Апарокша-анубхути

Форзац английского издания Апарокша-анубхути в переводе Свами Вимуктананды.

॥अपरोक्षनुभूति॥
.. aparokṣanubhūti ..
Вот Апарокша-анубхути.
Шанкара Перевод с санскрита: Д.Б.Зильбермана.
Перевод трактата Шри Шанкарачарьи "Незаочное постижение" ("Апарокша-Анубхути") выполнен с издания: Sankaracarya. Prakarana-pancaka. Aparoksa-anubhuti. Varanasi, 1934.

श्रीहरिं परमानंदमुपदेष्टारमीश्वरम् ।
व्यापकं सर्वलोकानां कारणं तं नमाम्यहम्॥१॥
śrīhariṁ paramānaṁdamupadeṣṭāramīśvaram .
vyāpakaṁ sarvalokānāṁ kāraṇaṁ taṁ namāmyaham .. 1..

Шри-Хари, Высшее Благо, Наставника и Владыку, Проницателя, Всех Миров Причину – Его славлю я.

अपरोक्षानुभूतिर्वै प्रोच्यते मोक्षसिद्धये ।
सद्भिरेव प्रयत्नेन वीक्षणीया मुहुर्मुहुः॥२॥
aparokṣānubhūtirvai procyate mokṣasiddhaye .
sadbhireva prayatnena vīkṣaṇīyā muhurmuhuḥ .. 2..

Незаочное постижение прочится в средство спасенья, Мудрым лишь со стараньем, взыскуемое вновь и вновь.

स्ववर्णाश्रमधर्मेण तपसा हरितोषणात् ।
साधनं प्रभवेत्पुंसां वैराग्यादि चतुष्टयम्॥३॥
svavarṇāśramadharmeṇa tapasā haritoṣaṇāt .
sādhanaṁ prabhavetpuṁsāṁ vairāgyādi catuṣṭayam .. 3..

Варны, ашрамы блюденье, тапас и молитва Хари – Вот четыре средства людям к достиженью бесстрастья.

ब्रह्मादिस्थावरान्तेशु वैराग्यं विषयेष्वनु ।
यथैव काकविष्ठायां वैराग्यं तद्धि निर्मलम्॥४॥
brahmādisthāvarānteśu vairāgyaṁ viṣayeṣvanu .
yathaiva kākaviṣṭhāyāṁ vairāgyaṁ taddhi nirmalam .. 4..

Бесстрастие ко всем предметам: от Брахмы до скал бездушных. Словно вороньим пометом, бесстрастие не пятнаемо ими.

नित्यमात्मस्वरूपं हि दृश्यं तद्विपरीतगम् ।
एवं यो निश्चयः सम्यग्विवेको वस्तुनः स वै॥५॥
nityamātmasvarūpaṁ hi dṛśyaṁ tadviparītagam .
evaṁ yo niścayaḥ samyagviveko vastunaḥ sa vai .. 5..

Вечен Атман в собственном виде, все зримое же – напротив. Уверенность в том – вот правильное различенье реального.

सदैव वासनात्यागः शमोऽयमिति शह्ब्दितः ।
निग्रहो बाह्यवृत्तीनां दम इत्यभिधीयते॥६॥
sadaiva vāsanātyāgaḥ śamo'yamiti śahbditaḥ .
nigraho bāhyavṛttīnāṁ dama ityabhidhīyate .. 6..

Всегда отвлеченный от образов (ум) спокойным зовется. Сдержанность в внешних актах означает владенье (телом).

विषयेभ्यः परावृत्तिः परमोपरतिर्हि सा ।
सहनं सर्वदुःखानां तितिक्षा सा शुभा मता॥७॥
viṣayebhyaḥ parāvṛttiḥ paramoparatirhi sā .
sahanaṁ sarvaduḥkhānāṁ titikṣā sā śubhā matā .. 7..

Отвращение от предметов – это высшее воздержанье. Выдержка при всех страданьях – терпенье: вот мысль благая.

निगमाचार्यवाक्येषु भक्तिः श्रद्धेति विश्रुता ।
चित्तैकाग्र्यं तु सल्लक्ष्ये समाधानमिति स्मृतम्॥८॥
nigamācāryavākyeṣu bhaktiḥ śraddheti viśrutā .
cittaikāgryaṁ tu sallakṣye samādhānamiti smṛtam .. 8..

Приверженность слову Вед и учителя верой слывет. Взяв одну лишь цель – Суть, ум сосредоточенным зовется.

संसारबन्धनिर्मुक्तिः कथं मे स्यात्कथा विधे ।
इति या सुदृढा बुद्धिर्वक्तव्या सा मुमुक्षुता॥९॥
saṁsārabandhanirmuktiḥ kathaṁ me syātkathā vidhe .
iti yā sudṛḍhā buddhirvaktavyā sā mumukṣutā .. 9..

"Когда, как придет мне свобода от пут сансары, Боже?" – Вот эту упорную мысль можно назвать желаньем свободы.

उक्तसाधनयुक्तेन विचारः पुरुषेण हि ।
कर्तव्यो ज्ञानसिद्ध्यर्थमात्मनः शुभमिच्छता॥१०॥
uktasādhanayuktena vicāraḥ puruṣeṇa hi .
kartavyo jñānasiddhyarthamātmanaḥ śubhamicchatā .. 10..

Кто принял эти положенья, должен еще осмыслить Атмана, как конечную цель знания, ища себе блага.

नोत्पद्यते विना ज्ञानं विचारेणान्यसाधनैः ।
यथा पदार्थभानं हि प्रकाशेन विना क्वचित्॥११॥
notpadyate vinā jñānaṁ vicāreṇānyasādhanaiḥ .
yathā padārthabhānaṁ hi prakāśena vinā kvacit .. 11..

Не возникнет знанье без осмысления, в средствах иных, Так же, как без освещенья предмет узнать не удастся.

कोऽहं कथमिदं जातं को वै कर्ताऽस्य विद्यते ।
उपादानं किमस्तीह विचारः सोऽयमीदृशः॥१२॥
ko'haṁ kathamidaṁ jātaṁ ko vai kartā'sya vidyate .
upādānaṁ kimastīha vicāraḥ so'yamīdṛśaḥ .. 12..

"Кто я?", "Как все рождено?" или "Кто как творец известен?", "И каков материал?" – вот чего осмысление это.

नाहं भूतगणो देहो नाहं चाक्षगणस्तथा ।
एतद्विलक्षणः कश्चिद्विचारः सोऽयमीदृशः॥१३॥
nāhaṁ bhūtagaṇo deho nāhaṁ cākṣagaṇastathā .
etadvilakṣaṇaḥ kaścidvicāraḥ so'yamīdṛśaḥ .. 13..

"Я – не тело, смесь элементов. Я – не скопище чувств. Где-то отличие есть" – вот чего осмысление это.

अज्ञानप्रभवं सर्वं ज्ञानेन प्रविलीयते ।
संकल्पो विविधः कर्ता विचारः सोऽयमीदृशः॥१४॥
ajñānaprabhavaṁ sarvaṁ jñānena pravilīyate .
saṁkalpo vividhaḥ kartā vicāraḥ so'yamīdṛśaḥ .. 14..

"От незнанья все возникает, все растворится и знанье. Желанье – всего творец" – вот чего осмысление это.

एतोयर्यदुपादानमेकं सूक्ष्मं सदव्ययम् ।
यथैवमृद्घटादीनं विचारः सोऽयमीदृशः॥१५॥
etoyaryadupādānamekaṁ sūkṣmaṁ sadavyayam .
yathaivamṛdghaṭādīnaṁ vicāraḥ so'yamīdṛśaḥ .. 15..

"Материал обоих – един: неубывная, тонкая Суть, Как глина во всех горшках" – вот чего осмысление это.

अहमेकोऽपि सूक्ष्मश्च ज्ञाता साक्षी सदव्ययः ।
तदहं नात्र संदेहो विचारः सोऽयमीदृशः॥१६॥
ahameko'pi sūkṣmaśca jñātā sākṣī sadavyayaḥ .
tadahaṁ nātra saṁdeho vicāraḥ so'yamīdṛśaḥ .. 16..

"И Я – одна, неубывная, тонкая Суть: Знающий, Свидетель. Я – То, без сомненья" – вот чего осмысление это.

आत्मा विनिष्कलो ह्येको देहो बहुभिरावृतः ।
तयोरैक्यं प्रपश्यन्ति किमज्ञानमतः परम्॥१७॥
ātmā viniṣkalo hyeko deho bahubhirāvṛtaḥ .
tayoraikyaṁ prapaśyanti kimajñānamataḥ param .. 17..

Атман – бесчастен, един. Тело много частей включает. Их же отождествляют. Есть ли незнанье этого больше?

आत्मा नियामकश्चाम्तर्देहो बाह्यो नियम्यकः ।
तयोरैकयं प्रपश्यन्ति किमज्ञानमतः परम्॥१८॥
ātmā niyāmakaścāmtardeho bāhyo niyamyakaḥ .
tayoraikayaṁ prapaśyanti kimajñānamataḥ param .. 18..

Атман – правитель, он изнутри. Тело – вовне, им правят. Их же отождествляют. Есть ли незнанье, этого больше?

आत्मा ज्ञानमयः पुण्यो देहो मांसमयोऽशुचिः ।
तयोरैक्यं प्रपश्यन्ति किमज्ञानमतः परम्॥१९॥
ātmā jñānamayaḥ puṇyo deho māṁsamayo'śuciḥ .
tayoraikyaṁ prapaśyanti kimajñānamataḥ param .. 19..

Атман – из чистого знанья. Тело – из плоти нечистой. Их же отождествляют. Есть ли незнанье, этого больше?

आत्मा प्रकाशकः स्वच्छो देहस्तामस उच्यते ।
तयोरैक्यं प्रपश्यन्ति किमज्ञानमतः परम्॥२०॥
ātmā prakāśakaḥ svaccho dehastāmasa ucyate .
tayoraikyaṁ prapaśyanti kimajñānamataḥ param .. 20..

Атман – и свет и светильник. Тело же тьмою зовется. Их же отождествляют. Есть ли незнанье, этого больше?

आत्मा नित्यो हि सद्रूपो देहोऽनित्यो ह्यसन्मयः ।
तयोरैक्यं प्रपश्यन्ति किमज्ञानमतः परम्॥२१॥
ātmā nityo hi sadrūpo deho'nityo hyasanmayaḥ .
tayoraikyaṁ prapaśyanti kimajñānamataḥ param .. 21..

Атман вечен, как вид Сути. Тело не вечно и не сущно. Их же отождествляют. Есть ли незнанье, этого больше?

आत्मनस्तत्प्रकाशत्वं यत्पदार्थावभासनम् ।
नाग्न्यादिदीप्तिवद्दिप्तिर्भवत्यान्ध्य यतो निशि॥२२॥
ātmanastatprakāśatvaṁ yatpadārthāvabhāsanam .
nāgnyādidīptivaddiptirbhavatyāndhya yato niśi .. 22..

Атмана просветленность дает осознанье предметов. Но это сиянье – не блеск огня, когда вокруг тьма ночи.

देहोऽहमित्ययं मूढो धृत्वा तिष्ठत्यहो जनः ।
ममायमित्यपि ज्ञात्वा घटद्रष्टेव सर्वदा॥२३॥
deho'hamityayaṁ mūḍho dhṛtvā tiṣṭhatyaho janaḥ .
mamāyamityapi jñātvā ghaṭadraṣṭeva sarvadā .. 23..

Решивший "Я – это тело" живет, увы, в заблуждении. "Оно – мое" возомнив, все глядит на него, как на свой кувшин.

ब्रह्मैवाहं समः शान्तः सच्चिदानंदलक्षणः ।
नाहं देहोह्यसद्रूपो ज्ञान्मित्युच्यते बुधैः॥२४॥
brahmaivāhaṁ samaḥ śāntaḥ saccidānaṁdalakṣaṇaḥ .
nāhaṁ dehohyasadrūpo jñānmityucyate budhaiḥ .. 24..

"Я – сам Брахман: успокоенность свойств Сути, Ума Блага. Я – не тело, форма несути" – вот что знаньем мудрых зовут.

निर्विकारो निराकारो निरवद्योऽहमव्ययः ।
नाहं देहो ह्यसद्रूपो ज्ञानमुच्यते बुधैः॥२५॥
nirvikāro nirākāro niravadyo'hamavyayaḥ .
nāhaṁ deho hyasadrūpo jñānamucyate budhaiḥ .. 25..

"Я – не произведен, неустраним, неубывен, вечен. Я – не тело, форма несути" – вот что знаньем мудрых зовут.

निरामयो निराभासो निर्विकल्पोऽहमाततः ।
नाहं देहो ह्यसद्रूपो ज्ञानमुच्यते बुधैः॥२६॥
nirāmayo nirābhāso nirvikalpo'hamātataḥ .
nāhaṁ deho hyasadrūpo jñānamucyate budhaiḥ .. 26..

"Не кажимость, не отблеск, не измышленье. Я распростерт. Я – не тело, форма несути" – вот что знаньем мудрых зовут.

निर्गुणो निष्क्रियो नित्यो नित्यमुक्तोऽहमच्युतः ।
नाहं देहो ह्यसद्रूपो ज्ञानमुच्यते बुधैः॥२७॥
nirguṇo niṣkriyo nityo nityamukto'hamacyutaḥ .
nāhaṁ deho hyasadrūpo jñānamucyate budhaiḥ .. 27..

"Я без качеств, без действий, вечен, свободен, неподатлив, Я – не тело, форма несути" – вот что знаньем мудрых зовут.

निर्मलो निश्चलोऽनन्तः शुद्धोऽहमजरोमरः ।
नाहं देहो ह्यसद्रूपो ज्ञानमुच्यते बुधैः॥२८॥
nirmalo niścalo'nantaḥ śuddho'hamajaromaraḥ .
nāhaṁ deho hyasadrūpo jñānamucyate budhaiḥ .. 28..

"Я без пятен, движенья, конца; чист, не старею, не умираю. Я – не тело, форма несути" – вот что знаньем мудрых зовут.

स्वदेहे शोभनं सन्तं पुरुषाख्यं च संमतम् ।
किं मूर्ख शून्यमात्मानं देहातीतं करोषि भोः॥२९॥
svadehe śobhanaṁ santaṁ puruṣākhyaṁ ca saṁmatam .
kiṁ mūrkha śūnyamātmānaṁ dehātītaṁ karoṣi bhoḥ .. 29..

В теле любом есть Пуруша, сутью признанный всеми. Как же ты глуп, пустотой сочтя Атмана, тела превыше!

स्वात्मानं श्रुणु मूर्ख त्वं श्रुत्या युक्त्या च पूरुषम् ।
देहातीतं सदाकारं सुदुर्द। र्शं भवादृशैः॥३०॥
svātmānaṁ śruṇu mūrkha tvaṁ śrutyā yuktyā ca pūruṣam .
dehātītaṁ sadākāraṁ sudurda.rśaṁ bhavādṛśaiḥ .. 30..

Слушайсм Вед, глупец, и рассудка: твой Атман – Пуруша, Тела превыше, Сущая форма, таким лишь, как ты, незримая.

अहंशब्देन विख्यात एक एव स्थितः परः ।
स्थूलस्त्वनेकतां प्राप्तः कथं स्याद्देहकः पुमान्॥३१॥
ahaṁśabdena vikhyāta eka eva sthitaḥ paraḥ .
sthūlastvanekatāṁ prāptaḥ kathaṁ syāddehakaḥ pumān .. 31..

Словом "Я" названо всегда Единое, Запредельное. Грубое тело не единично; как ему быть субъектом?

अहं द्रष्टृतया सिद्धो देहो दृश्यतया स्थितः ।
ममायमिति निर्देशात्कथं स्याद्देहकः पुमान्॥३२॥
ahaṁ draṣṭṛtayā siddho deho dṛśyatayā sthitaḥ .
mamāyamiti nirdeśātkathaṁ syāddehakaḥ pumān .. 32..

"Я", разумеетсн, зритель, тело же зримо, конечно. Ведь говориться: "Тело – мое". Как ему быть субъектом?

अहं विकारहीनस्तु देहो नित्यं विकारवान् ।
इति प्रतीयते साक्षात्कथं स्याद्देहकः पुमान्॥३३॥
ahaṁ vikārahīnastu deho nityaṁ vikāravān .
iti pratīyate sākṣātkathaṁ syāddehakaḥ pumān .. 33..

"Я" измениться не может, тело изменчиво вечно. Это ведь так очевидно. Как же быть телу субъектом?

यस्मात्परमिति श्रुत्या तया पुरुषलक्षणम् ।
विनिर्णीतं विमूढेन कथं स्याद्देहकः पुमान्॥३४॥
yasmātparamiti śrutyā tayā puruṣalakṣaṇam .
vinirṇītaṁ vimūḍhena kathaṁ syāddehakaḥ pumān .. 34..

"То, что превыше всего", – так в Шрути описан Пуруша. Так утверждает провидец. Как же быть телу субъектом?

सर्वं पुरुष एवेति सूक्ते पुरुषसंज्ञिते ।
अप्युच्यते यतः श्रुत्या कथं स्याद्देहकः पुमान्॥३५॥
sarvaṁ puruṣa eveti sūkte puruṣasaṁjñite .
apyucyate yataḥ śrutyā kathaṁ syāddehakaḥ pumān .. 35..

"Все – Пуруша", – так с умыслом сказано в "Пуруша-сукте". Если в Шрути сказано так, как же быть телу субъектом?

असंगः पुरुषः प्रोक्तो बृहदारण्यकेऽपि च ।
अनन्तमलसंश्लिष्टः कथं स्याद्देहक। ः पुमान्॥३६॥
asaṁgaḥ puruṣaḥ prokto bṛhadāraṇyake'pi ca .
anantamalasaṁśliṣṭaḥ kathaṁ syāddehaka.ḥ pumān .. 36..

"Не касаем Пуруша", – сказано в "Брихадараньяке" Оскверненному нечистотой, как же быть телу субъектом?

तत्रैव च समाख्यातः स्वयंज्योतिर्हि पूरुषः ।
जडः परप्रकाश्योऽयं कथं स्याद्देहकः॥३७॥
tatraiva ca samākhyātaḥ svayaṁjyotirhi pūruṣaḥ .
jaḍaḥ paraprakāśyo'yaṁ kathaṁ syāddehakaḥ .. 37..

Там же заявлено: "Сам собой освещаем Пуруша". Хладному, иным освещенному телу как быть субъектом?

प्रोक्तोऽपि कर्मकाण्डेन ह्यात्मा देहाद्विलक्षणः ।
नित्यश्च तत्फलं भुङ्क्ते देहपातादनन्तरम्॥३८॥
prokto'pi karmakāṇḍena hyātmā dehādvilakṣaṇaḥ .
nityaśca tatphalaṁ bhuṅkte dehapātādanantaram .. 38..

Сказали в разделе о карме: "Атман от тела отличен. Вечный, вкушает он плоды дел после распада тела".

लिङ्गं चानेकसंयुक्तं चलं दृश्यं विकारि च ।
अव्यापकमसद्रूपं तत्कथं स्यात्पुमानयम्॥३९॥
liṅgaṁ cānekasaṁyuktaṁ calaṁ dṛśyaṁ vikāri ca .
avyāpakamasadrūpaṁ tatkathaṁ syātpumānayam .. 39..

И лингам не односоставен: зрим, подвижен, изменчив, Не проницающ, форма несути – как ему быть субъектом?

एवं देहद्वयादन्य आत्मा पुरुष ईश्वरः ।
सर्वात्मा सर्वरूपश्च सर्वातीतोमहव्ययः॥४०॥
evaṁ dehadvayādanya ātmā puruṣa īśvaraḥ .
sarvātmā sarvarūpaśca sarvātītomahavyayaḥ .. 40..

Иной, чем оба тела, лишь Атман-Пуруша-Ишвара. Атман всего, форма всего, выше всего – вечное Я.

इत्यात्मदेहभागेन प्रपञ्चस्यैव सत्यता ।
यथोक्ता तर्कशास्त्रेण ततः किं पुरुषार्थता॥४१॥
ityātmadehabhāgena prapañcasyaiva satyatā .
yathoktā tarkaśāstreṇa tataḥ kiṁ puruṣārthatā .. 41..

"Но, при разности тела и Атмана, в явленном – сущность. Так нас логика учит. Как же быть с предметностью Пуруши?"

इत्यात्मदेहभेदेन देहात्मत्वं निवारितम् ।
इदानीं देहभेदस्य ह्यसत्त्वं स्फुटमुच्यते॥४२॥
ityātmadehabhedena dehātmatvaṁ nivāritam .
idānīṁ dehabhedasya hyasattvaṁ sphuṭamucyate .. 42..

"Разность тела и Атмана отрицает собственность тела". Ниже идет особо разъясненье несути тела.

चैतन्यस्यैकरूपत्वाद्भेदो युक्तो न कर्हिचित् ।
जीवतं च मृषा ज्ञेयं रज्जौ सर्पग्रहौ यथा॥४३॥
caitanyasyaikarūpatvādbhedo yukto na karhicit .
jīvataṁ ca mṛṣā jñeyaṁ rajjau sarpagrahau yathā .. 43..

Ввиду единства формы сознанья немыслима разность, Индивид – также ложное знанье, как в веревке – змея.

रज्ज्वज्ञानात्क्षणेनैव यद्वद्रज्जुर्हि सर्पिणी ।
भाति तद्वच्चितिः साक्षाद्विश्वाकारेण केवला॥४४॥
rajjvajñānātkṣaṇenaiva yadvadrajjurhi sarpiṇī .
bhāti tadvaccitiḥ sākṣādviśvākāreṇa kevalā .. 44..

Как веревка, из-за незнанья, вмиг змеей обернется – Так сознанье, хоть и чисто, обернется всякой формой.

उपादानं प्रपञ्चस्य ब्रह्मणोन्यन्न विद्यते ।
तस्मात्सर्वप्रपञ्चोऽयं ब्रह्मैवास्ति न चेतरत्॥४५॥
upādānaṁ prapañcasya brahmaṇonyanna vidyate .
tasmātsarvaprapañco'yaṁ brahmaivāsti na cetarat .. 45..

Материала проявления, кроме Брахмана, нет иного. Поэтому все проявленное – лишь Брахман, а не иное.

व्याप्याव्यापकता मिथ्या सर्वमात्मेति शासनात् ।
इति ज्ञाते परे तत्त्वे भेदस्यावसरः कुतः॥४६॥
vyāpyāvyāpakatā mithyā sarvamātmeti śāsanāt .
iti jñāte pare tattve bhedasyāvasaraḥ kutaḥ .. 46..

Ни субъекта, ни объекта врозь, раз сказано: "Все – Атман". Если истина известна, не возникнет различенье.

श्रुत्या निवारितं नूनं नानात्वं स्वमुखेन हि ।
कथं भासो भवेदन्यः स्थिते चाद्वयकारणे॥४७॥
śrutyā nivāritaṁ nūnaṁ nānātvaṁ svamukhena hi .
kathaṁ bhāso bhavedanyaḥ sthite cādvayakāraṇe .. 47..

Прямое уклоненье от Шрути – лжеученье о многом. Как возможно нечто иное, сверх недвойственной причины?

दोषोऽपि विहितः श्रुत्या मृत्य्र्मृ। र्त्युं स गच्छति ।
इह पश्यति नानात्वं मायया वञ्चितो नरः॥४८॥
doṣo'pi vihitaḥ śrutyā mṛtyrmṛ.rtyuṁ sa gacchati .
iha paśyati nānātvaṁ māyayā vañcito naraḥ .. 48..

Сказано о грехе в Шрути: "Смерть за смертью наступает Для обманутого майей, кто здесь множественность видит".

ब्रह्मणः सर्वभूतानि जायन्ते परमात्मनः ।
तस्मादेतानि ब्रह्मैव भवन्तीत्यवधारयेत्॥४९॥
brahmaṇaḥ sarvabhūtāni jāyante paramātmanaḥ .
tasmādetāni brahmaiva bhavantītyavadhārayet .. 49..

Рождены все существа Брахманом, Превысшим Атманом. Потому они все суть Брахман: это надо понимать.

ब्रह्मैव सर्वनामानि रूपाणि विविधानि च ।
कर्माण्यपि समग्राणि बिभर्तीति श्रुतिर्जगौ॥५०॥
brahmaiva sarvanāmāni rūpāṇi vividhāni ca .
karmāṇyapi samagrāṇi bibhartīti śrutirjagau .. 50..

Брахман же все имена, и разнообразные формы, И действия – все в себе содержит: так сказано в Шрути.

सुवर्णाज्जयमानस्य सुवर्णत्वं च शाश्वतम् ।
ब्रह्मणो जायमानस्य ब्रह्मत्वं च तथा भवेत्॥५१॥
suvarṇājjayamānasya suvarṇatvaṁ ca śāśvatam .
brahmaṇo jāyamānasya brahmatvaṁ ca tathā bhavet .. 51..

Из золота рожденное ввек золотом останется. Из Брахмана рожденное так и пребудет в брахманстве.

स्वल्पमत्यन्तरं कृत्वा जीवात्मपरमात्मनोः ।
यः सन्तिष्ठति मूढात्म भयं तस्याभिभाषितम्॥५२॥
svalpamatyantaraṁ kṛtvā jīvātmaparamātmanoḥ .
yaḥ santiṣṭhati mūḍhātma bhayaṁ tasyābhibhāṣitam .. 52..

Хоть на малость допуская инобытие индивида, С Высшим Атманом различье – подвергают себя страху.

यत्राज्ञानाद्भवेद्वैतमितरस्तत्र पश्यति ।
आत्मत्वेन यदा सर्वं नेतरस्तत्र चाण्वपि॥५३॥
yatrājñānādbhavedvaitamitarastatra paśyati .
ātmatvena yadā sarvaṁ netarastatra cāṇvapi .. 53..

Где двоичность от незнанья – там все видится отличным Там, где Атманом все видят – даже атом не отличен.

यस्मिन्सर्वाणि भूतानि ह्यात्मत्वेन विजानतः ।
न वै तस्य भवेन्मोहो न च शोकोऽद्वितीयतः॥५४॥
yasminsarvāṇi bhūtāni hyātmatvena vijānataḥ .
na vai tasya bhavenmoho na ca śoko'dvitīyataḥ .. 54..

Тот, кому все существа лишь в атмановости известны, Не подвержен заблуждению и скорби: он недвойствен.

अयमात्मा हि ब्रह्मैव सर्वात्मकतया स्थितः ।
इति निर्धारितं श्रुत्या बृहदारण्यसंस्थया॥५५॥
ayamātmā hi brahmaiva sarvātmakatayā sthitaḥ .
iti nirdhāritaṁ śrutyā bṛhadāraṇyasaṁsthayā .. 55..

Этот Атман есть сам Брахман: все собой утверждает. Так нас наставляет Шрути – часть из "Брихадараньяки".

अनुभूतोऽप्ययं लोको व्यवहारक्षमोऽपि सन् ।
असद्रूपो यथा स्वप्न उत्तरक्षणबाधतः॥५६॥
anubhūto'pyayaṁ loko vyavahārakṣamo'pi san .
asadrūpo yathā svapna uttarakṣaṇabādhataḥ .. 56..

Этот мир хоть восприемлем и феноменально задан – Словно сон, несути форма – погружен в противоречия.

स्वप्नो जागरणेऽलीकः स्वप्नेऽपि जागरो न हि ।
द्वयमेव लये नास्ति लयोऽपि ह्युभयोर्न च॥५७॥
svapno jāgaraṇe'līkaḥ svapne'pi jāgaro na hi .
dvayameva laye nāsti layo'pi hyubhayorna ca .. 57..

Ложен сон при пробужденьи, бодрствованья же во сне нет. В обмороке нет обоих, обморока нет в обоих.

त्रयमेवं भवेन्मिथ्या गुणत्रयविनिर्मितम् ।
अस्ये द्रष्टा गुणातीतो नित्यो ह्येकश्चिदात्मकः॥५८॥
trayamevaṁ bhavenmithyā guṇatrayavinirmitam .
asye draṣṭā guṇātīto nityo hyekaścidātmakaḥ .. 58..

Все три состоянья ложны, они – трех гун порожденье,Зритель тому – выше трех гун: Вечность, Суть, Единый Субъект.

अयद्वन्मृदि घटभ्रान्तिं शुक्तौ वा रजतस्थितिम् ।
तद्वद्ब्रह्मणि जीवत्वं वीक्षमाणे न पश्यति॥५९॥
ayadvanmṛdi ghaṭabhrāntiṁ śuktau vā rajatasthitim .
tadvadbrahmaṇi jīvatvaṁ vīkṣamāṇe na paśyati .. 59..

Как в глине отдельно – горшок или в жемчуге – серебро. Не видят, так индивида – в Брахмане, когда опознан.

यथा मृदि घटो नाम कनके कुण्डलाभिधा ।
शुक्तौ हि रजतख्यातिर्जीवशब्दस्तथा परे॥६०॥
yathā mṛdi ghaṭo nāma kanake kuṇḍalābhidhā .
śuktau hi rajatakhyātirjīvaśabdastathā pare .. 60..

Как горшок – лишь имя в глине, серьга – в золоте названье, В жемчуге же – серебро, так индивид – лишь имя в Высшем.

यथैव व्योम्नि नीलत्वं यथा नीरं मरुस्थले ।
पुरुषस्त्वं यथा स्थाणौ तद्वद्विश्वं चिदात्मनि॥६१॥
yathaiva vyomni nīlatvaṁ yathā nīraṁ marusthale .
puruṣastvaṁ yathā sthāṇau tadvadviśvaṁ cidātmani .. 61..

И словно в небе синева, словно бы мираж в пустыне, Как человек в столбе, так же все в Атмане скрывается.

यथैव शून्ये वेतालो गन्धर्वाणां पुरं यथा ।
यथाकाशे द्विचन्द्रत्वं तद्वत्सत्ये जगत्स्थितिः॥६२॥
yathaiva śūnye vetālo gandharvāṇāṁ puraṁ yathā .
yathākāśe dvicandratvaṁ tadvatsatye jagatsthitiḥ .. 62..

Подобно привиденью в пустоте, гандхарвов городу, Двум лунам в пространстве, так же весь мир содержится в Сущем.

यथा तरङ्गकल्लोलैर्जलमेव स्फुरत्यलम् ।
पात्ररूपेण ताम्रं हि ब्रह्माण्डौघैस्तथात्मता॥६३॥
yathā taraṅgakallolairjalameva sphuratyalam .
pātrarūpeṇa tāmraṁ hi brahmāṇḍaughaistathātmatā .. 63..

Как волны и прибой – одна вода, лишь в круговороте, Как медь одна в любом сосуде, Атман – в космосе любом.

घटनाम्न यथा पृथ्वी पटनाम्ना हि तंतवः ।
जगन्नम्ना चिदाभाति ज्ञेयं तत्तदभावतः॥६४॥
ghaṭanāmna yathā pṛthvī paṭanāmnā hi taṁtavaḥ .
jagannamnā cidābhāti jñeyaṁ tattadabhāvataḥ .. 64..

Как глина – именем горшка, нити – именем ткани, Так именем мира скрыто то, что узнают за ним.

सर्वोऽपि व्यवहारस्तु ब्रह्मणा क्रियते जनैः ।
अज्ञानान्न विजानन्ति मृदेव हि घटादिकम्॥६५॥
sarvo'pi vyavahārastu brahmaṇā kriyate janaiḥ .
ajñānānna vijānanti mṛdeva hi ghaṭādikam .. 65..

Всякая видимость дня людей Брахманом создается. Несведущие не знают, что это – как глина в горшках.

कार्यकारणता नित्यमास्ते घटमृदोर्यथा ।
तथैव श्रुतियुक्तिभ्यं प्रपञ्च ब्रह्मणोरिह॥६६॥
kāryakāraṇatā nityamāste ghaṭamṛdoryathā .
tathaiva śrutiyuktibhyaṁ prapañca brahmaṇoriha .. 66..

С глиной горшок соотносится, как следствие с причиной. Шрути согласны, что так же – и мир с Брахманом.

गृह्यमाणे घटे यद्वन्मृत्तिकाऽयाति वै बलात् ।
वीक्षमाणे प्रपञ्चेऽपि ब्रह्मैवाभाति भासुरम्॥६७॥
gṛhyamāṇe ghaṭe yadvanmṛttikā'yāti vai balāt .
vīkṣamāṇe prapañce'pi brahmaivābhāti bhāsuram .. 67..

При восприятьи горшка он заметен лишы в силу глины. При изученьи феноменов виден лишь Брахмана блеск.

सदैवात्मा विशुद्धोऽस्ति ह्यशुद्धो भाति वै सदा ।
यथैव द्विविधा रज्जुर्ज्ञानिनोऽज्ञानिनोऽनिशम्॥६८॥
sadaivātmā viśuddho'sti hyaśuddho bhāti vai sadā .
yathaiva dvividhā rajjurjñānino'jñānino'niśam .. 68..

Всегда Атман ясно сияет и неясно всегда; Он двувиден, как веревка, для знающих и незнающих.

यथैव मृन्मयः कुंभस्तद्वद्देहोऽपि चिन्मयः ।
आत्मानात्मविभागोऽयं मुधैव क्रियतेऽबुधैः॥६९॥
yathaiva mṛnmayaḥ kuṁbhastadvaddeho'pi cinmayaḥ .
ātmānātmavibhāgo'yaṁ mudhaiva kriyate'budhaiḥ .. 69..

Горшок состоит из глины, тело же ум составляет, Разница Атмана и не-Атмана мудрым неважна.

सर्पत्वेन यथा रज्जू रजतत्वेन शुक्तिका ।
विनिर्णीता विमूढेन देहत्वेन तथात्मता॥७०॥
sarpatvena yathā rajjū rajatatvena śuktikā .
vinirṇītā vimūḍhena dehatvena tathātmatā .. 70..

Как за змею – веревку или как за серебро – жемчуг, За тело Атман приемлют несведущие всецело.

घटत्वेन यथा पृथ्वी पटत्वेनैव तंतवः ।
विनिर्णीता विमूढेन देहत्वेन तथात्मता॥७१॥
ghaṭatvena yathā pṛthvī paṭatvenaiva taṁtavaḥ .
vinirṇītā vimūḍhena dehatvena tathātmatā .. 71..

Как будто глину в горшке и как будто бы нити в ткани, За тело Атман приемлют несведущие всецело.

कनकं कुण्डलत्वेन तरङ्गत्वेन वै जलम् ।
विनिर्णीता विमूढेन देहत्वेन तथात्मता॥७२॥
kanakaṁ kuṇḍalatvena taraṅgatvena vai jalam .
vinirṇītā vimūḍhena dehatvena tathātmatā .. 72..

Как золото в серьгах или как воду в волнах не видя, За тело Атман приемлют несведущие всецело.

पुरुषत्वेन वै स्थाणुर्जलत्वेन मरीचिका ।
विनिर्णीता विमूढेन देहत्वेन तथात्मता॥७३॥
puruṣatvena vai sthāṇurjalatvena marīcikā .
vinirṇītā vimūḍhena dehatvena tathātmatā .. 73..

За вора столб, за воду мираж принимают – За тело Атман приемлют несведущие всецело.

गृहत्वेनैव काष्ठानि खद्गत्वेनैव लोहता ।
विनिर्णीता विमूढेन देहत्वेन तथात्मता॥७४॥
gṛhatvenaiva kāṣṭhāni khadgatvenaiva lohatā .
vinirṇītā vimūḍhena dehatvena tathātmatā .. 74..

Домом кажутся бревна, клинком же – полоса стальная. За тело Атман приемлют несведущие всецело.

तथा वृक्ष विपर्यासो जलाद्भवति कस्यचित् ।
तद्वदात्मनि देहत्वं पश्यत्यज्ञानयोगतः॥७५॥
tathā vṛkṣa viparyāso jalādbhavati kasyacit .
tadvadātmani dehatvaṁ paśyatyajñānayogataḥ .. 75..

Как дерево перевернутым в воде представляется, Так вот и в Атмане видят телесность в силу незнанья.

पोतेन गच्छतः पुंसः सर्वं भातीव चञ्चलम् ।
तद्वदात्मनि देहत्वं पश्यत्यज्ञानयोगतः॥७६॥
potena gacchataḥ puṁsaḥ sarvaṁ bhātīva cañcalam .
tadvadātmani dehatvaṁ paśyatyajñānayogataḥ .. 76..

В лодке плывущий человек все видит как бы подвижным. Так вот и в Атмане видят телесность в силу незнанья.

पीतत्वं हि यथा शुभ्रे दोषाद्भवति कस्यचित् ।
तद्वदात्मनि देहत्वं पश्यत्यज्ञानयोगतः॥७७॥
pītatvaṁ hi yathā śubhre doṣādbhavati kasyacit .
tadvadātmani dehatvaṁ paśyatyajñānayogataḥ .. 77..

Как, заболевши желтухой, все белое видят желтым, Так вот и в Атмане видят телесность в силу незнанья.

चक्षुभ्यां भ्रमशीलाभ्यां सर्वं भाति भ्रमात्मकम् ।
तद्वदात्मनि देहत्वं पश्यत्यज्ञानयोगतः॥७८॥
cakṣubhyāṁ bhramaśīlābhyāṁ sarvaṁ bhāti bhramātmakam .
tadvadātmani dehatvaṁ paśyatyajñānayogataḥ .. 78..

Как при дрожаньи глаз все во взоре блуждать начинает, Так вот и в Атмане видят телесность в силу незнанья.

अलातं भ्रमणैव वर्तुलं भाति सूर्यवत् ।
तद्वदात्मनि देहत्वं पश्यत्यज्ञानयोगतः॥७९॥
alātaṁ bhramaṇaiva vartulaṁ bhāti sūryavat .
tadvadātmani dehatvaṁ paśyatyajñānayogataḥ .. 79..

Если вращать головню, она будет круглой, как солнце. Так вот и в Атмане видят телесность в силу незнанья.

महत्त्वे सर्ववस्तूनमणुत्वं ह्यतिदूरतः ।
तद्वदात्मनि देहत्वं पश्यत्यज्ञानयोगतः॥८०॥
mahattve sarvavastūnamaṇutvaṁ hyatidūrataḥ .
tadvadātmani dehatvaṁ paśyatyajñānayogataḥ .. 80..

Даже большие предметы издали малыми будут, Так вот и в Атмане видят телесность в силу незнанья.

सूक्ष्नत्वे सर्वभावानां स्थूलत्वं चोपनेत्रतः ।
तद्वदात्मनि देहत्वं पश्यत्यज्ञानयोगतः॥८१॥
sūkṣnatve sarvabhāvānāṁ sthūlatvaṁ copanetrataḥ .
tadvadātmani dehatvaṁ paśyatyajñānayogataḥ .. 81..

Даже малые вещи у глаза кажутся больше, Так вот и в Атмане видят телесность в силу незнанья.

काचभूमौ जलत्वं वा जलभूमौ हि काचता ।
तद्वदात्मनि देहत्वं पश्यत्यज्ञानयोगतः॥८२॥
kācabhūmau jalatvaṁ vā jalabhūmau hi kācatā .
tadvadātmani dehatvaṁ paśyatyajñānayogataḥ .. 82..

Поверхность стекла – за воду, поверхность воды – за стекло, Так вот и в Атмане видят телесность в силу незнанья.

यद्वदग्नौ मणित्वं हि मणौ वा वह्निता पुमान् ।
तद्वदात्मनि देहत्वं पश्यत्यज्ञानयोगतः॥८३॥
yadvadagnau maṇitvaṁ hi maṇau vā vahnitā pumān .
tadvadātmani dehatvaṁ paśyatyajñānayogataḥ .. 83..

Примут рубин за огонь, огонь за рубин принимают. Так вот и в Атмане видят телесность в силу незнанья,

अभ्रेषु सत्सु धावत्सु सोमो धावति भाति वै ।
तद्वदात्मनि देहत्वं पश्यत्यज्ञानयोगतः॥८४॥
abhreṣu satsu dhāvatsu somo dhāvati bhāti vai .
tadvadātmani dehatvaṁ paśyatyajñānayogataḥ .. 84..

Когда бегут облака, сдается: луна побежала. Так вот и в Атмане видят телесность в силу незнанья.

यथैव दिग्विपर्यासो मोहाद्भवति कस्यचित् ।
तद्वदात्मनि देहत्वं पश्यत्यज्ञानयोगतः॥८५॥
yathaiva digviparyāso mohādbhavati kasyacit .
tadvadātmani dehatvaṁ paśyatyajñānayogataḥ .. 85..

Как при гловокружении вращаются страны света, Так вот и и Атмане видят телесность и силу незнаиья,

यथा शशी जले भाति चञ्चलत्वेन कस्यचित् ।
तद्वदात्मनि देहत्वं पश्यत्यज्ञानयोगतः॥८६॥
yathā śaśī jale bhāti cañcalatvena kasyacit .
tadvadātmani dehatvaṁ paśyatyajñānayogataḥ .. 86..

Как иногда луна представляется в водах бегущей, Так вот и в Атмане видят телесность в силу незнанья,

एवमात्मन्यविद्यातो देहाध्यासो हि जायते ।
स एवात्मपरिज्ञानाल्लीयते च परम्॥८७॥
evamātmanyavidyāto dehādhyāso hi jāyate .
sa evātmaparijñānāllīyate ca param .. 87..

Если Атман неведом, возникает иллюзия – тело. Но если Атман познан, она растворится в Атмане.

सर्वमात्मतया ज्ञातं जगत्स्थावरजङ्गमम् ।
अभावात्सर्वभावानां देहस्य चात्मना कुतः॥८८॥
sarvamātmatayā jñātaṁ jagatsthāvarajaṅgamam .
abhāvātsarvabhāvānāṁ dehasya cātmanā kutaḥ .. 88..

Весь мир, живой и неживой, познается лишь как Атман. При небытии всех тел и существ – как им Атманом быть?

आत्मानां सततं जानन्कालं नय महाद्युते ।
प्रारब्धमखिलं भुञ्जन्नोद्वेगं कर्तुमह। र्सि॥८९॥
ātmānāṁ satataṁ jānankālaṁ naya mahādyute .
prārabdhamakhilaṁ bhuñjannodvegaṁ kartumaha.rsi .. 89..

Многомудрый! Все время отдай познанию Атмана. Всецело искусив судьбу, ты можешь жить без трепета.

उत्पन्नेऽप्यत्मविज्ञाने प्रारब्धं नैव मुञ्चति ।
इति यच्छॄयते शास्त्रे तन्निराक्रियतेऽधुना॥९०॥
utpanne'pyatmavijñāne prārabdhaṁ naiva muñcati .
iti yacchṝyate śāstre tannirākriyate'dhunā .. 90..

"Нашедший знание Атмана от судьбы не спасется", – Так записано в Шастре. Мы это теперь опровергнем.

तत्त्वज्ञानोदयादूर्ध्वं प्रारब्धं नैव विद्यते ।
देहादीनामसत्त्वत्तु यथा स्वप्नो विबोधतः॥९१॥
tattvajñānodayādūrdhvaṁ prārabdhaṁ naiva vidyate .
dehādīnāmasattvattu yathā svapno vibodhataḥ .. 91..

Если истины знанье возникло, судьба не влияет, Ведь тело стало не сущим, как сон после пробужденья.

कर्म जन्मान्तरीयं यत्प्रारब्धमिति कीर्तितम् ।
तत्तु जन्मान्तराभावात्पुंसो नैवास्ति कहि। र्चित्॥९२॥
karma janmāntarīyaṁ yatprārabdhamiti kīrtitam .
tattu janmāntarābhāvātpuṁso naivāsti kahi.rcit .. 92..

Действие прошлых жизней – вот что судьбой называется. Но раз прошлая жизнь – небытие, то и его тоже нет.

स्वप्नदेहो यथाध्यस्थस्तथैवायं हि देहकः ।
अध्यस्तस्य कुतो जन्म जन्माभावे हि तत्कुतः॥९३॥
svapnadeho yathādhyasthastathaivāyaṁ hi dehakaḥ .
adhyastasya kuto janma janmābhāve hi tatkutaḥ .. 93..

Так же как тело во сне – иллюзия и это вот тело, Но ежели жизнь иллюзорна, нет ее – нет и действий.

उपादानं प्रपञ्चस्य मृद्भण्डस्येव कथ्यते ।
अज्ञानं चैव वेदान्तैस्तस्मिन्नष्टे क्व विश्वता॥९४॥
upādānaṁ prapañcasya mṛdbhaṇḍasyeva kathyate .
ajñānaṁ caiva vedāntaistasminnaṣṭe kva viśvatā .. 94..

Материалом проявленном, как для горшка – глина, Незнанье, согласно веданте, является для всего.

यथा रज्जुं परित्यज्य सर्पं गृह्णाति वै भ्रमात् ।
तद्वत्सत्यमविज्ञाय जगत्पश्यति मूढधीः॥९५॥
yathā rajjuṁ parityajya sarpaṁ gṛhṇāti vai bhramāt .
tadvatsatyamavijñāya jagatpaśyati mūḍhadhīḥ .. 95..

Как веревку змеей считают при неправильном взгляде, Так же, сути не зная, ум заблудший мир замечает.

रज्जुरूपे परिज्ञाते सर्पखण्डं न तिष्ठति ।
अधिष्ठाने तथा ज्ञाते प्रपञ्चः शून्यतां गतः॥९६॥
rajjurūpe parijñāte sarpakhaṇḍaṁ na tiṣṭhati .
adhiṣṭhāne tathā jñāte prapañcaḥ śūnyatāṁ gataḥ .. 96..

Когда узнан образ веревки, призрак змеи исчезает, Если основа познана, мир в пустоте исчезнет.

देहस्यापि प्रपञ्चत्वात्प्रारब्धावस्थितिः कुतः ।
अज्ञानिजनबोधार्थं प्रारब्धं वक्ति वै श्रुतिः॥९७॥
dehasyāpi prapañcatvātprārabdhāvasthitiḥ kutaḥ .
ajñānijanabodhārthaṁ prārabdhaṁ vakti vai śrutiḥ .. 97..

Тело, стало быть, видимость. Как же судьбе сохраниться? Шрути же творит о судьбе ради знанья в незнанье

क्षीयन्ते चास्य कर्माणि तस्मिन्दृष्टे परावरे ।
बहुत्वं तन्निषेधार्थं श्रुत्या गीतं च यत्स्फुतम्॥९८॥
kṣīyante cāsya karmāṇi tasmindṛṣṭe parāvare .
bahutvaṁ tanniṣedhārthaṁ śrutyā gītaṁ ca yatsphutam .. 98..

"Расточились его действия, когда Высшее узрел" – Шрути явно, среди многих действий, отрицает это.

उच्यतेऽज्ञैर्बलाच्चैतत्तदानर्थद्वयागमः ।
वेदान्तमतहानं च यतो ज्ञानमिति श्रुतिः॥९९॥
ucyate'jñairbalāccaitattadānarthadvayāgamaḥ .
vedāntamatahānaṁ ca yato jñānamiti śrutiḥ .. 99..

"Кто, не зная, иное твердит, повинен в двух ошибках: Он отвергает веданту и знанье", – так сказано в Шрути.

त्रिपञ्चाङ्गान्यतो वक्ष्ये पूर्वोक्तस्य हि लब्धये ।
तैश्च सर्वैः सदा कार्यं निदिध्यासनमेव तु॥१००॥
tripañcāṅgānyato vakṣye pūrvoktasya hi labdhaye .
taiśca sarvaiḥ sadā kāryaṁ nididhyāsanameva tu .. 100..

Скажу о пятнадцати нужных, в названном смысле, шагах. В них всех постоянно, действенно следует упражняться.

नित्याभ्यासादृते प्राप्तिर्न भवेत्सच्चिदात्मनः ।
तस्माद्ब्रह्म निदिध्यासेज्जिज्ञासुः श्रेयसे चिरम्॥१०१॥
nityābhyāsādṛte prāptirna bhavetsaccidātmanaḥ .
tasmādbrahma nididhyāsejjijñāsuḥ śreyase ciram .. 101..

Не постичь без повторения Атмана как Суть и Благо. Пусть же жаждущий познанья мыслит Брахмана подольше.

यमो हि नियमस्त्यागो मौनं देशश्च कालता ।
आसनं मूलबंधश्च देहसाम्यं च दृक्स्थितिः॥१०२॥
yamo hi niyamastyāgo maunaṁ deśaśca kālatā .
āsanaṁ mūlabaṁdhaśca dehasāmyaṁ ca dṛksthitiḥ .. 102..

Яма, нияма и тьяга, мауна, деша и кала, Асана и мулабандха, дехасамья и дрик-стхити,

प्राणसंयमनं चैव प्रत्याहारश्च धारणा ।
आत्मध्यानं समाधिश्च प्रोक्तान्यङ्गानि वै क्रमात्॥१०३॥
prāṇasaṁyamanaṁ caiva pratyāhāraśca dhāraṇā .
ātmadhyānaṁ samādhiśca proktānyaṅgāni vai kramāt .. 103..

Пранасамьяна, а также пратьяхара и дхарана, Атмадхьяна и самадхи – вот этапы по порядку.

सर्वं ब्रह्मेति विज्ञानादिन्द्रियग्रामसंयमः ।
यमोऽयमिति संप्रोक्तोऽभ्यसनीयो मुहुर्मुहुः॥१०४॥
sarvaṁ brahmeti vijñānādindriyagrāmasaṁyamaḥ .
yamo'yamiti saṁprokto'bhyasanīyo muhurmuhuḥ .. 104..

"Все есть Брахман" узнавая, скопом чувств повелевая, Называют это "ямой". В ней без счета упражняйся.

सजातीयप्रवाहश्च विजातीयतिरस्कृतिः ।
नियमो हि परानन्दो नियमात्क्रियते बुधैः॥१०५॥
sajātīyapravāhaśca vijātīyatiraskṛtiḥ .
niyamo hi parānando niyamātkriyate budhaiḥ .. 105..

Сродственное развивая, чужеродное отвергни – Вот "нияма". От "ниямы" мудрым – высшее блаженство.

त्यागः प्रपञ्चरूपस्य चिदात्मत्वावलोकनात् ।
त्यागो हि महतां पूज्यः सद्यो मोक्षमयो यतः॥१०६॥
tyāgaḥ prapañcarūpasya cidātmatvāvalokanāt .
tyāgo hi mahatāṁ pūjyaḥ sadyo mokṣamayo yataḥ .. 106..

"Тьяга" – это усмотренье Атмана за формой мира. "Тьяга" в чести у великих: суть ее – освобожденье.

यस्माद्वाचो निवर्तन्ते अप्राप्य मनसा सह ।
यन्मौनं योगिभिर्गम्यं तद्भवेत्सर्वदा बुधः॥१०७॥
yasmādvāco nivartante aprāpya manasā saha .
yanmaunaṁ yogibhirgamyaṁ tadbhavetsarvadā budhaḥ .. 107..

От него отступит слово, вместе с мыслью, не достигнув, – Это "мауна" йогинов, в ней пусть мудрый пребывает.

वाचो यस्यान्निवर्तन्ते तद्वक्तुं केन शक्यते ।
प्रपञ्चो यदि वक्तव्यः सोऽपि शब्दविवर्जितः॥१०८॥
vāco yasyānnivartante tadvaktuṁ kena śakyate .
prapañco yadi vaktavyaḥ so'pi śabdavivarjitaḥ .. 108..

От чего отступит слово – кто о том сказать способен? Хоть скажи про все на свете – это словом не ухватишь.

इति वा तद्भवेन्मौनं सतां सहज संज्ञितम् ।
गिरा मौनं तु बालानां प्रयुक्तं ब्रह्मवादिभिः॥१०९॥
iti vā tadbhavenmaunaṁ satāṁ sahaja saṁjñitam .
girā maunaṁ tu bālānāṁ prayuktaṁ brahmavādibhiḥ .. 109..

То, что назмно "мауной", мудрые зовут "сахаджа" "Мауна" же для подростков: вот как учит брахмавадин

आदावन्ते च मध्ये च जनो यस्मिन्न विद्यते ।
येनेदं सततं व्याप्तं स देशो विजनः स्मृतः॥११०॥
ādāvante ca madhye ca jano yasminna vidyate .
yenedaṁ satataṁ vyāptaṁ sa deśo vijanaḥ smṛtaḥ .. 110..

Начала, конца, середины в чем не будет раздельно, Но что проникдет весь мир – зовется точечным местом:

कलनात् सर्वभूतानां ब्रह्मादीनां निमेषतः ।
कालशब्देन निर्दिष्टो ह्यखण्डानन्दकोऽद्वयः॥१११॥
kalanāt sarvabhūtānāṁ brahmādīnāṁ nimeṣataḥ .
kālaśabdena nirdiṣṭo hyakhaṇḍānandako'dvayaḥ .. 111..

Во времени все, начиная Брахмой, вмиг возникает. Словом "время" зовется миг благой, не делимый надвое.

सुखेनैव भेद्यस्मिन्नजस्रं ब्रह्मचिन्तनम् ।
आसनं तद्विजानीयान्नेतरत्सुखनाशनम्॥११२॥
sukhenaiva bhedyasminnajasraṁ brahmacintanam .
āsanaṁ tadvijānīyānnetaratsukhanāśanam .. 112..

То положенье, в каком хорошо о Брахмане думать, Называют "асана" – но не то, в каком неудобно.

सिद्धं यत्सर्वभूतादि विश्वाधिष्ठानमव्ययम् ।
यस्मिन्सिद्धाः समाविष्टास्तद्वै सिद्धासनं विदुः॥११३॥
siddhaṁ yatsarvabhūtādi viśvādhiṣṭhānamavyayam .
yasminsiddhāḥ samāviṣṭāstadvai siddhāsanaṁ viduḥ .. 113..

"Сиддха" – исток всего бытия, незыблемая основа, Поза для совершенных известна как "сиддха-асана".

यन्मूलं सर्वभूतानां यन्मूलं चित्तबन्धनम् ।
मूलबन्धः सदा सेव्यो योग्योऽसौ राजयोगिनाम्॥११४॥
yanmūlaṁ sarvabhūtānāṁ yanmūlaṁ cittabandhanam .
mūlabandhaḥ sadā sevyo yogyo'sau rājayoginām .. 114..

Всех существ корень, а также корень владенья рассудком – "Мулабандха": она уместна всегда и годится для раджайогинов.

अङ्गानां समतां विद्यात्समे ब्रह्मणि लीनताम् ।
नो चेन्नैव समानत्वमृजुत्वं शुष्कवृक्षवत्॥११५॥
aṅgānāṁ samatāṁ vidyātsame brahmaṇi līnatām .
no cennaiva samānatvamṛjutvaṁ śuṣkavṛkṣavat .. 115..

Равновесие членов известно как растворение в Брахмане. Без него – не равновесие, а твердость древа сухого.

दृष्टिं ज्ञानमयीं कृत्वा पश्येद्ब्रह्ममयं जगत् ।
सा दृष्टिः परमोदारा न नासाग्रावलोकिनी॥११६॥
dṛṣṭiṁ jñānamayīṁ kṛtvā paśyedbrahmamayaṁ jagat .
sā dṛṣṭiḥ paramodārā na nāsāgrāvalokinī .. 116..

Обративши взор познанье, видят, что весь мир есть Брахман. Этот взор лишь благотворен, а не взгляд на кончик носа

द्रष्तृदर्शनदृश्यानां विरामो यत्र वा भवेत् ।
दृष्टिस्तत्रैव कर्तव्या न नासाग्रावलोकिनी॥११७॥
draṣtṛdarśanadṛśyānāṁ virāmo yatra vā bhavet .
dṛṣṭistatraiva kartavyā na nāsāgrāvalokinī .. 117..

Иль туда, где неразличны зритель, зримое и зренье, Следует свой взор направить, отнюдь не на кончик носа.

चित्तादिसर्वभावेषु ब्रह्मत्वेनैव भावनात् ।
निरोधः सर्व वृत्तीनां प्राणायामः स उच्यते॥११८॥
cittādisarvabhāveṣu brahmatvenaiva bhāvanāt .
nirodhaḥ sarva vṛttīnāṁ prāṇāyāmaḥ sa ucyate .. 118..

Брахман лишь во всех бываньях, вроде разума и прочих. Прекращенье всех движений "пранаямою" зовется.

निषेधनं प्रपञ्चस्य रेचकाख्यः समीरणः ।
ब्रह्मैवास्मीति या वृत्तिः पूरको वायुरीरितः॥११९॥
niṣedhanaṁ prapañcasya recakākhyaḥ samīraṇaḥ .
brahmaivāsmīti yā vṛttiḥ pūrako vāyurīritaḥ .. 119..

Отрицанье мира есть выдыхание воздуха. Мысль "Я – Брахман" называется вдыханием воздуха.

ततस्तद्वृत्तिनैश्चल्यं कुंभकः प्राणसंयमः ।
अयं चापि प्रबुद्धानामज्ञानां घ्राणपीडनम्॥१२०॥
tatastadvṛttinaiścalyaṁ kuṁbhakaḥ prāṇasaṁyamaḥ .
ayaṁ cāpi prabuddhānāmajñānāṁ ghrāṇapīḍanam .. 120..

Сохранение этой мысли будет задержкой дыханья Такова она для мудрых. Глупые – нос затыкают.

विषयेष्वात्मतां दृष्ट्वा मनसश्चिति मज्जनम् ।
प्रत्याहारः स विज्ञेयोऽभ्यसनीयो मुमुक्षुभिः॥१२१॥
viṣayeṣvātmatāṁ dṛṣṭvā manasaściti majjanam .
pratyāhāraḥ sa vijñeyo'bhyasanīyo mumukṣubhiḥ .. 121..

Узрев в предметах Самость, рассудок в разум погружают. Зовется это "пратьяхарой", для всех жаждущих свободы.

यत्र यत्र मनो याति ब्रह्मणस्तत्र दर्शनात् ।
मनसो धारणं चैव धारणा सा परा मता॥१२२॥
yatra yatra mano yāti brahmaṇastatra darśanāt .
manaso dhāraṇaṁ caiva dhāraṇā sā parā matā .. 122..

Куда ни достигнет рассудок – всюду Брахмана видит. Там удержанье рассудка есть "дхарана" в высшем смысле.

ब्रह्मैवास्मीति सद्वृत्त्या निरालम्बतया स्थितिः ।
ध्यानशब्देन विख्याता परमानन्ददायिनी॥१२३॥
brahmaivāsmīti sadvṛttyā nirālambatayā sthitiḥ .
dhyānaśabdena vikhyātā paramānandadāyinī .. 123..

Состояние истиной мысли, вне формы "Я – Брахман", Словом "дхьяна" зовется: им высшее благо дается.

निर्विकारतया वृत्त्या ब्रह्माकारतया पुनः ।
वृत्तिविस्मरणं सम्यक्समाधिर्ज्ञानसंज्ञकः॥१२४॥
nirvikāratayā vṛttyā brahmākāratayā punaḥ .
vṛttivismaraṇaṁ samyaksamādhirjñānasaṁjñakaḥ .. 124..

Сделав неизменной мысль и придав ей форму Брахмана, Правильно распространив, ее зовут знаньем, или самадхи.

इमञ्चाकृत्रिमानन्दं तावत्साधु समभ्यसेत् ।
वश्यो यावत्क्षणात्पुंसः प्रयुक्तः सन् भवेत्स्वयम्॥१२५॥
imañcākṛtrimānandaṁ tāvatsādhu samabhyaset .
vaśyo yāvatkṣaṇātpuṁsaḥ prayuktaḥ san bhavetsvayam .. 125..

В этом нетворимом благе пусть подвижник укрепится.Овладев им, он сумеет вызывать его мгновенно.

ततः साधननिर्मुक्तः सिद्धो भवति योगिराट् ।
तत्स्वरूपं न चैतस्य विणयो मनसो गिराम्॥१२६॥
tataḥ sādhananirmuktaḥ siddho bhavati yogirāṭ .
tatsvarūpaṁ na caitasya viṇayo manaso girām .. 126..

И тогда от средств свободным, совершенным станет йогом. Но нельзя его оформить только мыслью или словом.

समाधौ क्रियमाणे तु विघ्नान्यायान्ति वै बलात् ।
अनुसंधानराहित्यमालस्यं भोगलालसम्॥१२७॥
samādhau kriyamāṇe tu vighnānyāyānti vai balāt .
anusaṁdhānarāhityamālasyaṁ bhogalālasam .. 127..

В достижении самадхи много встретится препятствий: Нарушенье распорядка, лень, желанье удовольствий.

लयस्तमश्च विक्षेपो रसास्वादश्च शून्यता ।
एवं यद्विघ्नबाहुल्यं त्याज्यं ब्रह्मविदा शनैः॥१२८॥
layastamaśca vikṣepo rasāsvādaśca śūnyatā .
evaṁ yadvighnabāhulyaṁ tyājyaṁ brahmavidā śanaiḥ .. 128..

Морок, тупость, искушенья, рассеянность и пустота – Вот препятствия – из многих – тем, кто Брахмана взыскует.

भाववृत्त्या हि भावत्वं शून्यवृत्त्या हि शून्यता ।
ब्रह्मवृत्त्या हि पूर्णत्वं तथा पूर्णत्वमभ्यसेत्॥१२९॥
bhāvavṛttyā hi bhāvatvaṁ śūnyavṛttyā hi śūnyatā .
brahmavṛttyā hi pūrṇatvaṁ tathā pūrṇatvamabhyaset .. 129..

Мысль о сущем – также суща, мысль о пустоте – пустая. Мысль о полном – также полна. Упражняйся в полномыслье.

ये हि वृत्तिं जहत्येनां ब्रह्माख्यां पावनीं पराम् ।
वृथैव ते तु जीवन्ति पशुभिश्च समा नराः॥१३०॥
ye hi vṛttiṁ jahatyenāṁ brahmākhyāṁ pāvanīṁ parām .
vṛthaiva te tu jīvanti paśubhiśca samā narāḥ .. 130..

Те, кто мысленно покинул чистоту и высь Брахмана, Напрасно живут и, хотя люди, подобны животным.

ये हि वृत्तिं विजानन्ति ज्ञात्वापि वर्धयन्ति ये ।
ते वै सत्पुरुषा धन्या वन्द्यास्ते भुवनत्रये॥१३१॥
ye hi vṛttiṁ vijānanti jñātvāpi vardhayanti ye .
te vai satpuruṣā dhanyā vandyāste bhuvanatraye .. 131..

Те, кто осознал эту мысль, осознав, ее взрастил, – Люди лучшие, счастливые, почтенные в трех мирах.

येषां वृत्तिः समा वृद्धा परिपक्वा च सा पुनः ।
ते वै सद्ब्रह्मतां प्राप्ता नेतरे शब्दवादिनः॥१३२॥
yeṣāṁ vṛttiḥ samā vṛddhā paripakvā ca sā punaḥ .
te vai sadbrahmatāṁ prāptā netare śabdavādinaḥ .. 132..

Те, в ком эта мысль растет, а также после созревает, Они Брахманом прониклись – не те, кто спорит о словах.

कुशला ब्रह्मवार्तायां वृत्तिहीनाः सुरागिणः ।
तेऽप्यज्ञानतया नूनं पुनरायान्ति यान्ति च॥१३३॥
kuśalā brahmavārtāyāṁ vṛttihīnāḥ surāgiṇaḥ .
te'pyajñānatayā nūnaṁ punarāyānti yānti ca .. 133..

Кто ловко Брахмана толкует, но страстями мысль сгубил, – Тех незнанье наихудшее: вновь и вновь они рождаются.

निमेषार्धं न तिष्ठन्ति वृत्तिं ब्रह्ममयीं विना ।
यथा तिष्ठन्ति ब्रह्माद्याः सनकाद्यः शुकादयः॥१३४॥
nimeṣārdhaṁ na tiṣṭhanti vṛttiṁ brahmamayīṁ vinā .
yathā tiṣṭhanti brahmādyāḥ sanakādyaḥ śukādayaḥ .. 134..

Кто же ни мига не пребудет мыслью Брахмана вовне – Те подобны в это смысле Брахме, Санаке и Шуке.

कार्ये कारणतायाता कारणे न हि कार्यता ।
कारणत्वं ततो गच्छेत्कार्याभावे विचारतः॥१३५॥
kārye kāraṇatāyātā kāraṇe na hi kāryatā .
kāraṇatvaṁ tato gacchetkāryābhāve vicārataḥ .. 135..

Причина в следствие переходит, не следствие – в причину. Причинность лишь исследуй, осмыслив небытие следствия.

अथ शुद्धं भवेद्वस्तु यद्वै वाचामगोचरम् ।
द्रष्टव्यं मृद्घटेनैव दृष्टान्तेन पुनः पुनः॥१३६॥
atha śuddhaṁ bhavedvastu yadvai vācāmagocaram .
draṣṭavyaṁ mṛdghaṭenaiva dṛṣṭāntena punaḥ punaḥ .. 136..

Тогда воссияет Реальность, речам недоступная. Глядя на кувшин из глины, вновь и вновь прозревай это.

अनेनैव प्रकारेण वृत्तिब्रह्मात्मिका भवेत् ।
उदेति शुद्धचित्तानां वृत्तिज्ञानं ततः परम्॥१३७॥
anenaiva prakāreṇa vṛttibrahmātmikā bhavet .
udeti śuddhacittānāṁ vṛttijñānaṁ tataḥ param .. 137..

Таким образом возникает мысль о Самости Брахмана, Затем, в чистом сознаньи, – состояние высшего знанья.

कारणं व्यतिरेकेण पुमानादौ विलोकयेत् ।
अन्वयेन पुनस्तद्धि कार्ये नित्यं प्रपश्यति॥१३८॥
kāraṇaṁ vyatirekeṇa pumānādau vilokayet .
anvayena punastaddhi kārye nityaṁ prapaśyati .. 138..

Пусть же причину отличной усмотреть попытаются – И тогда увидят ее вечно присущей следствию.

कार्ये हि कारणं पश्येत्पश्चात्कार्यं विसर्जयेत् ।
अन्वयेन पुनस्तद्धि कार्ये नित्यं प्रपश्यति॥१३९॥
kārye hi kāraṇaṁ paśyetpaścātkāryaṁ visarjayet .
anvayena punastaddhi kārye nityaṁ prapaśyati .. 139..

Нужно в следствии видеть причину и тогда его устранить. Когда причина уйдет, наконец, останется мудрость.

भावितं तीव्रवेगेन यद्वस्तु निश्चयात्मना ।
पुमांस्तद्धि भवेच्छीघ्रं ज्ञेयं भ्रमरकीटवत्॥१४०॥
bhāvitaṁ tīvravegena yadvastu niścayātmanā .
pumāṁstaddhi bhavecchīghraṁ jñeyaṁ bhramarakīṭavat .. 140..

О вещи упорно мысля, ясно ее представляя, Ею становятся вскоре. Пример: пчела и личинка.

अदृश्यं भावरूपञ्च सर्वमेव चिदात्मकम् ।
सावधानतया नित्यं स्वात्मानं भावयेद्बुधः॥१४१॥
adṛśyaṁ bhāvarūpañca sarvameva cidātmakam .
sāvadhānatayā nityaṁ svātmānaṁ bhāvayedbudhaḥ .. 141..

Незримый в форме быванья, все это, собственно, разум. Пусть мудрый о нем постоянно, как об Атмане, мыслит.

दृश्यं ह्यदृश्यतां नीत्वा ब्रह्माकारेण चिन्तयेत् ।
विद्वान्नित्यसुखे तिष्ठेद्धिय चिद्रसपूर्णया॥१४२॥
dṛśyaṁ hyadṛśyatāṁ nītvā brahmākāreṇa cintayet .
vidvānnityasukhe tiṣṭheddhiya cidrasapūrṇayā .. 142..

Зримое сделав незримым, пусть помнит: Брахман – причина. Сведущий в вечном счастье пребудет с мыслью, полной смысла.

एभिरङ्गैः समायुक्तो राजयोग उदाहृतः ।
किञ्चित्पक्वकषायाणां हठयोगेन संयुतः॥१४३॥
ebhiraṅgaiḥ samāyukto rājayoga udāhṛtaḥ .
kiñcitpakvakaṣāyāṇāṁ haṭhayogena saṁyutaḥ .. 143..

Эти шаги перечисленные раджа-йогой зовутся. Те, кто еще не созрел, с хатха-йогой ее сочетают.

परिपक्वं मनो येषं केवलोऽयं च सिद्धिदः ।
गुरुदैवतभक्तानां सर्वेषां सुलभो जवात्॥१४४॥
paripakvaṁ mano yeṣaṁ kevalo'yaṁ ca siddhidaḥ .
gurudaivatabhaktānāṁ sarveṣāṁ sulabho javāt .. 144..

Но для созревших умом одна лишь она плодотворна. Гуру и богу преданные все легко постигают.

॥इति अपरोक्षनुभूति॥
.. iti aparokṣanubhūti ..
Такова «Апарокша-анубхути»/