Деви-махатмья (МП) 1

Пратхама чарита

Винийога и дхьяна

विनियोगः
अस्य श्री प्रथमचरित्रस्य . ब्रह्मा ऋषिः . महाकाली देवता . गायत्री छन्दः . नन्दा शक्तिः . रक्तदन्तिका बीजम् . अग्निस्तत्त्वम् . ऋग्वेदः स्वरूपम् . श्रीमहाकालीप्रीत्यर्थे प्रथमचरित्रजपे विनियोगः .
. viniyogaḥ
asya śrī prathamacaritrasya . brahmā ṛṣiḥ .
mahākālī devatā . gāyatrī chandaḥ . nandā śaktiḥ .
raktadantikā bījam . agnistattvam .
ṛgvedaḥ svarūpam . śrīmahākālīprītyarthe prathamacaritrajape viniyogaḥ .

Винийога
У этой первой чариты Брахма - риши. Махакали - Божество. Размер - Гаятри. Нанда - шакти. Рактадантика - биджа. Огонь - таттва. Ригведа - истинная форма. Винийога: Для удовлетворение священной Махакали при рецитации первой чариты.

ध्यानम् .
ॐ खड्गं चक्रगदेषुचापपरिघाञ्छूलं भुशुण्डीं शिरः शङ्खं सन्दधतीं करैस्त्रिनयनां सर्वाङ्गभूषावृताम् .
नीलाश्मद्युतिमास्यपाददशकां सेवे महाकालिकां यामस्तौत्स्वपिते हरौ कमलजो हन्तुं मधुं कौटभम् ..
dhyānam .
oṁ khaḍgaṁ cakragadeṣucāpaparighāñchūlaṁ bhuśuṇḍīṁ śiraḥ śaṅkhaṁ sandadhatīṁ karaistrinayanāṁ sarvāṅgabhūṣāvṛtām .
nīlāśmadyutimāsyapādadaśakāṁ seve mahākālikāṁ yāmastautsvapite harau kamalajo hantuṁ madhuṁ kauṭabham ..

Дхьяна:
Ом. Я поклоняюсь Махакали, серповидный меч, чакру, палицу, меч, трезубец, огнестрельное оружие, голову, раковину держащей в руках, трёхокой, увешанной украшениями на всех частях тела, сияющей кожей сапфирового цвета, десятиногой, Той, Которую воспел Брахма, чтобы спавший Хари уничтожил Мадху и Каитабху.

Глава 1. «Убиение Мадху и Кайтабхи»

Встреча царя Суратхи и вайшьи Самадхи в ашраме риши Медхаса

ॐ नमश्चण्डिकायै ..
oṁ namaścaṇḍikāyai ..
Ом, поклонение Чандике!

ॐ ऐं मार्कण्डेय उवाच ॥ १॥
oṁ aiṁ mārkaṇḍeya uvāca .. 1..
सावर्णिः सूर्यतनयो यो मनुः कथ्यतेऽष्टमः ।
निशामय तदुत्पत्तिं विस्तराद्गदतो मम ॥ २॥
sāvarṇiḥ sūryatanayo yo manuḥ kathyate'ṣṭamaḥ .
niśāmaya tadutpattiṁ vistarādgadato mama .. 2..

Маркандейя сказал:

Выслушай мои слова о подробностях рождения сына Сурьи, Саварни — того, кто известен как Восьмой Ману,

महामायानुभावेन यथा मन्वन्तराधिपः ।
स बभूव महाभागः सावर्णिस्तनयो रवेः ॥ ३॥
mahāmāyānubhāvena yathā manvantarādhipaḥ .
sa babhūva mahābhāgaḥ sāvarṇistanayo raveḥ .. 3..

Как милостью Махамайи он, Саварни, прославленный сын Солнца, стал владыкой (Восьмой) Манвантары

स्वारोचिषेऽन्तरे पूर्वं चैत्रवंशसमुद्भवः ।
सुरथो नाम राजाभूत्समस्ते क्षितिमण्डले ॥ ४॥
svārociṣe'ntare pūrvaṁ caitravaṁśasamudbhavaḥ .
suratho nāma rājābhūtsamaste kṣitimaṇḍale .. 4..

В дни древности, в эпоху Сварочиши, жил царь по имени Суратха — рожденный в династии Чаитра властитель всей земли,

तस्य पालयतः सम्यक् प्रजाः पुत्रानिवौरसान् ।
बभूवुः शत्रवो भूपाः कोलाविध्वंसिनस्तदा ॥ ५॥
tasya pālayataḥ samyak prajāḥ putrānivaurasān .
babhūvuḥ śatravo bhūpāḥ kolāvidhvaṁsinastadā .. 5..

Как собственных детей, безупречно защищавший подданных и имевший врагов — царей-победителей (народа) кола.

तस्य तैरभवद् युद्धमतिप्रबलदण्डिनः ।
न्यूनैरपि स तैर्युद्धे कोलाविध्वंसिभिर्जितः ॥ ६॥
tasya tairabhavad yuddhamatiprabaladaṇḍinaḥ .
nyūnairapi sa tairyuddhe kolāvidhvaṁsibhirjitaḥ .. 6..

Обладатель могучих сил, он начал бой с ними, но уступил в бою малочисленным победителям (народа) кола.

ततः स्वपुरमायातो निजदेशाधिपोऽभवत् ।
आक्रान्तः स महाभागस्तैस्तदा प्रबलारिभिः ॥ ७॥
tataḥ svapuramāyāto nijadeśādhipo'bhavat .
ākrāntaḥ sa mahābhāgastaistadā prabalāribhiḥ .. 7..

И вернувшись в столицу, правил своей страной, но даже там прославленного (царя) притесняли сильные враги.

अमात्यैर्बलिभिर्दुष्टैर्दुर्बलस्य दुरात्मभिः ।
कोशो बलं चापहृतं तत्रापि स्वपुरे ततः ॥ ८॥
amātyairbalibhirduṣṭairdurbalasya durātmabhiḥ .
kośo balaṁ cāpahṛtaṁ tatrāpi svapure tataḥ .. 8..

А затем в его же собственном городе могущественные, низменные и дерзкие приближенные лишили царя казны и войск.

ततो मृगयाव्याजेन हृतस्वाम्यः स भूपतिः ।
एकाकी हयमारुह्य जगाम गहनं वनम् ॥ ९॥
tato mṛgayāvyājena hṛtasvāmyaḥ sa bhūpatiḥ .
ekākī hayamāruhya jagāma gahanaṁ vanam .. 9..

И один, на коне, под видом охоты, утративший власть государь отбыл в глухую чащу леса,

स तत्राश्रममद्राक्षीद्द्विजवर्यस्य मेधसः ।
प्रशान्तश्वापदाकीर्णं मुनिशिष्योपशोभितम् ॥ १०॥
sa tatrāśramamadrākṣīddvijavaryasya medhasaḥ .
praśāntaśvāpadākīrṇaṁ muniśiṣyopaśobhitam .. 10..

А там нашел ашрам лучшего из дваждырожденных — Медхаса, ухоженный последователями подвижника, давший приют прирученным животным.

तस्थौ कञ्चित्स कालं च मुनिना तेन सत्कृतः ।
इतश्चेतश्च विचरंस्तस्मिन् मुनिवराश्रमे ॥ ११॥
tasthau kañcitsa kālaṁ ca muninā tena satkṛtaḥ .
itaścetaśca vicaraṁstasmin munivarāśrame .. 11..

И радушно встреченный тем отшельником, (царь) жил там какое-то время,гуляя по обители великого муни.

सोऽचिन्तयत्तदा तत्र ममत्वाकृष्टमानसः ।
मत्पूर्वैः पालितं पूर्वं मया हीनं पुरं हि तत् ॥ १२॥
so'cintayattadā tatra mamatvākṛṣṭamānasaḥ . matpūrvaiḥ pālitaṁ pūrvaṁ mayā hīnaṁ puraṁ hi tat .. 12..

Но даже там его ум был во власти привязанности, — царь размышлял:

मद्भृत्यैस्तैरसद्वृत्तैर्धर्मतः पाल्यते न वा ।
न जाने स प्रधानो मे शूरो हस्ती सदामदः ॥ १३॥
madbhṛtyaistairasadvṛttairdharmataḥ pālyate na vā .
na jāne sa pradhāno me śūro hastī sadāmadaḥ .. 13..

«Праведно ли властвуют злодеи-приближенные над покинутой мною столицей,столь успешно хранимой моими предками;

मम वैरिवशं यातः कान् भोगानुपलप्स्यते ।
ये ममानुगता नित्यं प्रसादधनभोजनैः ॥ १४॥
mama vairivaśaṁ yātaḥ kān bhogānupalapsyate .
ye mamānugatā nityaṁ prasādadhanabhojanaiḥ .. 14..

Не знаю, получит ли должный уход мой бесстрашный, оказавшийся во власти врагов слон Садамада.

अनुवृत्तिं ध्रुवं तेऽद्य कुर्वन्त्यन्यमहीभृताम् ।
असम्यग्व्ययशीलैस्तैः कुर्वद्भिः सततं व्ययम् ॥ १५॥
anuvṛttiṁ dhruvaṁ te'dya kurvantyanyamahībhṛtām .
asamyagvyayaśīlaistaiḥ kurvadbhiḥ satataṁ vyayam .. 15..

А (близкие), всегда принимавшие мою милость, богатства и пищу, несомненно, уже служат другим царям.

संचितः सोऽतिदुःखेन क्षयं कोशो गमिष्यति ।
एतच्चान्यच्च सततं चिन्तयामास पार्थिवः ॥ १६॥
saṁcitaḥ so'tiduḥkhena kṣayaṁ kośo gamiṣyati .
etaccānyacca satataṁ cintayāmāsa pārthivaḥ .. 16..

Собранную мной с великим трудом казну теперь разорят чрезмерными тратами расточители».

तत्र विप्राश्रमाभ्याशे वैश्यमेकं ददर्श सः ।
स पृष्टस्तेन कस्त्वं भो हेतुश्चागमनेऽत्र कः ॥ १७॥
tatra viprāśramābhyāśe vaiśyamekaṁ dadarśa saḥ .
sa pṛṣṭastena kastvaṁ bho hetuścāgamane'tra kaḥ .. 17..

Властитель земли непрерывно думал об этих и других вещах; встретив затем у ашрама подвижника одного вайшью,

सशोक इव कस्मात्त्वं दुर्मना इव लक्ष्यसे ।
इत्याकर्ण्य वचस्तस्य भूपतेः प्रणयोदितम् ॥ १८॥
saśoka iva kasmāttvaṁ durmanā iva lakṣyase .
ityākarṇya vacastasya bhūpateḥ praṇayoditam .. 18..

Он спросил того: «Кто ты, отчего пришел сюда и почему кажешься опечаленным?»

प्रत्युवाच स तं वैश्यः प्रश्रयावनतो नृपम् ॥ १९॥
pratyuvāca sa taṁ vaiśyaḥ praśrayāvanato nṛpam .. 19..

Слыша добрую речь владыки земли и почтительно поклонившись, вайшья отвечал царю:

वैश्य उवाच ॥ २०॥
vaiśya uvāca .. 20..

Вайшья сказал:

समाधिर्नाम वैश्योऽहमुत्पन्नो धनिनां कुले ॥ २१॥
पुत्रदारैर्निरस्तश्च धनलोभादसाधुभिः ।
samādhirnāma vaiśyo'hamutpanno dhanināṁ kule .. 21..
putradārairnirastaśca dhanalobhādasādhubhiḥ .

Я, носящий имя Самадхи, вайшья из богатой семьи, изгнан сыновьями и женой, обратившимися ко злу из-за жажды денег.

विहीनश्च धनैर्दारैः पुत्रैरादाय मे धनम् ॥ २२॥
वनमभ्यागतो दुःखी निरस्तश्चाप्तबन्धुभिः ।
vihīnaśca dhanairdāraiḥ putrairādāya me dhanam .. 22..
vanamabhyāgato duḥkhī nirastaścāptabandhubhiḥ .

Жена и сыновья забрали мои богатства; ограбленный и выгнанный наследниками, удрученный, я пришел в лес,

सोऽहं न वेद्मि पुत्राणां कुशलाकुशलात्मिकाम् ॥ २३॥
so'haṁ na vedmi putrāṇāṁ kuśalākuśalātmikām .. 23..

И пребывая здесь, не знаю, счастливы ли, скверно или хорошо живут мои сыновья.

प्रवृत्तिं स्वजनानां च दाराणां चात्र संस्थितः।
किं नु तेषां गृहे क्षेममक्षेमं किं नु साम्प्रतम् ॥ २४॥
pravṛttiṁ svajanānāṁ ca dārāṇāṁ cātra saṁsthitaḥ .
kiṁ nu teṣāṁ gṛhe kṣemamakṣemaṁ kiṁ nu sāmpratam .. 24..

Жена и родственники. Что с ними, процветает или в беде их дом,

कथं ते किं नु सद्वृत्ता दुर्वृत्ताः किं नु मे सुताः ॥ २५॥
kathaṁ te kiṁ nu sadvṛttā durvṛttāḥ kiṁ nu me sutāḥ .. 25..

Как живут сыновья — добродетельно, или пошли дурной дорогой?

राजोवाच ॥ २६॥
rājovāca .. 26..

Царь сказал:

यैर्निरस्तो भवाँल्लुब्धैः पुत्रदारादिभिर्धनैः ॥ २७॥
yairnirasto bhavām̐llubdhaiḥ putradārādibhirdhanaiḥ .. 27..

Сыновья и жена в алчности захватили твое состояние,

तेषु किं भवतः स्नेहमनुबध्नाति मानसम् ॥ २८॥
teṣu kiṁ bhavataḥ snehamanubadhnāti mānasam .. 28..

Почему же твой ум расположен и привязан к ним?

वैश्य उवाच ॥ २९॥
vaiśya uvāca .. 29..

Вайшья сказал:

एवमेतद्यथा प्राह भवानस्मद्गतं वचः ॥ ३०॥
evametadyathā prāha bhavānasmadgataṁ vacaḥ .. 30..

Указанное тобой сейчас приходило мне на ум прежде.

किं करोमि न बध्नाति मम निष्ठुरतां मनः ।
यैः संत्यज्य पितृस्नेहं धनलुब्धैर्निराकृतः ॥ ३१ ॥
kiṁ karomi na badhnāti mama niṣṭhuratāṁ manaḥ .
yaiḥ saṁtyajya pitṛsnehaṁ dhanalubdhairnirākṛtaḥ .. 31..

Что делать? Мой ум не стал безразличен к ним, забывшим любовь к отцу, в алчности лишившим богатства меня,

पतिस्वजनहार्दं च हार्दि तेष्वेव मे मनः ।
किमेतन्नाभिजानामि जानन्नपि ॥ ३२ ॥
patisvajanahārdaṁ ca hārditeṣveva me manaḥ .
kimetannābhijānāmi jānannapi mahāmate .. 32..

Мужа и родственника, мой ум исполнен любви. Хотя и зная все это, не ведаю,

यत्प्रेमप्रवणं चित्तं विगुणेष्वपि बन्धुषु ।
तेषां कृते मे निःश्र्वासो दौर्मनस्यं च जायते ॥ ३३ ॥
yatpremapravaṇaṁ cittaṁ viguṇeṣvapi bandhuṣu .
teṣāṁ kṛte me niḥśvāso daurmanasyaṁ ca jāyate .. 33..

Почему сердце питает любовь ко столь недостойным родственникам, глубоко вздыхаю из-за них и погружен в отчаяние;

करोमि किं यन्न मनस्तेष्वप्रीतिषु निष्ठुरम् ॥ ३४ ॥
karomi kiṁ yanna manasteṣvaprītiṣu niṣṭhuram .. 34..

Что делать, если ум не охладел к ним, (моим) врагам!

मार्कण्डेय उवाच ॥ ३५ ॥
mārkaṇḍeya uvāca .. 35..

Маркандейя сказал:

ततस्तौ सहितौ विप्रं तं मुनिं समुपस्थितौ ॥ ३६ ॥
tatastau sahitau vipra taṁ muniṁ samupasthitau .. 36..

О брахман, затем, вместе пойдя к отшельнику (Медхасу),

समाधिर्नाम वैश्योऽसौ स च पार्थिवसत्तमः ।
कृत्वा तु तौ यथान्यायं यथार्हं तेन संविदम् ॥ ३७ ॥
samādhirnāma vaiśyo'sau sa ca pārthivasattamaḥ .
kṛtvā tu tau yathānyāyaṁ yathārhaṁ tena saṁvidam .. 37..

Вайшья Самадхи и лучший из владык земли выразили достойное его почтение;

उपविष्टौ कथाः काश्र्चिच्चक्रतुर्वैश्यपार्थिवौ ॥ ३८ ॥
upaviṣṭau kathāḥ kāściccakraturvaiśyapārthivau .. 38..

А затем, усевшись, вайшья и царь приступили к беседе:

राजोवाच ॥ ३९ ॥
rājovāca .. 39.

Царь сказал:

भगवंस्त्वामहं प्रष्टुमिच्छाम्येकं वदस्व तत् ॥ ४० ॥
bhagavaṁstvāmahaṁ praṣṭumicchāmyekaṁ vadasva tat .. 40..

О благословенный, хочу спросить тебя об одном — благоволи сказать об этом,

दुःखाय यन्मे मनसः स्वचित्तायत्ततां विना ।
ममत्वं गतराज्यस्य राज्याङ्गेष्वखिलेष्वपि ॥ ४१ ॥
duḥkhāya yanme manasaḥ svacittāyattatāṁ vinā .
mamatvaṁ gatarājyasya rājyāṅgeṣvakhileṣvapi .. 41..

Тревожащем мой ум и неподвластном моей воле. Лишенный царства, (я) привязан ко всем областям страны;

जानतोऽपि यथाज्ञस्य किमेतन्मुनिसत्तम ।
अयं च निकृतः पुत्रैर्दारेर्भृत्यैस्तथोज्झितः ॥ ४२ ॥
jānato'pi yathājñasya kimetanmunisattama .
ayaṁ ca nikṛtaḥ putrairdārairbhṛtyaistathojjhitaḥ .. 42..

Хотя знаю, веду себя как невежда. Почему так, о лучший из отшельников?

स्वजनेन च संत्यक्तस्तेषु हार्दी तथाप्यति ।
एवमेष तथाहं च द्वावप्यत्यन्तदुःखितौ ॥ ४३ ॥
svajanena ca saṁtyaktasteṣu hārdī tathāpyati .
evameṣa tathāhaṁ ca dvāvapyatyantaduḥkhitau .. 43..

А этот человек оскорблен сыновьями и женой, отвергнут слугами, забыт семьей, и все же весьма привязан к ним. И оба мы, он и я, крайне несчастны;

दृष्टदोषेऽपि विषये ममत्वाकृष्टमानसौ ।
तत्किमेतन्महाभाग यन्मोहो ज्ञानिनोरपि ॥ ४४ ॥
dṛṣṭadoṣe'pi viṣaye mamatvākṛṣṭamānasau .
tatkimetanmahābhāga yanmoho jñāninorapi .. 44..

Наш ум охвачен привязанностью к чему-то, хотя мы и видим в этом зло. О прославленный, как же случилось, что оба мы в заблуждении, хотя и знаем?

ममास्य च भवत्येषा विवेकान्धस्य मूढता ॥ ४५ ॥
mamāsya ca bhavatyeṣā vivekāndhasya mūḍhatā .. 45..

Что за наваждение овладело им и мной, не распознающими в слепоте действительность)?

ऋषिरुवाच ॥ ४६ ॥
ṛṣiruvāca .. 46..

Риши сказал:

ज्ञानमस्ति समस्तस्य जन्तोर्विषयगोचरे ॥ ४७ ॥
jñānamasti samastasya jantorviṣayagocare .. 47..

О прославленный, у всех живых тварей есть знание воспринимаемых объектов,

विषयश्र्च महाभाग याति चैवं पृथक् पृथक् ।
दिवान्धाः प्राणिनः केचिद्रात्रावन्धास्तथापरे ॥ ४८ ॥
viṣayāśca mahābhāga yānti caivaṁ pṛthakpṛthak .
divāndhāḥ prāṇinaḥ kecidrātrāvandhāstathāpare .. 48..

И объекты чувств постигаются различными путями. Иные существа слепы днем, иные слепы ночью,

केचिद्दिवा तथा रात्रौ प्राणिनस्तुल्यदृष्टयः ।
ज्ञानिनो मनुजाः सत्यं किं तु ते नहि केवलम् ॥ ४९ ॥
keciddivā tathā rātrau prāṇinastulyadṛṣṭayaḥ .
jñānino manujāḥ satyaṁ kiṁ tu te na hi kevalam .. 49..

Есть такие, что видят равно - и днем и ночью. Воистину, люди наделены (таким) знанием, но не они одни;

यतो हि ज्ञानिनः सर्वे पशुपक्षिमृगादयः ।
ज्ञानं च तन्मनुष्याणां यत्तेषां मृगपक्षिणाम् ॥ ५० ॥
yato hi jñāninaḥ sarve paśupakṣimṛgādayaḥ .
jñānaṁ ca tanmanuṣyāṇāṁ yatteṣāṁ mṛgapakṣiṇām .. 50..

Ведь звери,птицы и иные твари — все обладают им. Знанием людей обладают и звери и птицы,

मनुष्याणां च यत्तेषां तुल्यमन्यत्तथोभयोः ।
ज्ञानेऽपि सति पश्यैतान् पतङ्गाञ्छावचञ्चुषु ॥ ५१ ॥
manuṣyāṇāṁ ca yatteṣāṁ tulyamanyattathobhayoḥ .
jñāne'pi sati paśyaitān pataṅgāñchāvacañcuṣu .. 51..

И то, что есть у людей, есть и у них — и те и другие подобны в этом. Посмотри на птиц — хотя у них есть (свое) знание,

कणमोक्षादृतान्मोहात्पीड्यमानानपि क्षुधा ।
मानुषा मनुजव्याघ्र साभिलाषाः सुतान् प्रति ॥ ५२ ॥
kaṇamokṣādṛtān mohātpīḍyamānānapi kṣudhā .
mānuṣā manujavyāghra sābhilāṣāḥ sutān prati .. 52..

А самих их терзает голод, вследствие обмана они вкладывают зерна в клювы птенцов. О тигр среди людей, — в точности так же люди, привязаны к своим детям

लोभात्प्रत्युपकाराय नन्वेतान् किं न पश्यसि ।
तथापि ममतावर्त्ते मोहगर्ते निपातिताः ।
महामायाप्रभावेण संसारस्थितिकारिणा ॥ ५३ ॥
lobhāt pratyupakārāya nanvetān kiṁ na paśyasi .
tathāpi mamatāvartte mohagarte nipātitāḥ .
mahāmāyāprabhāveṇa saṁsārasthitikāriṇā .. 53..

В жажде ответных услуг, разве ты не видишь? Вот как, силой Махамайи, создающей мир перевоплощений, люди брошены в водоворот привязанности, в пропасть заблуждения.

तत्रात्र विस्मयः कार्यो योगनिद्रा जगत्पतेः ॥ ५४ ॥
महामाया हरेश्र्चैषा तया सम्मोह्यते जगत् ।
tannātra vismayaḥ kāryo yoganidrā jagatpateḥ .. 54..
mahāmāyā hareścaiṣā tayā sammohyate jagat

Не следует удивляться! Это Она, богиня йогического сна Владыки Вселенной, Махамайя Вишну, очаровывает мир.

ज्ञानिनामपि चेतांसि देवी भगवती हि सा ॥ ५५ ॥
बलादाकृष्य महामाया प्रयच्छति ।
jñānināmapi cetāṁsi devī bhagavatī hi sā .. 55..
balādākṛṣya mohāya mahāmāyā prayacchati .

Воистину Она, почитаемая Деви, властно увлекая разум даже мудрых, ввергает их в заблуждение.

तया विसृज्यते विश्र्वं जगदेतच्चराचरम् ॥ ५६ ॥
सैषा प्रसन्ना वरदा नृणां भवति मुक्तये ।
tayā visṛjyate viśvaṁ jagadetaccarācaram .. 56..
saiṣā prasannā varadā nṛṇāṁ bhavati muktaye .

Ею создается весь движущийся и неподвижный мир; когда Она благосклонна,Она — дарователь благословений ради освобождения людей.

सा विद्या परमा मुक्तेर्हेतुभूता सनातनी ॥ ५७ ॥
sā vidyā paramā mukterhetubhūtā sanātanī .. 57..

Она — высшее вечное знание, источник освобождения;

संसारबन्धहेतुश्र्च सैव सर्वेश्र्वरेश्र्वरी ॥ ५८ ॥
saṁsārabandhahetuśca saiva sarveśvareśvarī .. 58..

Она — источник мирских уз, власть над всеми властителями.

राजोवाच ॥ ५९ ॥
rājovāca .. 59..

Царь сказал:

भगवन् का हि सा देवी महामायेति यां भवान् ॥ ६० ॥
bhagavan kā hi sā devī mahāmāyeti yāṁ bhavān .. 60..

О благословенный, кто Та Богиня (Деви), названная тобой Махамайей?

ब्रवीति कथमुत्पन्ना सा कर्मास्याश्र्च किं द्विज ।
यत्प्रभावा च सा देवी यत्स्वरुपा यदुद्भवा ॥ ६१ ॥
bravīti kathamutpannā sā karmāsyāśca kiṁ dvija .
yatprabhāvā ca sā devī yatsvarūpā yadudbhavā .. 61..

О, дваждырожденный, скажи, как Она родилась, каковы Ее дела, И какова природа Той Деви, какова истинная форма, где (Ее) начало?

तत्सर्वं श्रोतुमिच्छामि त्वत्तो ब्रह्मविदां वर ॥ ६२ ॥
tatsarvaṁ śrotumicchāmi tvatto brahmavidāṁ vara .. 62..

Все это надеюсь услышать от тебя, о лучший среди познавших Брахман!

ऋषिरुवाच ॥ ६३ ॥
ṛṣiruvāca .. 63..

Риши сказал:

नित्यैव सा जगन्मूर्तिस्तया सर्वमिदं ततम् ॥ ६४ ॥
nityaiva sā jaganmūrtistayā sarvamidaṁ tatam .. 64..

Воистину вечная, Она воплотилась как Вселенная, из Нее (изошло) все это;

तथापि तत्समुत्पत्तिर्बहुधा श्रूयतां मम ॥ ६५ ॥
tathāpi tatsamutpattirbahudhā śrūyatāṁ mama .

В точности так Она многообразно проявляется — выслушай от меня об этом:

देवानां कार्यसिद्ध्यर्थमाविर्भवति सा यदा |
उत्पन्नेति तदा लोके सा नित्याप्यभिधीयते ॥ ६६ ॥
devānāṁ kāryasiddhyarthamāvirbhavati sā yadā .. 66..
utpanneti tadā loke sā nityāpyabhidhīyate .

Когда Она приходит во исполнение дела богов, в мире говорят: «Она родилась!», хотя Она вечна.

योगनिद्रां यदा विष्णुर्जगत्येकार्णवीकृते |
आस्तीर्य शेषमभजत्कल्पान्ते भगवान् प्रभुः ॥ ६७ ॥
yoganidrāṁ yadā viṣṇurjagatyekārṇavīkṛte .. 66..
āstīrya śeṣamabhajat kalpānte bhagavān prabhuḥ .

И когда, в конце кальпы, Вселенная обратилась в Единый Океан, а объятый богиней йогического сна почитаемый Господь Вишну возлег на (змея) Шешу,

तदा द्वावसुरौ घोरौ विख्यातौ मधुकैटभौ ।
विष्णुकर्णमलोद्भूतौ हन्तुं ब्रह्माणमुद्यतौ ॥ ६८ ॥
tadā dvāvasurau ghorau vikhyātau madhukaiṭabhau .. 68..
viṣṇukarṇamalodbhūtau hantuṁ brahmāṇamudyatau .

Два страшных асура, известные Мадху и Каитабха, выйдя из корня уха Вишну, захотели убить Брахму.

स नाभिकमले विष्णोः स्थितो ब्रह्मा प्रजापतिः ।
दृष्ट्वा तावसुरौ चोग्रौ प्रसुप्तं च जनार्दनम् ॥ ६९ ॥
sa nābhikamale viṣṇoḥ sthito brahmā prajāpatiḥ .. 69..
dṛṣṭvā tāvasurau cograu prasuptaṁ ca janārdanam .

А он, восседавший в (произросшем) из пупа Вишну лотосе прародитель Брахма, видя ужасных асуров и спящего Джанардану,

तुष्टाव योगनिद्रां तामेकाग्रहृदयस्थितः
विबोधनार्थाय हरेर्हरिनेत्रकृतालयाम् ।
tuṣṭāva yoganidrāṁ tāmekāgrahṛdayaḥ sthitaḥ .. 69..
vibodhanārthāya harerharinetrakṛtālayām .

Стремясь пробудить Господа, сосредоточил ум и воззвал к богине йогического сна, пребывавшей в очах Вишну.

विश्र्वेश्र्वरीं जगद्धात्रीं स्थितिसंहारकारिणीम् ॥ ७० ॥
viśveśvarīṁ jagaddhātrīṁ sthitisaṁhārakāriṇīm .. 70..

К Повелительнице всего, Кормилице миров, Причине их существования и исчезновения,

निद्रां भगवतीं विष्णोरतुलां तेजसः प्रभुः ॥ ७१ ॥
nidrāṁ bhagavatīṁ viṣṇoratulāṁ tejasaḥ prabhuḥ .. 71..

Богине сна, Несравненной Бхагавати Вишну (обратился) сияющий владыка:

ब्रह्मोवाच ॥ ७२ ॥
brahmovāca .. 72 ..
72. Брахма сказал:

त्वं स्वाहा त्वं स्वधा त्वं हि वषट्कारः स्वरात्मिका ॥ ७३ ॥
सुधा त्वमक्षरे नित्ये त्रिधा मात्रात्मिका स्थिता ।
tvaṁ svāhā tvaṁ svadhā tvaṁ hi vaṣaṭkāraḥ svarātmikā .. 73..
sudhā tvamakṣare nitye tridhā mātrātmikā sthitā .

Ты Сваха, Ты Свадха, Ты воистину Вашаткара, Душа (всех видов) звука, Нектар, Ты непреходяща и вечна, Душа тройственной матры (аум).

अर्धमात्रास्थिता नित्या यानुच्चार्या विशेषतः ॥ ७४ ॥
त्वमेव संध्या सावित्री त्वं देवि जननी परा ।
ardhamātrā sthitā nityā yānuccāryāviśeṣataḥ .. 74..
tvameva saṁdhyā sāvitrī tvaṁ devi jananī parā .

Ты пребываешь в невыразимой словами, вечной полуматре; Ты Савитри, Высшая Прародительница богов.

त्वयैतद्धार्यते विश्र्वं त्वयैतत्सृज्यते जगत् ॥ ७५ ॥
त्वयैतत्पाल्यते देवि त्वमत्स्यन्ते च सर्वदा ।
tvayaitaddhāryate viśvaṁ tvayaitat sṛjyate jagat .. 75..
tvayaitat pālyate devi tvamatsyante ca sarvadā .

Тобой поддерживается все это, Тобой творится этот мир, и Ты же, Деви, защищаешь его и поглощаешь все в конце (времен).

विसृष्टौ सृष्टिरुपा त्वं स्थितिरुपा च पालने ॥ ७६ ॥
तथा संहृतिरुपान्ते जगतोऽस्य जगन्मये ।
visṛṣṭau sṛṣṭirūpā tvaṁ sthitirūpā ca pālane .. 76..
tathā saṁhṛtirūpānte jagato'sya jaganmaye .

При сотворении Ты — форма созидания, при защите — форма поддержания, а также форма уничтожения в конце сего мира, о Наполнившая (Собою) мир!

महाविद्या महामाया महामेधा महासृतिः ॥ ७७ ॥
महामोहा च भवती महादेवी महासुरी ।
mahāvidyā mahāmāyā mahāmedhā mahāsmṛtiḥ .. 77..
mahāmohā ca bhavatī mahādevī maheśvarī .

Великое знание, Великое заблуждение, Великая мудрость, Великая память и Великое наваждение, Великая Деви и Великая Асури.

प्रकृतिस्त्वं च सर्वस्य गुणत्रयविभाविनी ॥ ७८ ॥
कालरात्रिर्महारात्रीर्मोहरात्रिश्र्च दारुणा ।
prakṛtistvaṁ ca sarvasya guṇatrayavibhāvinī .. 78..
kālarātrirmahārātrirmoharātriśca dāruṇā .

Ты Первопричина всего, Порождающая три гуны, Ты Ночь конца (мира), Великая Ночь и страшная Ночь слепоты.

त्वं श्रीस्त्वमीश्र्वरी त्वं हृीस्त्वं बुद्धिर्बोधलक्षणा ॥ ७९ ॥
लज्जा पुष्टिस्तथा तुष्टिस्त्वं शान्तिः क्षान्तिरेव च ।
tvaṁ śrīstvamīśvarī tvaṁ hrīstvaṁ buddhirbodhalakṣaṇā .. 79..
lajjā puṣṭistathā tuṣṭistvaṁ śāntiḥ kṣāntireva ca .

Ты — Счастье, Удача, Умеренность, Ты — Просветленный разум; Ты — Скромность, Питающая сила и Удовлетворенность, Покой и воистину Прощение.

खङ्गिनी शूलिनी घोरा गदिनी चक्रिणी तथा ॥ ८० ॥
शङ्खिनी चापिनी बाणभुशुण्डीपरिघायुधा ।
khaḍginī śūlinī ghorā gadinī cakriṇī tathā .. 80..
śaṅkhinī cāpinī bāṇabhuśuṇḍīparighāyudhā .

О Ужасная, вооруженная мечом, копьем, палицей, диском, раковиной, луком, стрелами, пращой и булавой,

सौम्या सौम्यतराशेषसौम्येभ्यस्त्वतिसुन्दरी ॥ ८१ ॥
परापराणां परमा त्वमेव परमेश्र्वरी ।
saumyā saumyatarāśeṣasaumyebhyastvatisundarī .. 81..
parāparāṇāṁ paramā tvameva parameśvarī .

О Мягкая, нежнейшая из нежных, Ты в высшей степени прекрасна, за пределами высокого и низкого, Высшая Повелительница.

यच्च किंचित्क्वाचिद्वस्तु सदसद्वाखिलात्मिके ॥ ८२ ॥
तस्य सर्वस्य या शक्तिः सा त्वं किं स्तूयसे तदा ।
yacca kiṁcitkvacidvastu sadasadvākhilātmike .. 82..
tasya sarvasya yā śaktiḥ sā tvaṁ kiṁ stūyase mayā .

О душа всего, когда бы и где бы ни существовала вещь, истинная или неистинная, энергия всего этого есть Ты, как же мне вполне воспеть Тебя?

यया त्वया जगत्स्त्रष्टा जगत्पात्यत्ति यो जगत् ॥ ८३ ॥
सोऽपि निद्रावशं नीतः कस्त्वां स्तोतुमिहेश्र्वरः ।
yayā tvayā jagatsraṣṭā jagatpātyatti yo jagat .. 83..
so'pi nidrāvaśaṁ nītaḥ kastvāṁ stotumiheśvaraḥ .

Даже создателя, хранителя и поглотителя мира Ты окутала сном, кто же здесь способен достойно прославить Тебя?

विष्णुः शरीरग्रहणमहमीशान एव च ॥ ८४ ॥
कारितास्ते यतोऽतस्त्वां कः स्तोतुं शक्तिमान् भवेत् ।
viṣṇuḥ śarīragrahaṇamahamīśāna eva ca .. 84..
kāritāste yato'tastvāṁ kaḥ stotuṁ śaktimān bhavet .

Воистину Ты дала Вишну, мне и Шиве зримое тело, так кто же сможет истинно воспеть Тебя?

सा त्वमित्थं प्रभावैः स्वैरुदारैर्देवि संस्तुता ॥ ८५ ॥
मोहयैतौ दुराधर्षावसुरौ मधुकैटभौ ।
sā tvamitthaṁ prabhāvaiḥ svairudārairdevi saṁstutā .. 85..
mohayaitau durādharṣāvasurau madhukaiṭabhau .

О воспетая (мною) Деви, действием Своих высших сил ввергни в заблуждение двух трудноодолимых асуров Мадху и Каитабху,

प्रबोधं च जगत्स्वामी नीयतामच्युतो लघु ॥ ८६ ॥
prabodhaṁ ca jagatsvāmī nīyatāmacyuto laghu .. 86..

И пусть Господь мира Вишну, быстро восстав от сна,

बोधश्र्च क्रियतामस्य हन्तुमेतौ महासुरौ ॥ ८७ ॥
bodhaśca kriyatāmasya hantumetau mahāsurau .. 87..

Обретет сознание и убъет двух великих асуров.

ऋषिरुवाच ॥ ८८ ॥
ṛṣiruvāca .. 88..

Риши сказал:

एवं स्तुता तदा देवी तामसी तत्र वेधसा ॥ ८९ ॥
विष्णोः प्रबोधनार्थाय निहन्तुं मधुकैटभौ ।
evaṁ stutā tadā devī tāmasī tatra vedhasā .. 89..
viṣṇoḥ prabodhanārthāya nihantuṁ madhukaiṭabhau .

Так прославленная Брахмой, желая пробудить Вишну ради убиения Мадху и Каитабхи, богиня Тамаси

नेत्रास्यनासिकाबाहुहृदयेभ्यस्तथोरसः ॥ ९० ॥
निर्गम्य दर्शने तस्थौ ब्रह्मणोऽव्यक्तजन्मनः।
netrāsyanāsikābāhuhṛdayebhyastathorasaḥ .. 90..
nirgamya darśane tasthau brahmaṇo'vyaktajanmanaḥ .

Вышла из очей, уст, ноздрей, рук, сердца и груди (Вишну), и явилась непостижимо рожденному Брахме.

उत्तस्थौ च जगन्नाथस्तया मुक्तो जनार्दनः ॥ ९१ ॥
एकार्णवेऽहिशयनात्ततः स ददृशे च तौ ।
uttasthau ca jagannāthastayā mukto janārdanaḥ .. 91..
ekārṇave'hiśayanāttataḥ sa dadṛśe ca tau .

А оставленный Ею Господь Вселенной Джанардана встал со своего ложа посреди предвечных вод и узрел тех двух

Вишну убивает Мадху и Кайтабху

मधुकैटभौ दुरात्मानावतिवीर्यपराक्रमौ ॥ ९२ ॥
क्रोधरक्तेक्षणावत्तुं ब्रह्माणं जनितोद्यमौ ।
madhukaiṭabhau durātmānāvativīryaparākramau .. 92..
krodharaktekṣaṇāvattuṁ brahmāṇaṁ janitodyamau .

Злонравных Мадху и Каитабху, жаждущих убить Брахму, с красными от гнева глазами, великих в силе и храбрости.

समुत्थाय ततस्ताभ्यां युयुधे भगवान् हरिः ॥ ९३ ॥
पञ्चवर्षसहस्त्राणि बाहुप्ररणो विभुः ।
samutthāya tatastābhyāṁ yuyudhe bhagavān hariḥ .. 93..
pañcavarṣasahasrāṇi bāhupraharaṇo vibhuḥ .

И поднявшись, Господь Хари бился с ними пять тысяч лет, используя как оружие (собственные) руки.

तावप्यतिबलोन्मतौ महामायाविमोहितौ ॥ ९४ ॥
tāvapyatibalonmattau mahāmāyāvimohitau .. 94..

И очарованные Махамайей, опьяненные великой силой,

उक्तवन्तौ वरोऽस्मत्तो व्रियतामिति केशवम् ॥ ९५ ॥
uktavantau varo'smatto vriyatāmiti keśavam .. 95..

Они гордо сказали Вишну: «Проси у нас чего хочешь».

श्रीभगवानुवाच ॥ ९६ ॥
śrībhagavānuvāca .. 96..

Благословенный Господь сказал:

भवेतामद्य मे तुष्टौ मम वध्यावुभावपि ॥ ९७ ॥
bhavetāmadya me tuṣṭau mama vadhyāvubhāvapi .. 97..

Если вы довольны мною, будьте убиты мной.

किमन्येन वरेणात्र एतावद्धि वृतं मम ॥ ९८ ॥
kimanyena vareṇātra etāvaddhi vṛtaṁ mayā .. 98..

Есть ли нужда в иной награде? Воистину, таков мой выбор.

ऋषिरुवाच ॥ ९९ ॥
ṛṣiruvāca .. 99..

Риши сказал:

वञ्चिताभ्यामिति तदा सर्वमापोमयं जगत् ॥ १०० ॥
विलोक्य ताभ्यां गदितो भगवान् कमलेक्षणः ।
vañcitābhyāmiti tadā sarvamāpomayaṁ jagat .. 100..
vilokya tābhyāṁ gadito bhagavān kamalekṣaṇaḥ .

Тогда ввергнутые в заблуждение (асуры), озирая весь обратившийся в воду мир, сказали лотосоокому Господу:

आवां जहि न यत्रोर्वी सलिलेन परिप्लुता ॥ १०१ ॥
āvāṁ jahi na yatrorvī salilena pariplutā .. 101..

«Убей нас там, где мир не погрузился в воду».

ऋषिरुवाच ॥ १०२ ॥
ṛṣiruvāca .. 102..

Риши сказал:

तथेत्युक्त्वा भगवता शङखचक्रगदाभृता ।
कृत्वा चक्रेण वै च्छिन्ने जघने शिरसी तयोः ॥ १०३ ॥
tathetyuktvā bhagavatā śaṅkhacakragadābhṛtā .
kṛtvā cakreṇa vai chinne jaghane śirasī tayoḥ .. 103..

Ответив: «Да будет так», Господь-Держатель раковины, диска и булавы отсек им диском головы на своих бедрах.

एवमेषा समुत्पन्ना ब्रह्मणा संस्तुता स्वयम् ।
प्रभावमस्या देव्यास्तु भूयः श्रृणु वदामि ते ॥ १०४ ॥
evameṣā samutpannā brahmaṇā saṁstutā svayam .
prabhāvamasyā devyāstu bhūyaḥ śṛṇu vadāmi te .. 104..

Так, призванная Брахмой, явилась Она Сама; внимательно слушай, теперь я расскажу о силе Деви.

ऐं ॐ ॥
. aiṁ oṁ .

इति श्रीमार्कण्डेयपुराणे सावर्णिके मन्वन्तरे देवीमाहात्म्ये मधुकैटभवधो नाम प्रथमोऽध्यायः ॥ १ ॥
.. svasti śrīmārkaṇḍeyapurāṇe sāvarṇike manvantare devīmāhātmye madhukaiṭabhavadho nāma prathamo'dhyāyaḥ .. 1..

Такова в Деви Махатмье Шри Маркандейя Пураны (эпоха Саварни) первая глава, именуемая «Убиение Мадху и Каитабхи».

आहुति

ॐ एं साङ्गायै सायुधायै सशक्तिकायै सपरिवारायै सवाहनायै एं बीजाधिष्टायै महा कालिकायै महा अहुतिं समर्पयामि नमः स्वाहा ॥