Веданта-сутры (санскрит)

Оригинальный текст Веданта-сутр в деванагари и IAST.

प्रथम अध्याय ( समन्वय ) // prathama adhyāya ( samanvaya )

अथातो ब्रह्मजिज्ञासा । ब्रसू-१,१.१ । जन्माद्यस्य यतः । ब्रसू-१,१.२ । शास्त्रयोनित्वात् । ब्रसू-१,१.३ । तत् तु समन्वयात् । ब्रसू-१,१.४ । ईक्षतेर् नाशब्दम् । ब्रसू-१,१.५ । गौणश् चेन् नात्मशब्दात् । ब्रसू-१,१.६ । तन्निष्ठस्य मोक्षोपदेशात् । ब्रसू-१,१.७ । हेयत्वावचनाच् च । ब्रसू-१,१.८ । प्रतिज्ञाविरोधात् । ब्रसू-१,१.९ । स्वाप्ययात् । ब्रसू-१,१.१० । गतिसामान्यात् । ब्रसू-१,१.११ । श्रुतत्वाच् च । ब्रसू-१,१.१२ । आनन्दमयोऽभ्यासात् । ब्रसू-१,१.१३ । विकारशब्दान् नेति चेन् न प्राचुर्यात् । ब्रसू-१,१.१४ । तद्धेतुव्यपदेशाच् च । ब्रसू-१,१.१५ । मान्त्रवर्णिकमेव च गीयते । ब्रसू-१,१.१६ । नेतरोऽनुपपत्तेः । ब्रसू-१,१.१७ । भेदव्यपदेशाच् च । ब्रसू-१,१.१८ । कामाच् च नानुमानापेक्षा । ब्रसू-१,१.१९ । अस्मिन्न् अस्य च तद्योगं शास्ति । ब्रसू-१,१.२० । अन्तस् तद्धर्मोपदेशात् । ब्रसू-१,१.२१ । भेदव्यपदेशाच् चान्यः । ब्रसू-१,१.२२ । आकाशस् तल्लिङ्गात् । ब्रसू-१,१.२३ । अत एव प्राणः । ब्रसू-१,१.२४ । ज्योतिश् चरणाभिधानात् । ब्रसू-१,१.२५ । छन्दोऽभिधानान् नेति चेन् न तथा चेतोऽर्पणनिगदात् तथा हि दर्शनम् । ब्रसू-१,१.२६ । भूतादिपादव्यपदेशोपपत्तेश् चैवम् । ब्रसू-१,१.२७ । उपदेशभेदान् नेति चेन् नोभयस्मिन्न् अप्य् अविरोधात् । ब्रसू-१,१.२८ । प्राणस् तथानुगमात् । ब्रसू-१,१.२९ । न वक्तुर् आत्मोपदेशाद् इति चेद् अध्यात्मसंबन्धभूमा ह्य् अस्मिन् । ब्रसू-१,१.३० । शास्त्रदृष्ट्या तूपदेशो वामदेववत् । ब्रसू-१,१.३१ । जीवमुख्यप्राणलिङ्गान् नेति चेन् नोपासात्रैविध्यादाश्रितत्वाद् इह तद्योगात् । ब्रसू-१,१.३२ । सर्वत्र प्रसिद्धोपदेशात् । ब्रसू-१,२.१ । विवक्षितगुणोपपत्तेश् च । ब्रसू-१,२.२ । अनुपपत्तेस् तु न शारीरः । ब्रसू-१,२.३ । कर्मकर्तृव्यपदेशाच् च । ब्रसू-१,२.४ । शब्दविशेषात् । ब्रसू-१,२.५ । स्मृतेश् च । ब्रसू-१,२.६ । अर्भकौस्त्वात् तद्व्यपदेशाच् च नेति चेन् न निचाय्यत्वाद् एवं व्योमवच् च । ब्रसू-१,२.७ । संभोगप्राप्तिर् इति चेन् न वैशेष्यात् । ब्रसू-१,२.८ । अत्ता चराचरग्रहणात् । ब्रसू-१,२.९ । प्रकरणाच् च । ब्रसू-१,२.१० । गुहां प्रविष्टाव् आत्मानौ हि तद्दर्शनात् । ब्रसू-१,२.११ । विशेषणाच् च । ब्रसू-१,२.१२ । अन्तर उपपत्तेः । ब्रसू-१,२.१३ । स्थानादिव्यपदेशाच् च । ब्रसू-१,२.१४ । सुखविशिष्टाभिधानाद् एव च । ब्रसू-१,२.१५ । अत एव च स ब्रह्म । ब्रसू-१,२.१६ । श्रुतोपनिषत्कगत्यभिधानाच् च । ब्रसू-१,२.१७ । अनवस्थितेर् असंभवाच् च नेतरः । ब्रसू-१,२.१८ । अन्तर्याम्यधिदैवाधिलोकादिषु तद्धर्मव्यपदेशात् । ब्रसू-१,२.१९ । न च स्मार्तम् अतद्धर्माभिलापाच् छारीरश् च । ब्रसू-१,२.२० । उभयेऽपि हि भेदेनैनम् अधीयते । ब्रसू-१,२.२१ । अदृश्यत्वादिगुणको धर्मोक्तेः । ब्रसू-१,२.२२ । विशेषणभेदव्यपदेशाभ्यां च नेतरौ । ब्रसू-१,२.२३ । रूपोपन्यासाच् च । ब्रसू-१,२.२४ । वैश्वानरः साधारणशब्दविशेषात् । ब्रसू-१,२.२५ । स्मर्यमाणम् अनुमानं स्याद् इति । ब्रसू-१,२.२६ । शब्दादिभ्योऽन्तःप्रतिष्ठानाच् च नेति चेन् न तथा दृष्ट्युपदेशाद् असम्भवात् पुरुषमपि चैनम् अधीयते । ब्रसू-१,२.२७ । अत एव न देवता भूतं च । ब्रसू-१,२.२८ । साक्षाद् अप्य् अविरोधं जैमिनिः । ब्रसू-१,२.२९ । अभिव्यक्तेर् इत्य् आश्मरथ्यः । ब्रसू-१,२.३० । अनुस्मृतेर् बादरिः । ब्रसू-१,२.३१ । संपत्तेर् इति जैमिनिस् तथा हि दर्शयति । ब्रसू-१,२.३२ । आमनन्ति चैनम् अस्मिन् । ब्रसू-१,२.३३ । द्युभ्वाद्यायतनं स्वशब्दात् । ब्रसू-१,३.१ । मुक्तोपसृप्यव्यपदेशाच् च । ब्रसू-१,३.२ । नानुमानम् अतच्छब्दात् प्राणभृच् च । ब्रसू-१,३.३ । भेदव्यपदेशात् । ब्रसू-१,३.४ । प्रकरणात् । ब्रसू-१,३.५ । स्थित्यदनाभ्यां च । ब्रसू-१,३.६ । भूमा संप्रसादाद् अध्युपदेशात् । ब्रसू-१,३.७ । धर्मोपपत्तेश् च । ब्रसू-१,३.८ । अक्षरम् अम्बरान्तधृतेः । ब्रसू-१,३.९ । सा च प्रशासनात् । ब्रसू-१,३.१० । अन्यभावव्यावृत्तेश्च । ब्रसू-१,३.११ । ईक्षतिकर्मव्यपदेशात् सः । ब्रसू-१,३.१२ । दहर उत्तरेभ्यः । ब्रसू-१,३.१३ । गतिशब्दाभ्यां तथा हि दृष्टं लिङ्गं च । ब्रसू-१,३.१४ । धृतेश् च महिम्नोऽस्यास्मिन्न् उपलब्धेः । ब्रसू-१,३.१५ । प्रसिद्धेश् च । ब्रसू-१,३.१६ । इतरपरामर्शात् स इति चेन् नासंभवात् । ब्रसू-१,३.१७ । उत्तराच् चेद् आविर्भूतस्वरूपस् तु । ब्रसू-१,३.१८ । अन्यार्थश् च परामर्शः । ब्रसू-१,३.१९ । अल्पश्रुतेर् इति चेत् तद् उक्तम् । ब्रसू-१,३.२० । अनुकृतेस् तस्य च । ब्रसू-१,३.२१ । अपि च स्मर्यते । ब्रसू-१,३.२२ । शब्दाद् एव प्रमितः । ब्रसू-१,३.२३ । हृद्यपेक्षया तु मनुष्याधिकारत्वात् । ब्रसू-१,३.२४ । तदुपर्य् अपि बादरायणः संभवात् । ब्रसू-१,३.२५ । विरोधः कर्मणीति चेन् नानेकप्रतिपत्तेर् दर्शनात् । ब्रसू-१,३.२६ । शब्द इति चेन् नातः प्रभवात् प्रत्यक्षानुमानाभ्याम् । ब्रसू-१,३.२७ । अत एव च नित्यत्वम् । ब्रसू-१,३.२८ । समाननामरूपत्वाच्चावृत्तावप्यविरोधो दर्शनात् स्मृतेश् च । ब्रसू-१,३.२९ । मध्वादिष्व् असंभवाद् अनधिकारं जैमिनिः । ब्रसू-१,३.३० । ज्योतिषि भावाच् च । ब्रसू-१,३.३१ । भावं तु बादरायणोऽस्ति हि । ब्रसू-१,३.३२ । शुगस्य तदनादरश्रवणात् तदाद्रवणात् सूच्यते हि । ब्रसू-१,३.३३ । क्षत्रियत्वगतेश् च । ब्रसू-१,३.३४ । उत्तरत्र चैत्ररथेन लिङ्गात् । ब्रसू-१,३.३५ । संस्कारपरामर्शात् तदभावाभिलापाच् च । ब्रसू-१,३.३६ । तदभावनिर्धारणे च प्रवृत्तेः । ब्रसू-१,३.३७ । श्रवणाध्ययनार्थप्रतिषेधात् । ब्रसू-१,३.३८ । स्मृतेश् च । ब्रसू-१,३.३९ । कम्पनात् । ब्रसू-१,३.४० । ज्योतिर् दर्शनात् । ब्रसू-१,३.४१ । आकाशोऽर्थान्तरत्वादिव्यपदेशात् । ब्रसू-१,३.४२ । सुषुप्त्युत्क्रान्त्योर् भेदेन । ब्रसू-१,३.४३ । पत्यादिशब्देभ्यः । ब्रसू-१,३.४४ । आनुमानिकम् अप्य् एकेषाम् इति चेन् न शरीर-रूपक-विन्यस्त-गृहीतेर् दर्शयति च । ब्रसू-१,४.१ । सूक्ष्मं तु तदर्हत्वात् । ब्रसू-१,४.२ । तदधीनत्वाद् अर्थवत् । ब्रसू-१,४.३ । ज्ञेयत्वावचनाच् च । ब्रसू-१,४.४ । वदतीति चेन् न प्राज्ञो हि प्रकरणात् । ब्रसू-१,४.५ । त्रयाणाम् एव चैवम् उपन्यासः प्रश्नश् च । ब्रसू-१,४.६ । महद्वच् च । ब्रसू-१,४.७ । चमसवदविशेषात् । ब्रसू-१,४.८ । ज्योतिरुपक्रमा तु तथा ह्य् अधीयत एके । ब्रसू-१,४.९ । कल्पनोपदेशाच् च मध्वादिवदविरोधः । ब्रसू-१,४.१० । न संख्योपसंग्रहादपि ज्ञानाभावाद् अतिरेकाच् च । ब्रसू-१,४.११ । प्राणादयो वाक्यशेषात् । ब्रसू-१,४.१२ । ज्योतिषैकेषाम् असत्यन्ने । ब्रसू-१,४.१३ । कारणत्वेन चाकाशादिषु यथाव्यपदिष्टोक्तेः । ब्रसू-१,४.१४ । समाकर्षात् । ब्रसू-१,४.१५ । जगद्वाचित्वात् । ब्रसू-१,४.१६ । जीवमुख्यप्राणलिङ्गान् नेति चेत् तद्व्याख्यातम् । ब्रसू-१,४.१७ । अन्यार्थं तु जैमिनिः प्रश्नव्याख्यानाभ्याम् अपि चैवम् एके । ब्रसू-१,४.१८ । वाक्यान्वयात् । ब्रसू-१,४.१९ । प्रतिज्ञासिद्धेर् लिङ्गम् आश्मरथ्यः । ब्रसू-१,४.२० । उत्क्रमिष्यत एवं भावाद् इत्य् औडुलोमिः । ब्रसू-१,४.२१ । अवस्थितेर् इति काशकृत्स्नः । ब्रसू-१,४.२२ । प्रकृतिश् च प्रतिज्ञादृष्टान्तानुपरोधात् । ब्रसू-१,४.२३ । अभिध्योपदेशाच् च । ब्रसू-१,४.२४ । साक्षाच् चोभयाम्नानात् । ब्रसू-१,४.२५ । आत्मकृतेः । ब्रसू-१,४.२६ । परिणामात् । ब्रसू-१,४.२७ । योनिश् च हि गीयते । ब्रसू-१,४.२८ । एतेन सर्वे व्याख्याता व>

athāto brahmajijñāsā . brasū-1,1.1 . janmādyasya yataḥ . brasū-1,1.2 . śāstrayonitvāt . brasū-1,1.3 . tat tu samanvayāt . brasū-1,1.4 . īkṣater nāśabdam . brasū-1,1.5 . gauṇaś cen nātmaśabdāt . brasū-1,1.6 . tanniṣṭhasya mokṣopadeśāt . brasū-1,1.7 . heyatvāvacanāc ca . brasū-1,1.8 . pratijñāvirodhāt . brasū-1,1.9 . svāpyayāt . brasū-1,1.10 . gatisāmānyāt . brasū-1,1.11 . śrutatvāc ca . brasū-1,1.12 . ānandamayo'bhyāsāt . brasū-1,1.13 . vikāraśabdān neti cen na prācuryāt . brasū-1,1.14 . taddhetuvyapadeśāc ca . brasū-1,1.15 . māntravarṇikameva ca gīyate . brasū-1,1.16 . netaro'nupapatteḥ . brasū-1,1.17 . bhedavyapadeśāc ca . brasū-1,1.18 . kāmāc ca nānumānāpekṣā . brasū-1,1.19 . asminn asya ca tadyogaṁ śāsti . brasū-1,1.20 . antas taddharmopadeśāt . brasū-1,1.21 . bhedavyapadeśāc cānyaḥ . brasū-1,1.22 . ākāśas talliṅgāt . brasū-1,1.23 . ata eva prāṇaḥ . brasū-1,1.24 . jyotiś caraṇābhidhānāt . brasū-1,1.25 . chando'bhidhānān neti cen na tathā ceto'rpaṇanigadāt tathā hi darśanam . brasū-1,1.26 . bhūtādipādavyapadeśopapatteś caivam . brasū-1,1.27 . upadeśabhedān neti cen nobhayasminn apy avirodhāt . brasū-1,1.28 . prāṇas tathānugamāt . brasū-1,1.29 . na vaktur ātmopadeśād iti ced adhyātmasaṁbandhabhūmā hy asmin . brasū-1,1.30 . śāstradṛṣṭyā tūpadeśo vāmadevavat . brasū-1,1.31 . jīvamukhyaprāṇaliṅgān neti cen nopāsātraividhyādāśritatvād iha tadyogāt . brasū-1,1.32 . sarvatra prasiddhopadeśāt . brasū-1,2.1 . vivakṣitaguṇopapatteś ca . brasū-1,2.2 . anupapattes tu na śārīraḥ . brasū-1,2.3 . karmakartṛvyapadeśāc ca . brasū-1,2.4 . śabdaviśeṣāt . brasū-1,2.5 . smṛteś ca . brasū-1,2.6 . arbhakaustvāt tadvyapadeśāc ca neti cen na nicāyyatvād evaṁ vyomavac ca . brasū-1,2.7 . saṁbhogaprāptir iti cen na vaiśeṣyāt . brasū-1,2.8 . attā carācaragrahaṇāt . brasū-1,2.9 . prakaraṇāc ca . brasū-1,2.10 . guhāṁ praviṣṭāv ātmānau hi taddarśanāt . brasū-1,2.11 . viśeṣaṇāc ca . brasū-1,2.12 . antara upapatteḥ . brasū-1,2.13 . sthānādivyapadeśāc ca . brasū-1,2.14 . sukhaviśiṣṭābhidhānād eva ca . brasū-1,2.15 . ata eva ca sa brahma . brasū-1,2.16 . śrutopaniṣatkagatyabhidhānāc ca . brasū-1,2.17 . anavasthiter asaṁbhavāc ca netaraḥ . brasū-1,2.18 . antaryāmyadhidaivādhilokādiṣu taddharmavyapadeśāt . brasū-1,2.19 . na ca smārtam ataddharmābhilāpāc chārīraś ca . brasū-1,2.20 . ubhaye'pi hi bhedenainam adhīyate . brasū-1,2.21 . adṛśyatvādiguṇako dharmokteḥ . brasū-1,2.22 . viśeṣaṇabhedavyapadeśābhyāṁ ca netarau . brasū-1,2.23 . rūpopanyāsāc ca . brasū-1,2.24 . vaiśvānaraḥ sādhāraṇaśabdaviśeṣāt . brasū-1,2.25 . smaryamāṇam anumānaṁ syād iti . brasū-1,2.26 . śabdādibhyo'ntaḥpratiṣṭhānāc ca neti cen na tathā dṛṣṭyupadeśād asambhavāt puruṣamapi cainam adhīyate . brasū-1,2.27 . ata eva na devatā bhūtaṁ ca . brasū-1,2.28 . sākṣād apy avirodhaṁ jaiminiḥ . brasū-1,2.29 . abhivyakter ity āśmarathyaḥ . brasū-1,2.30 . anusmṛter bādariḥ . brasū-1,2.31 . saṁpatter iti jaiminis tathā hi darśayati . brasū-1,2.32 . āmananti cainam asmin . brasū-1,2.33 . dyubhvādyāyatanaṁ svaśabdāt . brasū-1,3.1 . muktopasṛpyavyapadeśāc ca . brasū-1,3.2 . nānumānam atacchabdāt prāṇabhṛc ca . brasū-1,3.3 . bhedavyapadeśāt . brasū-1,3.4 . prakaraṇāt . brasū-1,3.5 . sthityadanābhyāṁ ca . brasū-1,3.6 . bhūmā saṁprasādād adhyupadeśāt . brasū-1,3.7 . dharmopapatteś ca . brasū-1,3.8 . akṣaram ambarāntadhṛteḥ . brasū-1,3.9 . sā ca praśāsanāt . brasū-1,3.10 . anyabhāvavyāvṛtteśca . brasū-1,3.11 . īkṣatikarmavyapadeśāt saḥ . brasū-1,3.12 . dahara uttarebhyaḥ . brasū-1,3.13 . gatiśabdābhyāṁ tathā hi dṛṣṭaṁ liṅgaṁ ca . brasū-1,3.14 . dhṛteś ca mahimno'syāsminn upalabdheḥ . brasū-1,3.15 . prasiddheś ca . brasū-1,3.16 . itaraparāmarśāt sa iti cen nāsaṁbhavāt . brasū-1,3.17 . uttarāc ced āvirbhūtasvarūpas tu . brasū-1,3.18 . anyārthaś ca parāmarśaḥ . brasū-1,3.19 . alpaśruter iti cet tad uktam . brasū-1,3.20 . anukṛtes tasya ca . brasū-1,3.21 . api ca smaryate . brasū-1,3.22 . śabdād eva pramitaḥ . brasū-1,3.23 . hṛdyapekṣayā tu manuṣyādhikāratvāt . brasū-1,3.24 . tadupary api bādarāyaṇaḥ saṁbhavāt . brasū-1,3.25 . virodhaḥ karmaṇīti cen nānekapratipatter darśanāt . brasū-1,3.26 . śabda iti cen nātaḥ prabhavāt pratyakṣānumānābhyām . brasū-1,3.27 . ata eva ca nityatvam . brasū-1,3.28 . samānanāmarūpatvāccāvṛttāvapyavirodho darśanāt smṛteś ca . brasū-1,3.29 . madhvādiṣv asaṁbhavād anadhikāraṁ jaiminiḥ . brasū-1,3.30 . jyotiṣi bhāvāc ca . brasū-1,3.31 . bhāvaṁ tu bādarāyaṇo'sti hi . brasū-1,3.32 . śugasya tadanādaraśravaṇāt tadādravaṇāt sūcyate hi . brasū-1,3.33 . kṣatriyatvagateś ca . brasū-1,3.34 . uttaratra caitrarathena liṅgāt . brasū-1,3.35 . saṁskāraparāmarśāt tadabhāvābhilāpāc ca . brasū-1,3.36 . tadabhāvanirdhāraṇe ca pravṛtteḥ . brasū-1,3.37 . śravaṇādhyayanārthapratiṣedhāt . brasū-1,3.38 . smṛteś ca . brasū-1,3.39 . kampanāt . brasū-1,3.40 . jyotir darśanāt . brasū-1,3.41 . ākāśo'rthāntaratvādivyapadeśāt . brasū-1,3.42 . suṣuptyutkrāntyor bhedena . brasū-1,3.43 . patyādiśabdebhyaḥ . brasū-1,3.44 . ānumānikam apy ekeṣām iti cen na śarīra-rūpaka-vinyasta-gṛhīter darśayati ca . brasū-1,4.1 . sūkṣmaṁ tu tadarhatvāt . brasū-1,4.2 . tadadhīnatvād arthavat . brasū-1,4.3 . jñeyatvāvacanāc ca . brasū-1,4.4 . vadatīti cen na prājño hi prakaraṇāt . brasū-1,4.5 . trayāṇām eva caivam upanyāsaḥ praśnaś ca . brasū-1,4.6 . mahadvac ca . brasū-1,4.7 . camasavadaviśeṣāt . brasū-1,4.8 . jyotirupakramā tu tathā hy adhīyata eke . brasū-1,4.9 . kalpanopadeśāc ca madhvādivadavirodhaḥ . brasū-1,4.10 . na saṁkhyopasaṁgrahādapi jñānābhāvād atirekāc ca . brasū-1,4.11 . prāṇādayo vākyaśeṣāt . brasū-1,4.12 . jyotiṣaikeṣām asatyanne . brasū-1,4.13 . kāraṇatvena cākāśādiṣu yathāvyapadiṣṭokteḥ . brasū-1,4.14 . samākarṣāt . brasū-1,4.15 . jagadvācitvāt . brasū-1,4.16 . jīvamukhyaprāṇaliṅgān neti cet tadvyākhyātam . brasū-1,4.17 . anyārthaṁ tu jaiminiḥ praśnavyākhyānābhyām api caivam eke . brasū-1,4.18 . vākyānvayāt . brasū-1,4.19 . pratijñāsiddher liṅgam āśmarathyaḥ . brasū-1,4.20 . utkramiṣyata evaṁ bhāvād ity auḍulomiḥ . brasū-1,4.21 . avasthiter iti kāśakṛtsnaḥ . brasū-1,4.22 . prakṛtiś ca pratijñādṛṣṭāntānuparodhāt . brasū-1,4.23 . abhidhyopadeśāc ca . brasū-1,4.24 . sākṣāc cobhayāmnānāt . brasū-1,4.25 . ātmakṛteḥ . brasū-1,4.26 . pariṇāmāt . brasū-1,4.27 . yoniś ca hi gīyate . brasū-1,4.28 . etena sarve vyākhyātā va>

द्वितीय अध्याय ( अविरोध ) // dvitīya adhyāya ( avirodha )

width="50%"|

तृतीय अध्याय ( साधना ) // tṛtīya adhyāya ( sādhanā )

width="50%"|

चतुर्थ अध्याय ( फल ) // caturtha adhyāya ( phala )

width="50%"|