Редактирование: Прашноттара-ратна-малика

[[Файл:Прашноттара-ратна-малика.jpg|300px|thumb|<center>Издание «Прашноттара-ратна-малики» на английском языке.</center>]]
'''Прашноттара-ратна-малика''' ({{lang-sa|प्रश्नोत्तररत्नमालिका}}, {{IAST|praśnottararatnamālikā}}, «Жемчужное ожерелье вопросов и ответов») — небольшое произведение, состоящее из 67 стихов, приписываемое [[Шанкара|Шанкаре]] — исключение составляют только первый и последний стихи, считающимися принадлежащими перу его учеников. Эта работа, в форме вопросов и ответов, предоставляет краткие, лаконичные определения тех вечных ценностей, которые формируют основы Санатана-дхармы. Её изучение позволяет превзойти ограничения, накладываемые временем и пространством ([[Сансара|сансарой]]). Из-за особой простоты языка текст очень легко запоминаем. 

== Прашноттара-ратна-малика ==
:: कः खलु नालङ्क्रियते दृष्टादृष्टार्थसाधनपटीयान् । <br />अमुया कण्ठस्थितया प्रश्नोत्तररत्नमालिकया ॥ १॥ <br />kaḥ khalu nālaṅkriyate dṛṣṭādṛṣṭārthasādhanapaṭīyān . <br />amuyā kaṇṭhasthitayā praśnottararatnamālikayā ..1.. <br />भगवन् किमुपादेयं गुरुवचनं हेयमपि किमकार्यं । <br />को गुरुः अधिगततत्त्वः शिष्यहितायोद्यतः सततं ॥ २॥ <br />bhagavan kimupādeyaṁ guruvacanaṁ heyamapi kimakāryaṁ . <br />ko guruḥ adhigatatattvaḥ śiṣyahitāyodyataḥ satataṁ ..2.. <br />
# О, Господь, что нужно воспринимать? - Речь Гуру. 
# А от чего отказаться? - От дурных поступков 
# Кто есть Гуру? - Достигший сути [всего] и всегда готовый помогать ученикам
#: त्वरितं किं कर्तव्यं विदुषां संसारसन्ततिच्छेदः । <br />किं मोक्षतरोर्बीजं सम्यक्ज्ञानं क्रियासिद्धं ॥ ३॥ <br />tvaritaṁ kiṁ kartavyaṁ viduṣāṁ saṁsārasantaticchedaḥ . <br />kiṁ mokṣatarorbījaṁ samyakjñānaṁ kriyāsiddhaṁ ..3.. <br />
# Что разумными должно быть сделано быстро? -  Прерывание замкнутого колеса сансары
# Что является семенем дерева освобождения? - Успешно применяемое истинное знание
#: कः पथ्यतरो धर्मः कः शुचिरिह यस्य मानसं शुद्धं । <br />कः पण्डितो विवेकी किं विषमवधीरणा गुरुषु ॥ ४॥ <br />kaḥ pathyataro dharmaḥ kaḥ śuciriha yasya mānasaṁ śuddhaṁ . <br />kaḥ paṇḍito vivekī kiṁ viṣamavadhīraṇā guruṣu ..4.. <br />
# Что есть самое благоприятное? - Дхарма
# Кто является святым (чистым) в этом мире? - Тот, чей ум чист.
# Кто мудр? - Различающий
# Что является ядом? - Неповиновение Гуру (учителям)
#: किं संसारे सारं बहुशोऽपि विचिन्त्यमानमिदमेव । <br />किं मनुजेष्विष्टतमं स्वपरहितायोद्यतं जन्म ॥ ५॥ <br />kiṁ saṁsāre sāraṁ bahuśo'pi vicintyamānamidameva . <br />kiṁ manujeṣviṣṭatamaṁ svaparahitāyodyataṁ janma ..5.. <br />
# Что есть причина сансары? - В основном, это - сомнительные цели (концепции)
# Что наиболее желательно для людей? - Рождение, способствующее возвышению себя и других
#: मदिरेव मोहजनकः कः स्नेहः के च दस्यवो विषयाः । <br />का भववल्लि तृष्णा को वैरी यस्त्वनुद्योगः ॥ ६॥ <br />madireva mohajanakaḥ kaḥ snehaḥ ke ca dasyavo viṣayāḥ . <br />kā bhavavalli tṛṣṇā ko vairī yastvanudyogaḥ ..6.. <br />
# Что является причиной заблуждения, подобной вину? - Привязанность
# А воровства? - Объекты чувств
# Что есть земное существование? - Жажда [наслаждений]
# Кто враг? - Лень
#: कस्माद्भयमिह मरणादन्धादिह को विशिष्यते रागी । <br />कः शूरो यो ललनालोचनबाणैर्न च व्यधितः ॥ ७॥ <br />kasmādbhayamiha maraṇādandhādiha ko viśiṣyate rāgī . <br />kaḥ śūro yo lalanālocanabāṇairna ca vyadhitaḥ ..7.. <br />
# Чего нужно опасаться в этом мире? - Смерти
# Кто наихудший из слепцов? - [Ослеплённый] желаниями
# Кто доблестен? - Несокрушимый стрелами игривых взглядов [женщин]
#: पान्तुं कर्णाञ्जलिभिः किममृतमिह युज्यते सदुपदेशः । <br />किं गुरुताया मूलं यदेतदप्रार्थनं नाम ॥ ८॥ <br />pāntuṁ karṇāñjalibhiḥ kimamṛtamiha yujyate sadupadeśaḥ . <br />kiṁ gurutāyā mūlaṁ yadetadaprārthanaṁ nāma ..8.. <br />
# Какой благословляющий уши [речевой] поток достоен [называться] нектаром в этом мире? - Истинная информация (рекомендация)
# Кто обладает истинным величием? -  Известный как тот, кого не нужно просить  
#: किं गहनं स्त्रीचरितं कश्चतुरो यो न खण्डितस्तेन । <br />किं दुःखं असन्तोषः किं लाघवमधमतो याच्ञा ॥ ९॥ <br />kiṁ gahanaṁ strīcaritaṁ kaścaturo yo na khaṇḍitastena . <br />kiṁ duḥkhaṁ asantoṣaḥ kiṁ lāghavamadhamato yācñā ..9.. <br />
# Что непостижимо? - Поведение женщин.
# Кто умён? - Тот, кто не сокрушается из-за этого
# Что есть несчастье? - Недовольство
# Что является самым лёгким? - Смиренная просьба 
#: किं  जीवितमनवद्यं किं जाड्यं पाठतोऽप्यनभ्यासः । <br />को जागर्ति विवेकी को निद्रा मूढता जन्तोः ॥ १०॥ <br />kiṁ  jīvitamanavadyaṁ kiṁ jāḍyaṁ pāṭhato'pyanabhyāsaḥ . <br />ko jāgarti vivekī ko nidrā mūḍhatā jantoḥ ..10.. <br />
# Что есть источник существования? - Безупречность
# Что есть бездеятельность? - Непрактикование познанного
# Кто является пробуждённым? - Различающий
# Кто является спящим? - Невежественный человек (живое существо)
#: नलिनीदलगतजलवत्तरलं किं यौवनं धनं चायुः । <br />कथय पुनः के शशिनः किरणसमाः सज्जना एव ॥ ११॥ <br />nalinīdalagatajalavattaralaṁ kiṁ yauvanaṁ dhanaṁ cāyuḥ . <br />kathaya punaḥ ke śaśinaḥ kiraṇasamāḥ sajjanā eva ..11.. <br />
# Что переменчиво как движение лепестка лотоса в бескрайних водах? - Молодость, богатство и жизнь 
# Скажи ещё, кто подобен сиянию луны? - Только правдивые люди
#: को नरकः परवशता किं सौख्यं सर्वसङ्गविरतिर्या । <br />किं सत्यं भूतहितं प्रियं च किं प्राणिनामसवः ॥ १२॥ <br />ko narakaḥ paravaśatā kiṁ saukhyaṁ sarvasaṅgaviratiryā . <br />kiṁ satyaṁ (sadhyaṁ) bhūtahitaṁ priyaṁ ca kiṁ prāṇināmasavaḥ ..12.. <br />
# Что есть ад? - Подчинение чужой воле
# Что есть счастье? - Разрыв всех отношений (связей)
# Что есть истина (в др. варианте: Что необходимо культивировать)? - Благожелательность к живым существам
# Что любимо живущими? - Их жизнь
#: कोऽनर्थफलो मानः का सुखदा साधुजनमैत्री । <br />सर्वव्यसनविनाशे को दक्षः सर्वदा त्यागी ॥ १३॥ <br />ko'narthaphalo mānaḥ kā sukhadā sādhujanamaitrī . <br />sarvavyasanavināśe ko dakṣaḥ sarvadā tyāgī ..13.. <br />
# Каков плод дурного [действия]? - Тщеславие
# Что приносит счастье? - Дружба с хорошим человеком
# Что кто умён в устранении всех проблем? - Кто навсегда от них отказывается
#: किं मरणं मूर्खत्वं किं चानर्घं यदवसरे दत्तं । <br />आमरणात् किं शल्यं प्रच्छन्नं यत्कृतं पापं ॥ १४॥ <br />kiṁ maraṇaṁ mūrkhatvaṁ kiṁ cānarghaṁ yadavasare dattaṁ . <br />āmaraṇāt kiṁ śalyaṁ pracchannaṁ yatkṛtaṁ pāpaṁ ..14.. <br />
# Что есть смерть? - Глупость.
# Что бесценно? - То, что получено в нужный момент
# Что мучительнее смерти ? - Тайно свершённый грех
#: कुत्र विधेयो यत्नो विद्याभ्यासे सदौषधे दाने । <br />अवधीरणा क्व कार्या खलपरयोषित्परधनेषु ॥ १५॥ <br />kutra vidheyo yatno vidyābhyāse sadauṣadhe dāne . <br />avadhīraṇā kva kāryā khalaparayoṣitparadhaneṣu ..15.. <br />
# Куда направлять усилия? На практику знания, излечения и милосердия
# К кому (к чему) проявлять безразличие? К грешникам, чужим женщинам и чужому богатству.
#: काहर्निशमनुचिन्त्या संसारासारता न तु प्रमदा । <br />का प्रेयसी विधेया करणा दीनेषु सज्जने मैत्री ॥ १६॥ <br />kāharniśamanucintyā saṁsārāsāratā na tu pramadā . <br />kā preyasī vidheyā karaṇā dīneṣu sajjane maitrī ..16.. <br />
# О чём нужно вспоминать день и ночь? О недолговечности цикла бытия, а не о женщине.
# К чему стремиться с рвением? К [проявлению] милосердия к бедным, к дружбе с праведными людьми.
#: कण्ठगतैरप्यसुभिः कस्य ह्यात्मा न शक्यते जेतुं । <br />मूर्खस्य शङ्कितस्य च विषादिनो वा कृतघ्नस्य ॥ १७॥ <br />kaṇṭhagatairapyasubhiḥ kasya hyātmā na śakyate jetuṁ . <br />mūrkhasya śaṅkitasya ca viṣādino vā kṛtaghnasya ..17.. <br />
# Какие души не смогут быть спасены даже ценой собственной жизни? Глупые, сомневающиеся, безрадостные и неблагодарные.
#: कः साधुः सद्वृत्त: कमधममाचक्षते त्वसद्वृत्तं । <br />केन जितं जगदेतत्सत्यतितिक्षावता पुंसा ॥ १८॥ <br />kaḥ sādhuḥ sadvṛttaḥ kamadhamamācakṣate tvasadvṛttaṁ . <br />kena jitaṁ jagadetatsatyatitikṣāvatā puṁsā ..18.. <br />
# Кто благой? Совершающий благие поступки
# Кто считается низким? Совершающий неправедные поступки
# Благодаря кому этот мир побеждает (улучшается)? Преисполненным истиной и терпением людям
#: कस्मै नमांसि देवाः कुर्वन्ति दयाप्रधानाय । <br />कस्मादुद्वेगः स्यात्संसारारण्यतः सुधियः ॥ १९॥ <br />kasmai namāṁsi devāḥ kurvanti dayāpradhānāya . <br />kasmādudvegaḥ syātsaṁsārāraṇyataḥ sudhiyaḥ ..19.. <br />
# Кого приветствуют боги? Проявляющего милосердие
# Кто вызывает дрожь? Разумный в (дремучем) лесу сансары.
#: कस्य वशे प्राणिगणः सत्यप्रियभाषिणो विनीतस्य । <br />क्व स्थातव्यं न्याय्ये पथि दृष्टादृष्टलाभाढ्ये ॥ २०॥ <br />kasya vaśe prāṇigaṇaḥ satyapriyabhāṣiṇo vinītasya . <br />kva sthātavyaṁ nyāyye pathi dṛṣṭādṛṣṭalābhāḍhye ..20.. <br />
# Кто управляет сонмами живых существ? Говорящий приятно, правдиво и доброжелательно
# Где нужно находиться? На правильном пути, где достигается приумножение [имеющегося].
#: कोऽन्धो योऽकर्यरतः को बधिरो यो हितानि न शृणोति । <br />को मूको यः काले प्रियाणि वक्तुं न जानाति ॥ २१॥ <br />ko'ndho yo'karyarataḥ ko badhiro yo hitāni na śṛṇoti . <br />ko mūko yaḥ kāle priyāṇi vaktuṁ na jānāti ..21.. <br />
# Кто слеп? Наслаждающийся недозволенным
# Кто глух? Кто не слушает добрых советов
# Кто глуп? Не знающий, когда говорить приятное
#: किं दानमनाकाङ्क्षं किं मित्रं यो निवारयति पापात् । <br />कोऽलङ्कारः शीलं किं वाचां मण्डनं सत्यं ॥ २२॥ <br />kiṁ dānamanākāṅkṣaṁ kiṁ mitraṁ yo nivārayati pāpāt . <br />ko'laṅkāraḥ śīlaṁ kiṁ vācāṁ maṇḍanaṁ satyaṁ ..22.. <br />
# Что есть щедрость? Невозжелание отдачи
# Кто является другом? Тот, кто ограждает от порока
# Что является украшением? Характер
# Что украшает речь? Правдивость
#: विद्युद्विलसितचपलं किं दुर्जनसङ्गतिर्युवतयश्च । <br />कुलशीलनिष्प्रकम्पाः के कलिकालेऽपि सज्जना एव ॥ २३॥ <br />vidyudvilasitacapalaṁ kiṁ durjanasaṅgatiryuvatayaśca . <br />kulaśīlaniṣprakampāḥ ke kalikāle'pi sajjanā eva ..23.. <br />
# Что поражает быстрее вспышки [молнии]? Общество дурных людей и молодые женщины
# Кто непоколебимы в практике традиции даже в Калиюгу? Только правдивые люди
#: चिन्तामणिरिव दुर्लभमिह किं कथयामि तच्चतुर्भद्रं । <br />किं तद्वदन्ति भूयो विधुततमसा विशेषेण ॥ २४॥ <br />cintāmaṇiriva durlabhamiha kiṁ kathayāmi taccaturbhadraṁ . <br />kiṁ tadvadanti bhūyo vidhutatamasā viśeṣeṇa ..24.. <br />
# Что в этом мире труднодостижимо подобно [[Чинтамани]]? Я считаю, что это четыре блага жизни<ref>http://link.springer.com/article/10.1023/A%3A1003254328138#page-1</ref>  
# Что считается признаками того, кто рассеивает невежество? 
#:दानं प्रियवाक्सहितं ज्ञानमगर्वं क्षमान्वितं शौर्यं । <br />
वित्तं त्यागसमेतं दुर्लभमेतच्चतुर्भद्रं ॥ २५॥ <br />
dānaṁ priyavāksahitaṁ jñānamagarvaṁ kṣamānvitaṁ śauryaṁ . <br />
vittaṁ tyāgasametaṁ durlabhametaccaturbhadraṁ ..25.. <br />
# Милосердие с приятной речью, знание без гордыни, сдержанность  с храбростью, богатство с отречённостью. Это четыре труднодостижимых благ жизни.
#:किं शोच्यं कार्पण्यं सति विभवे किं प्रशस्तमौदार्यं । <br />
कः पूज्यो विद्वद्भिः स्वभावतः सर्वदा विनीतो यः ॥ २६॥ <br />
kiṁ śocyaṁ kārpaṇyaṁ sati vibhave kiṁ praśastamaudāryaṁ . <br />
kaḥ pūjyo vidvadbhiḥ svabhāvataḥ sarvadā vinīto yaḥ ..26.. <br />
# Что достойно сострадания? Нищета духа
# В качестве обета что восхваляемо? Великодушие
# Кто почитаем мудрыми? Тот, кто по своей сути всегда скромен
#:कः कुलकमलदिनेशः सति गुणाविभवेऽपि यो नम्रः । <br />
कस्य वशे जगदेतत्प्रियहितवचनस्यधर्मनिरतस्य ॥ २७॥ <br />
kaḥ kulakamaladineśaḥ sati guṇāvibhave'pi yo namraḥ . <br />
kasya vaśe jagadetatpriyahitavacanasyadharmaniratasya ..27.. <br />

विद्वन्मनोहरा का सत्कविता बोधवनिता च । <br />
कं न स्पृशति विपत्तिः प्रवृद्धवचनानुवर्तिनं दान्तं ॥ २८॥ <br />
vidvanmanoharā kā satkavitā bodhavanitā ca . <br />
kaṁ na spṛśati vipattiḥ pravṛddhavacanānuvartinaṁ dāntaṁ ..28.. <br />
कस्मै स्पृहयति कमला त्वनलसचित्ताय नीतिवृत्ताय । <br />
त्यजति च कं सहसा द्विजगुरुसुरनिन्दाकरं च सालस्यं ॥ २९॥ <br />
kasmai spṛhayati kamalā tvanalasacittāya nītivṛttāya . <br />
tyajati ca kaṁ sahasā dvijagurusuranindākaraṁ ca sālasyaṁ ..29.. <br />
कुत्र विधेयो वासः सज्जननिकटेऽथवा काश्यां । <br />
कः परिहार्यो देशः पिशुनयुतो लुब्धभूपश्च ॥ ३०॥ <br />
kutra vidheyo vāsaḥ sajjananikaṭe'thavā kāśyāṁ . <br />
kaḥ parihāryo deśaḥ piśunayuto lubdhabhūpaśca ..30.. <br />
केनाशोच्यः पुरुषः प्रणतकलत्रेण धीरविभवेन । <br />
इह भुवने कः शोच्यः सत्यपि विभवे न यो दाता ॥ ३१॥ <br />
kenāśocyaḥ puruṣaḥ praṇatakalatreṇa dhīravibhavena . <br />
iha bhuvane kaḥ śocyaḥ satyapi vibhave na yo dātā ..31.. <br />
किं लघुताया मूलं प्राकृतपुरुषेषु या याच्ञा । <br />
रामादपि कः शूरः स्मरशरनिहतो न यश्चलति ॥ ३२॥ <br />
kiṁ laghutāyā mūlaṁ prākṛtapuruṣeṣu yā yācñā . <br />
rāmādapi kaḥ śūraḥ smaraśaranihato na yaścalati ..32.. <br />
किमहर्निशमनुचिन्त्यं भगवच्चरणं न संसारः । <br />
चक्षुष्मन्तोऽप्यन्धाः के स्युः ये नास्तिका मनुजाः ॥ ३३॥ <br />
kimaharniśamanucintyaṁ bhagavaccaraṇaṁ na saṁsāraḥ . <br />
cakṣuṣmanto'pyandhāḥ ke syuḥ ye nāstikā manujāḥ ..33.. <br />
कः पङ्गुरिह प्रथितो व्रजति च यो वार्द्धके तीर्थं । <br />
किं तीर्थमपि च मुख्यं चित्तमलं यन्निवर्तयति ॥ ३४॥ <br />
kaḥ paṅguriha prathito vrajati ca yo vārddhake tīrthaṁ . <br />
kiṁ tīrthamapi ca mukhyaṁ cittamalaṁ yannivartayati ..34.. <br />
किं स्मर्त्तव्यं पुरुषैः हरिनाम सदा न यावनी भाषा । <br />
को हि न वाच्यः सुधिया परदोषश्चानृतं तद्वत् ॥ ३५॥ <br />
kiṁ smarttavyaṁ puruṣaiḥ harināma sadā na yāvanī bhāṣā . <br />
ko hi na vācyaḥ sudhiyā paradoṣaścānṛtaṁ tadvat ..35.. <br />
किं संपाद्यं मनुजैः विद्या वित्तं बलं यशः पुण्यं । <br />
कः सर्वगुणविनाशी लोभः शत्रुश्च कः कामः ॥ ३६॥ <br />
kiṁ saṁpādyaṁ manujaiḥ vidyā vittaṁ balaṁ yaśaḥ puṇyaṁ . <br />
kaḥ sarvaguṇavināśī lobhaḥ śatruśca kaḥ kāmaḥ ..36.. <br />
का च सभा परिहार्या हीना या वृद्धसचिवेन । <br />
इह कुत्रावहितः स्यान्मनुजः किल राजसेवायां ॥ ३७॥ <br />
kā ca sabhā parihāryā hīnā yā vṛddhasacivena . <br />
iha kutrāvahitaḥ syānmanujaḥ kila rājasevāyāṁ ..37.. <br />
प्राणादपि को रम्यः कुलधर्मः साधुसङ्गश्च । <br />
का संरक्ष्या कीर्तिः पतिव्रता नैजबुद्धिश्च ॥ ३८॥ <br />
prāṇādapi ko ramyaḥ kuladharmaḥ sādhusaṅgaśca . <br />
kā saṁrakṣyā kīrtiḥ pativratā naijabuddhiśca ..38.. <br />
का कल्पलता लोके सच्छिष्यायार्पिता विद्या । <br />
कोऽक्षयवटवृक्षः स्यात्विधिवत्सत्पात्रदत्तदानं यत् ॥ ३९॥ <br />
kā kalpalatā loke sacchiṣyāyārpitā vidyā . <br />
ko'kṣayavaṭavṛkṣaḥ syātvidhivatsatpātradattadānaṁ yat ..39.. <br />
किं शस्त्रं सर्वेषां युक्तिः माता च का धेनुः । <br />
किं नु बलं यद्धैर्यं को मृत्युः यदवधानरहितत्वं ॥ ४०॥ <br />
kiṁ śastraṁ sarveṣāṁ yuktiḥ mātā ca kā dhenuḥ . <br />
kiṁ nu balaṁ yaddhairyaṁ ko mṛtyuḥ yadavadhānarahitatvaṁ ..40.. <br />
कुत्र विषं दुष्टजने किमिहाशौचं भवेतृणं नृणां । <br />
किमभयमिह वैराम्यं भयमपि किं वित्तमेव सर्वेषां ॥ ४१॥ <br />
kutra viṣaṁ duṣṭajane kimihāśaucaṁ bhavetṛṇaṁ nṛṇāṁ . <br />
kimabhayamiha vairāmyaṁ bhayamapi kiṁ vittameva sarveṣāṁ ..41.. <br />
का दुर्लभा नराणां हरिभक्तिः पातकं च किं हिंसा । <br />
को हि भगवत्प्रियः स्यात्योऽन्यं नोद्वेजयेदनुद्विग्नः ॥ ४२॥ <br />
kā durlabhā narāṇāṁ haribhaktiḥ pātakaṁ ca kiṁ hiṁsā . <br />
ko hi bhagavatpriyaḥ syātyo'nyaṁ nodvejayedanudvignaḥ ..42.. <br />
कस्मात् सिद्धिः तपसः बुद्धिः क्व नु भूसुरे कुतो बुद्धिः । <br />
वृद्धोपसेवया के वृद्धा ये धर्मतत्त्वज्ञाः ॥ ४३॥ <br />
kasmāt siddhiḥ tapasaḥ buddhiḥ kva nu bhūsure kuto buddhiḥ . <br />
vṛddhopasevayā ke vṛddhā ye dharmatattvajñāḥ ..43.. <br />
संभावितस्य मरणादधिकं किं दुर्यशो भवति । <br />
लोके सुखी भवेत्को धनवान्धनमपि च किं यतश्चेष्टं ॥ ४४॥ <br />
saṁbhāvitasya maraṇādadhikaṁ kiṁ duryaśo bhavati . <br />
loke sukhī bhavetko dhanavāndhanamapi ca kiṁ yataśceṣṭaṁ ..44.. <br />
सर्वसुखानां बीजं किं पुण्यं दुःखमपि कुतः पापात् । <br />
कस्यैश्वर्यं यः किल शङ्करमाराधयेद्भक्त्या ॥ ४५॥ <br />
sarvasukhānāṁ bījaṁ kiṁ puṇyaṁ duḥkhamapi kutaḥ pāpāt . <br />
kasyaiśvaryaṁ yaḥ kila śaṅkaramārādhayedbhaktyā ..45.. <br />
को वर्द्धते विनीतः को वा हीयेत यो दृप्तः । <br />
को न प्रत्येतव्यो ब्रूते यश्चानृतं शश्वत् ॥ ४६॥ <br />
ko varddhate vinītaḥ ko vā hīyeta yo dṛptaḥ . <br />
ko na pratyetavyo brūte yaścānṛtaṁ śaśvat ..46.. <br />
कुत्रानृतेऽप्यपापां यच्चोक्तं धर्मरक्षार्थं । <br />
को धर्मोऽभिमतो यः शिष्टानां निजकुलीनानां ॥ ४७॥ <br />
kutrānṛte'pyapāpāṁ yaccoktaṁ dharmarakṣārthaṁ . <br />
ko dharmo'bhimato yaḥ śiṣṭānāṁ nijakulīnānāṁ ..47.. <br />
साधुबलं किं दैवं कः साधुः सर्वदा तुष्टः । <br />
दैवं किं यत्सुकृतं कः सुकृती श्लाघ्यते च यः सद्भिः ॥ ४८॥ <br />
sādhubalaṁ kiṁ daivaṁ kaḥ sādhuḥ sarvadā tuṣṭaḥ . <br />
daivaṁ kiṁ yatsukṛtaṁ kaḥ sukṛtī ślāghyate ca yaḥ sadbhiḥ ..48.. <br />
गृहमेधिनश्च मित्रं किं भार्या को गृही च यो यजते । <br />
को यज्ञो यः श्रुत्या विहितः श्रेयस्करो नृणां ॥ ४९॥ <br />
gṛhamedhinaśca mitraṁ kiṁ bhāryā ko gṛhī ca yo yajate . <br />
ko yajño yaḥ śrutyā vihitaḥ śreyaskaro nṛṇāṁ ..49.. <br />
कस्य क्रिया हि सफला यः पुनराचारवां शिष्टः । <br />
कः शिष्टो यो वेदप्रमाणवां को हतः क्रियाभ्रष्टः ॥ ५०॥ <br />
kasya kriyā hi saphalā yaḥ punarācāravāṁ śiṣṭaḥ . <br />
kaḥ śiṣṭo yo vedapramāṇavāṁ ko hataḥ kriyābhraṣṭaḥ ..50.. <br />
को धन्यः संन्यासी को मान्यः पण्डितः साधुः । <br />
कः सेव्यो यो दाता को दाता योऽर्थितृप्तिमातनुते ॥ ५१॥ <br />
ko dhanyaḥ saṁnyāsī ko mānyaḥ paṇḍitaḥ sādhuḥ . <br />
kaḥ sevyo yo dātā ko dātā yo'rthitṛptimātanute ..51.. <br />
किं भाग्यं देहवतामारोग्यं कः फली कृषिकृत् । <br />
कस्य न पापं जपतः कः पूर्णो यः प्रजावां स्यात् ॥ ५२॥ <br />
kiṁ bhāgyaṁ dehavatāmārogyaṁ kaḥ phalī kṛṣikṛt . <br />
kasya na pāpaṁ japataḥ kaḥ pūrṇo yaḥ prajāvāṁ syāt ..52.. <br />
किं दुष्करं नराणां यन्मनसो निग्रहः सततं । <br />
को ब्रह्मचर्यवां स्यात्यश्चास्खलितोर्ध्वरेतस्कः ॥ ५३॥ <br />
kiṁ duṣkaraṁ narāṇāṁ yanmanaso nigrahaḥ satataṁ . <br />
ko brahmacaryavāṁ syātyaścāskhalitordhvaretaskaḥ ..53.. <br />
का च परदेवतोक्ता चिच्छक्तिः को जगत्भर्ता । <br />
सूर्यः सर्वेषां को जीवनहेतुः स पर्जन्यः ॥ ५४॥ <br />
kā ca paradevatoktā cicchaktiḥ ko jagatbhartā . <br />
sūryaḥ sarveṣāṁ ko jīvanahetuḥ sa parjanyaḥ ..54.. <br />
कः शुरो यो भीतत्राता त्राता च कः सद्गुरुः । <br />
को हि जगद्गुरुरुक्तः शंभुः ज्ञानं कुतः शिवादेव ॥ ५५॥ <br />
kaḥ śuro yo bhītatrātā trātā ca kaḥ sadguruḥ . <br />
ko hi jagadgururuktaḥ śaṁbhuḥ jñānaṁ kutaḥ śivādeva ..55.. <br />
मुक्तिं लभेत कस्मान्मुकुन्दभक्तेः मुकुन्दः कः । <br />
यस्तारयेदविद्यां का चाविद्या यदात्मनोऽस्फूर्तिः ॥ ५६॥ <br />
muktiṁ labheta kasmānmukundabhakteḥ mukundaḥ kaḥ . <br />
yastārayedavidyāṁ kā cāvidyā yadātmano'sphūrtiḥ ..56.. <br />
कस्य न शोको यः स्याद्क्रोधः किं सुखं तुष्टिः । <br />
को राजा रञ्चनकृत्कश्च श्वा नीचसेवको यः स्यात् ॥ ५७॥ <br />
kasya na śoko yaḥ syādkrodhaḥ kiṁ sukhaṁ tuṣṭiḥ . <br />
ko rājā rañcanakṛtkaśca śvā nīcasevako yaḥ syāt ..57.. <br />
को मायी परमेशः क इन्द्रजालायते प्रपञ्चोऽयं । <br />
कः स्वप्ननिभो जाग्रद्व्यवहारः सत्यमपि च किं ब्रह्म ॥ ५८॥ <br />
ko māyī parameśaḥ ka indrajālāyate prapañco'yaṁ . <br />
kaḥ svapnanibho jāgradvyavahāraḥ satyamapi ca kiṁ brahma ..58.. <br />
किं मिथ्या यद्विद्यानाश्यं तुच्छं तु शशविषाणादि । <br />
का चानिर्वाच्या माया किं कल्पितं द्वैतं ॥ ५९॥ <br />
kiṁ mithyā yadvidyānāśyaṁ tucchaṁ tu śaśaviṣāṇādi . <br />
kā cānirvācyā māyā kiṁ kalpitaṁ dvaitaṁ ..59.. <br />
किं पारमार्थिकं स्यादद्वैतं चाज्ञता कुतोऽनादिः । <br />
वपुषश्च पोषकं किं प्रारब्धं चान्नदायि किं चायुः ॥ ६०॥ <br />
kiṁ pāramārthikaṁ syādadvaitaṁ cājñatā kuto'nādiḥ . <br />
vapuṣaśca poṣakaṁ kiṁ prārabdhaṁ cānnadāyi kiṁ cāyuḥ ..60.. <br />
को ब्रह्मणैरुपास्यो गायत्र्यर्काग्निगोचरः शंभुः । <br />
गायत्र्यामादित्ये चाग्नौ शंभ च किं नु तत्तत्त्वं ॥ ६१॥ <br />
ko brahmaṇairupāsyo gāyatryarkāgnigocaraḥ śaṁbhuḥ . <br />
gāyatryāmāditye cāgnau śaṁbha ca kiṁ nu tattattvaṁ ..61.. <br />
प्रात्यक्षदेवता का माता पूज्यो गुरुश्च कः तातः । <br />
कः सर्वदेवतात्मा विद्याकर्मान्वितो विप्रः ॥ ६२॥ <br />
prātyakṣadevatā kā mātā pūjyo guruśca kaḥ tātaḥ . <br />
kaḥ sarvadevatātmā vidyākarmānvito vipraḥ ..62.. <br />
कश्च कुलक्षयहेतुः सन्तापः सज्जनेषु योऽकारि । <br />
केषाममोघ वचनं ये च पुनः सत्यमौनशमशीलाः ॥ ६३॥ <br />
kaśca kulakṣayahetuḥ santāpaḥ sajjaneṣu yo'kāri . <br />
keṣāmamogha vacanaṁ ye ca punaḥ satyamaunaśamaśīlāḥ ..63.. <br />
किं जन्म विषयसङ्गः किमुत्तरं जन्म पुत्रः स्यात् । <br />
कोऽपरिहार्यो मृत्युः कुत्र पदं विन्यसेच्च दृक्पूते ॥ ६४॥ <br />
kiṁ janma viṣayasaṅgaḥ kimuttaraṁ janma putraḥ syāt . <br />
ko'parihāryo mṛtyuḥ kutra padaṁ vinyasecca dṛkpūte ..64.. <br />
पात्रं किमन्नदाने क्षुधितं कोऽर्च्यो हि भगवदवतारः । <br />
कश्च भगवान्महेशः शञ्करनारायणात्मैकः ॥ ६५॥ <br />
pātraṁ kimannadāne kṣudhitaṁ ko'rcyo hi bhagavadavatāraḥ . <br />
kaśca bhagavānmaheśaḥ śañkaranārāyaṇātmaikaḥ ..65.. <br />
फलमपि भगवद्भक्तेः किं तल्लोकस्वरुपसाक्षात्त्वं । <br />
मोक्षश्च को ह्यविद्यास्तमयः कः सर्ववेदभूः अथ च ॐ ॥ ६६॥ <br />
phalamapi bhagavadbhakteḥ kiṁ tallokasvarupasākṣāttvaṁ . <br />
mokṣaśca ko hyavidyāstamayaḥ kaḥ sarvavedabhūḥ atha ca oṁ ..66.. <br />
इत्येषा कण्ठस्था प्रश्नोत्तररत्नमालिका येषां । <br />
ते मुक्ताभरणा इव विमलाश्चाभान्ति सत्समाजेषु ॥ ६७॥ <br />
ityeṣā kaṇṭhasthā praśnottararatnamālikā yeṣāṁ . <br />
te muktābharaṇā iva vimalāścābhānti satsamājeṣu ..67.. <br />
॥ इति श्रीमद् शङ्कराचार्यविरचिता प्रश्नोत्तररत्नमालिका समाप्ता ॥ <br />
..iti śrīmad śaṅkarācāryaviracitā praśnottararatnamālikā samāptā ..

== Авторское право ==
® Данная статья была написана '''специально''' для проекта «[[Вики.Шайвам.орг]]» и её размещение на иных ресурсах без ссылки сюда является нарушением авторских прав владельцев проекта «[[Вики.Шайвам.орг]]».

== Примечания ==
{{примечания}}

[[Категория:Шанкара]]
[[Категория:Классическая литература]]
[[Категория:Не переведённые тексты]]