूणि विमुञ्चती ।
तर्पितास्तेन ते लोका ओषध्यः सकला अपि ॥३९॥
duḥkhitānvīkṣya sakalānnetrāśrūṇi vimuñcatī |
tarpitāstena te lokā oṣadhyaḥ sakalā api ||39||
Видя все [существа] страдающими, она испустила слезы, И ими были насыщены те существа, а также все растения. (39)
नदीनदप्रवाहास्तैर्जलैः समभवन्नृप ।
निलीय संस्थिताः पूर्वं सुरास्ते निर्गता बहीः ॥४०॥
nadīnadapravāhāstairjalaiḥ samabhavannṛpa |
nilīya saṁsthitāḥ pūrvaṁ surāste nirgatā bahīḥ ||40||
Реки и потоки были наполнены той водой, о царь, И прежде собравшиеся, те боги вышли наружу. (40)
मिलित्वा ससुरा विप्रा देवीं समभितुष्टुवुः ।
नमो वेदान्तवेद्ये ते नमो ब्रह्मस्वरूपिणि ॥४१॥
militvā sasurā viprā devīṁ samabhituṣṭuvuḥ |
namo vedāntavedye te namo brahmasvarūpiṇi ||41||
Собравшись вместе с богами, брахманы стали восхвалять Богиню: «Поклонение тебе, источнику веданты, поклонение пребывающей в своем [образе] Брахмана , (41)
स्वमायया सर्वजगद्विधात्र्यै ते नमो नमः ।
भक्तकल्पद्रुमे देवि भक्तार्थं देहधारिणी ॥४२॥
svamāyayā sarvajagadvidhātryai te namo namaḥ |
bhaktakalpadrume devi bhaktārthaṁ dehadhāriṇī ||42||
Своей майей создавшей весь мир , тебе поклонение, поклонение, О древо Калпа для [своих] почитателей, о Богиня! Ради почитателей принявшая тело, (42)
नित्यतृप्ते निरूपमे भुवनेश्वरि ते नमः ।
अस्मच्छान्त्यर्थमतुलं लोचनानां सहस्रकम् ॥४३॥
nityatṛpte nirūpame bhuvaneśvari te namaḥ |
asmacchāntyarthamatulaṁ locanānāṁ sahasrakam ||43||
О вечно довольная, о несравненная Бхуванешвари, тебе поклонение. Поскольку ради нашего спокойствия непревзойденную тысячу глаз (43)
त्वया यतो धृतं देवि शताक्षी त्वं ततो भव ।
क्षुधया पीडिता मातः स्तोतुंशक्तिर्न चास्ति नः ॥४४॥
tvayā yato dhṛtaṁ devi śatākṣī tvaṁ tato bhava |
kṣudhayā pīḍitā mātaḥ stotuṁśaktirna cāsti naḥ ||44||
Ты обрела, о Богиня, поэтому стань Шатакши ! У нас, терзаемых голодом, о Мать, нет сил восхвалять тебя! (44)
कृपां कुरु महेशानि वेदानप्याहरांबिके ।
kṛpāṁ kuru maheśāni vedānapyāharāṁbike | Будь милосердна, о Великая Владычица, и принеси Веды, о Амбика!
व्यास उवाच
vyāsa uvāca
Вьяса сказал:
इति तेषां वचः श्रुत्वा शाकान्स्वकरसंस्थितान् ॥४५॥
iti teṣāṁ vacaḥ śrutvā śākānsvakarasaṁsthitān ||45||
Выслушав их слова, овощи, произошедшие из собственного тела, (45)
स्वादूनि फलमूलानि भक्षणार्थं ददौ शिवा ।
नानाविधानि चान्नानि पशुभोज्यानि यानि च ॥४६॥
svādūni phalamūlāni bhakṣaṇārthaṁ dadau śivā |
nānāvidhāni cānnāni paśubhojyāni yāni ca ||46||
И сладкие плоды и коренья для еды преподносила Благая, Разнообразную пищу, которой питается скот, (46)
काम्यानन्तरसैर्युक्तान्यानवीनोद्भवं ददौ ।
शाकंभरीति नामापि तद्दिनात्समभून्नृप ॥४७॥
kāmyānantarasairyuktānyānavīnodbhavaṁ dadau |
śākaṁbharīti nāmāpi taddinātsamabhūnnṛpa ||47||
Наделенную прекрасными вкусами давала, пока не созрел новый урожай, И с этого дня она получила имя Шакамбхари. (47)
ततः कोलाहले जाते दूतवाक्येन बोधितः ।
ससैन्यः सायुधो योद्धुं दुर्गमाख्योऽसुरो ययौ ॥४८॥
tataḥ kolāhale jāte dūtavākyena bodhitaḥ |
sasainyaḥ sāyudho yoddhuṁ durgamākhyo'suro yayau ||48||
Тогда, когда начался шум, узнав со слов вестника [о произошедшем], Вместе с вооруженным войском выступил асура по имени Дургама, (48)
सहस्राक्षौहिणीयुक्तः शरान्मुंचंस्त्वरान्वितः ।
रुरोध देवसैन्यं तद्यद्देव्यग्रे स्थितं पुरा ॥४९॥
sahasrākṣauhiṇīyuktaḥ śarānmuṁcaṁstvarānvitaḥ |
rurodha devasainyaṁ tadyaddevyagre sthitaṁ purā ||49||
Сопровождаемый тысячью акшаухини, выпуская стрелы поспешно, Он окружил войско богов, возглавляемое Деви, (49)
तथा विप्रगणं चैव रोधयामास सर्वतः ।
ततः किलकिलाशब्दः समभूद्देवमण्डले ॥५०॥
tathā vipragaṇaṁ caiva rodhayāmāsa sarvataḥ |
tataḥ kilakilāśabdaḥ samabhūddevamaṇḍale ||50||
А также множество брахманов окружил со всех сторон. Тогда крик ужаса раздался среди богов. (50)
त्राहि त्राहीति वाक्यानि प्रोचुः सर्वे द्विजामराः ।
ततस्तेजोमयं चक्रं देवानां परितः शिवा ॥५१॥
trāhi trāhīti vākyāni procuḥ sarve dvijāmarāḥ |
tatastejomayaṁ cakraṁ devānāṁ paritaḥ śivā ||51||
«Спаси! Спаси [нас] !» – такие слова твердили все брахманы и йоги. Тогда блистающий круг из богов Благая. (51)
चकार रक्षणार्थाय स्वयं तस्माद्बहिः स्थिता ।
ततः समभवद्युद्धं देव्या दैत्यस्थ चोभयोः ॥५२॥
cakāra rakṣaṇārthāya svayaṁ tasmādbahiḥ sthitā |
tataḥ samabhavadyuddhaṁ devyā daityastha cobhayoḥ ||52||
Выстроила для обороны, сама же встала вне его, После чего состоялся бой между Богиней и дайтьем. (52)
शरवर्षसमाच्छन्नं सूर्यमण्डलमद्भुतम् ।
परस्परशरोद्धर्षसमुद्भूताग्रिसुप्रभम् ॥५३॥
śaravarṣasamācchannaṁ sūryamaṇḍalamadbhutam |
parasparaśaroddharṣasamudbhūtāgrisuprabham ||53||
Диск Солнца изумительный был покрыт дождем из стрел, И из потоков стрел, [которыми он осыпали] друг друга, рождался блеск огня, (53)
कठोरज्याटणत्कारबधिरीकृदिक्तटम् ।
ततो देवीशरीरात्तु निर्गतास्तीव्रशक्तयः ॥५४॥
kaṭhorajyāṭaṇatkārabadhirīkṛdiktaṭam |
tato devīśarīrāttu nirgatāstīvraśaktayaḥ ||54||
И [существа во всех] сторонах света были оглушены пронзительным звуком тетивы. После этого из тела Богини изошли свирепые шакти: (54)
कालिका तारिणी बाला त्रिपुरा भैरवी रमा ।
बगला चैव मातंगी तथा त्रिपुरसुन्दरी ॥५५॥
kālikā tāriṇī bālā tripurā bhairavī ramā |
bagalā caiva mātaṁgī tathā tripurasundarī ||55||
Калика, Тарини, Бала, Трипура Бхайрави, Рама, Багала, Матанги и Трипурасундари, (55)
कामाक्षी तुलजा देवि जंभिनी मोहिनी तथा ।
छिन्नमस्ता गुह्यकाली दशसाहस्रबाहुका ॥५६॥
kāmākṣī tulajā devi jaṁbhinī mohinī tathā |
chinnamastā guhyakālī daśasāhasrabāhukā ||56||
Камакши, богиня Туладжа, Джамбхини, Мохини, Чхиннамаста, и Гухьякали с десятью тысячью рук, (56)
द्वात्रिंशच्छक्तयश्चान्याश्चतुःषष्टिमिताः पराः ।
असंख्यातास्ततो देव्यः समुद्भूतास्तु सायुधाः ॥५७॥
dvātriṁśacchaktayaścānyāścatuḥṣaṣṭimitāḥ parāḥ |
asaṁkhyātāstato devyaḥ samudbhūtāstu sāyudhāḥ ||57||
Тридцать две шакти и шестьдесят четыре других , Бесчисленные богини родились, вооруженные. (57)
मृदंगशंखवीणादिनादितं संगरस्थलम् ।
शक्तिभिर्दैत्यसैन्ये तु नाशितेऽक्षौहिणीशते ॥५८॥
mṛdaṁgaśaṁkhavīṇādināditaṁ saṁgarasthalam |
śaktibhirdaityasainye tu nāśite'kṣauhiṇīśate ||58||
Мриданги, раковины, вины и другие [инструменты] зазвучали на поле брани, Когда шакти было уничтожено войско дайтьев, состоящее из ста акшаухини. (58)
अग्रेसरः समभवद्दुर्गमो वाहिनीपतिः ।
शक्तिभिः सह युद्धं च चकार प्रथमं रिपुः ॥५९॥
agresaraḥ samabhavaddurgamo vāhinīpatiḥ |
śaktibhiḥ saha yuddhaṁ ca cakāra prathamaṁ ripuḥ ||59||
Впереди был Дургама, предводитель войска, И в битву с шакти вступил он первым, враг. (59)
महद्युद्धं समभवद्यत्राभूद्क्तवाहिनी ।
अक्षौहिण्यस्तु ताः सर्वा विनष्टा दशाभिर्दिनैः ॥६०॥
mahadyuddhaṁ samabhavadyatrābhūdktavāhinī |
akṣauhiṇyastu tāḥ sarvā vinaṣṭā daśābhirdinaiḥ ||60||
Там, где происходило великое побоище, потекла река крови. Все те акшаухини были уничтожены за десять дней. (60)
तत एकादशे प्राप्ते दिनेपरमदारुणे ।
रक्तमाल्यांवरधरो रक्तगन्धानुलेपनः ॥६१॥
tata ekādaśe prāpte dineparamadāruṇe |
raktamālyāṁvaradharo raktagandhānulepanaḥ ||61||
Затем, когда начался одиннадцатый день, очень грозный, Облаченный в окровавленные одеяния и венки, источающий запах крови, (61)
कृत्वोत्सवं महान्तं तु युद्धाय रथसंस्थितः ।
सरंभेणैव महता शक्ती सर्वा विजित्य च ॥६२॥
kṛtvotsavaṁ mahāntaṁ tu yuddhāya rathasaṁsthitaḥ |
saraṁbheṇaiva mahatā śaktī sarvā vijitya ca ||62||
Устроив великий праздник , на битву Дургама выступил на колеснице. В ярости великой одержав победу над всеми шакти, (62)
महादेवीरथाग्रे तु स्वरथं संन्यवेशयत् ।
ततोऽभवन्महद्युद्धं देव्या दैत्यस्य चोभयोः ॥६३॥
mahādevīrathāgre tu svarathaṁ saṁnyaveśayat |
tato'bhavanmahadyuddhaṁ devyā daityasya cobhayoḥ ||63||
Он остановил свою колесницу перед колесницей Великой Богини, После чего произошло великое сражение между Богиней и дайтьей, (63)
प्रहरद्वयपर्यंतं हृदयत्रासकारकम् ।
ततः पञ्चदशात्युग्रबाणान्देवीमुमोच ह ॥६४॥
praharadvayaparyaṁtaṁ hṛdayatrāsakārakam |
tataḥ pañcadaśātyugrabāṇāndevīmumoca ha ||64||
Продолжавшееся две прахары , вселяющее ужас в сердца. Тогда Богиня выпустила пятнадцать грозных стрел. (64)
चतुर्भिश्चतुरो वाहान्बाणेनैकेन सारथिम् ।
द्वाभ्यां नेत्रे भुजौ द्वाभ्यां ध्वजमेकेन पत्रिणा ॥६५॥
caturbhiścaturo vāhānbāṇenaikena sārathim |
dvābhyāṁ netre bhujau dvābhyāṁ dhvajamekena patriṇā ||65||
Четырьмя стрелами четырех коней, одной стрелой – возничего, Двумя – глаза, двумя – руки, одной стрелой – знамя (65)
पञ्चभिर्हृदयं तस्य विव्याध जगदम्बिका ।
ततो वमन्स रुधिरं ममार पुर ईशितुः ॥६६॥
pañcabhirhṛdayaṁ tasya vivyādha jagadambikā |
tato vamansa rudhiraṁ mamāra pura īśituḥ ||66||
И пятью сердце его поразила Матерь мира. После этого он умер в присутствие Владычицы, (66)
तस्य तेजस्तु निर्गत्य देवीरूपे विवेश ह ।
हते तस्मिन्महावीर्ये शान्तमासीज्जगत्त्रयम् ॥६७॥
tasya tejastu nirgatya devīrūpe viveśa ha |
hate tasminmahāvīrye śāntamāsījjagattrayam ||67||
И блеск, изойдя из него, вошел в тело Богини . После того как испустил дух тот могучий [асур], три мира обрели покой. (67)
ततो ब्रह्मादयः सर्वे तुष्टुवुर्जगदंबिकाम् ।
पुरस्कृत्य हरीशानौ भक्त्या गद्गदया गिरा ॥६८॥
tato brahmādayaḥ sarve tuṣṭuvurjagadaṁbikām |
puraskṛtya harīśānau bhaktyā gadgadayā girā ||68||
Брахма и все другие [боги] стали восхвалять Матерь мира, Поставив впереди Хари и Ишану, с преданностью дрожащим голосом. (68)
देवा ऊचुः
devā ūcuḥ
Боги сказали:
जगद्भ्रमविवर्तैककारणे परमेश्वरि ।
नमः शाकंभरि शिवे नमस्ते शतलोचने ॥६९॥
jagadbhramavivartaikakāraṇe parameśvari |
namaḥ śākaṁbhari śive namaste śatalocane ||69||
О единственная причина иллюзии мирского водоворота , о Великая Владычица! Поклонение тебе, Шакамбхари благая, поклонение [тебе], Стоокая! (69)
सर्वोपनिषदुद्घुष्टे दुर्गमासुरनाशिनि ।
नमो माहेश्वरि शिवे पञ्चकोशान्तरस्थिते ॥७०॥
sarvopaniṣadudghuṣṭe durgamāsuranāśini |
namo māheśvari śive pañcakośāntarasthite ||70||
О прославляемая во всех упанишадах ,губительница асура Дургамы, Поклонение тебе, о владычица майи, пребывающая внутри пяти оболочек!(70)
चेतसा निर्विकल्पेन यां ध्यायंति मुनीश्वराः ।
प्रणवार्थस्वरूपां तां भजामो भुवनेश्वरीम् ॥७१॥
cetasā nirvikalpena yāṁ dhyāyaṁti munīśvarāḥ |
praṇavārthasvarūpāṁ tāṁ bhajāmo bhuvaneśvarīm ||71||
С непоколебимым разумом которую созерцают владыки мудрецов, Ту, чей собственный образ есть суть пранавы , Бхуванешвари мы почитаем. (71)
अनन्तकोटिब्रह्माण्डजननीं दिव्यविग्रहाम् ।
ब्रह्मविष्ण्वादिजननीं सर्वभावैर्नता वयम् ॥७२॥
anantakoṭibrahmāṇḍajananīṁ divyavigrahām |
brahmaviṣṇvādijananīṁ sarvabhāvairnatā vayam ||72||
Перед матерью бесчисленного множества вселенных, обладающую божественным обликом, Матерью Брахмы, Вишну и других богов со всем почтением мы склоняемся. (72)
कः कुर्यात्पामरान्दृष्ट्वा रोदनं सकलेश्वरः ।
सदयां परमेशानीं शताक्षीं मातरं विना ॥७३॥
kaḥ kuryātpāmarāndṛṣṭvā rodanaṁ sakaleśvaraḥ |
sadayāṁ parameśānīṁ śatākṣīṁ mātaraṁ vinā ||73||
Кто рыдает, являясь повелителем всего, глядя на низких людей, Кроме как милосердная Высшая Владычица, матерь Шатакши? (73)
व्यास उवाच
vyāsa uvāca
Вьяса сказал:
इति स्तुता सुरैर्देवी ब्रह्मविष्णवादिभिर्वरैः ।
पूजिता विविधैर्द्रव्यैः संतुष्टाऽभूच्च तत्क्षणे ॥७४॥
iti stutā surairdevī brahmaviṣṇavādibhirvaraiḥ |
pūjitā vividhairdravyaiḥ saṁtuṣṭā'bhūcca tatkṣaṇe ||74||
Таким образом, восхваляемая лучшими из богов, Брахмой, Вишну и прочими, Почитаемая различными подношениями, была удовлетворена тотчас же. (74)
प्रसन्ना सा तदादेवी वेदानाहृत्य सा ददौ ।
ब्राह्मणेभ्यो विशेषण प्रोवाच पिकभाषिणी ॥७५॥
prasannā sā tadādevī vedānāhṛtya sā dadau |
brāhmaṇebhyo viśeṣaṇa provāca pikabhāṣiṇī ||75||
Благосклонная, тогда та Богиня, Веды явив, преподнесла Их брахманам и молвила голосом кукушки : (75)
ममेयं तनुरुत्कृष्टा पालनीया विशेषतः ।
यया विनाऽनर्थ एव जातो दृष्टोऽधुनैव हि ॥७६॥
mameyaṁ tanurutkṛṣṭā pālanīyā viśeṣataḥ |
yayā vinā'nartha eva jāto dṛṣṭo'dhunaiva hi ||76||
«Мое это тело превосходное пусть будет оберегаемо в особенности, Без которого лишенным смысла становится виденное вами теперь. (76)
पूज्याऽहं सर्वदा सेव्या युष्माभि सर्वदैव हि ।
नात परतरं किंचित्कल्याणायोपदिश्यते ॥७७॥
pūjyā'haṁ sarvadā sevyā yuṣmābhi sarvadaiva hi |
nāta parataraṁ kiṁcitkalyāṇāyopadiśyate ||77||
Вы должны постоянно почитать меня и служить мне, Ибо сказано, что нет более высокого блага. (77)
पठनीयं ममैतद्धि माहात्म्यं सर्वदोत्तमम् ।
तेन तुष्टा भविष्यामि हरिष्यामि तथाऽऽपद ॥७८॥
paṭhanīyaṁ mamaitaddhi māhātmyaṁ sarvadottamam |
tena tuṣṭā bhaviṣyāmi hariṣyāmi tathāpada ||78||
Постоянно должна читаться эта моя махатмья превосходная , Благодаря чему я стану довольной и устраню ваши несчастья. (78)
दुर्गमासुरहन्त्रींत्वाद्दुर्गेति मम नाम यः ।
गृह्णाति च शताक्षीति मायां भित्त्वा व्रजत्यसौ ॥७९॥
durgamāsurahantrīṁtvāddurgeti mama nāma yaḥ |
gṛhṇāti ca śatākṣīti māyāṁ bhittvā vrajatyasau ||79||
Тот, кто мое имя Дурга, полученное благодаря убиению асура Дургамы Принимает, а также Шатакши, тот, иллюзию рассеяв, ступает. (79)
किमुक्तेनात्र बहुना सारं वक्ष्यामि तत्त्वतः ।
संसेव्याऽहं सदा देवा सर्वैरति सुरासुरैः ॥८०॥
kimuktenātra bahunā sāraṁ vakṣyāmi tattvataḥ |
saṁsevyā'haṁ sadā devā sarvairati surāsuraiḥ ||80||
К чему много говорить, суть я возглашу воистину, Служить мне должны всегда, о боги, все суры и асуры". (80)
इत्युक्त्वांतर्हिता देवी देवानां चैव पश्यताम् ।
सन्तोषं जनयंत्येवं सच्चिदानन्दरूपिणी ॥८१॥
ityuktvāṁtarhitā devī devānāṁ caiva paśyatām |
santoṣaṁ janayaṁtyevaṁ saccidānandarūpiṇī ||81||
Молвив так, исчезла Богиня на глазах у богов , Удовлетворенность вкушает таким образом имеющая природу сознания-бытия-блаженства. (81)
एतत्ते सर्वमाख्यातं रहस्यं परमं महत् ।
गोपनीयं प्रयत्नेन सर्वकल्याणकारकम् ॥८२॥
etatte sarvamākhyātaṁ rahasyaṁ paramaṁ mahat |
gopanīyaṁ prayatnena sarvakalyāṇakārakam ||82||
Итак, поведана эта высшая, великая тайна, Должна охраняться она усердно, источник всех благ. (82)
य इमं शृणुयान्नित्यमध्यायं भक्तितत्परः ।
सर्वान्कामानवाप्नोति देवीलोके महियते ॥८३॥
ya imaṁ śṛṇuyānnityamadhyāyaṁ bhaktitatparaḥ |
sarvānkāmānavāpnoti devīloke mahiyate ||83||
Тот, кто слушает постоянно изложение её, оставив преданность высшей целью, Всего чего не пожелает, достигает и возвеличивается в мире Богини. (83)
इति श्रीमद्देवीभागवते महापुराणे सप्तमस्कन्धऽष्टाविंशोऽध्यायः ।
iti śrīmaddevībhāgavate mahāpurāṇe saptamaskandha'ṣṭāviṁśo'dhyāyaḥ |
Так в седьмой книге махапураны Девибхагавата заканчивается двадцать восьмая глава, называющаяся "Явление Шатакши".