Деви-махатмья (МП) 9

रचन: ऋषि मार्कण्डेय

Сражение армии Шумбхи и Нишумбхи с Богиней и восемью Матерями

ध्यानं ॐ बन्धूक काञ्चननिभं रुचिराक्षमालां पाशाङ्कुशौ च वरदां निजबाहुदण्डैः । बिभ्राणमिन्दु शकलाभरणां त्रिनेत्रां- अर्धाम्बिकेशमनिशं वपुराश्रयामि ॥

Глава 9. «Убиение Нишумбхи»

निशुम्भवधोनाम नवमोध्यायः ॥

राजौवाच॥ १॥
oṁ rājovāca .. 1..
Царь сказал:

विचित्रमिदमाख्यातं भगवन् भवता मम ।
देव्याश्चरितमाहात्म्यं रक्त बीजवधाश्रितम् ॥ २॥
vicitramidamākhyātaṁ bhagavan bhavatā mama .
devyāścaritamāhātmyaṁ raktabījavadhāśritam .. 2..
О благословенный, воистину дивно то, что было сказано мне тобой о величии подвигов Деви при убиении Рактабиджи.

भूयश्चेच्छाम्यहं श्रोतुं रक्तबीजे निपातिते ।
चकार शुम्भो यत्कर्म निशुम्भश्चातिकोपनः ॥ ३॥
bhūyaścecchāmyahaṁ śrotuṁ raktabīje nipātite .
cakāra śumbho yatkarma niśumbhaścātikopanaḥ .. 3..
Я хочу слушать далее, - что делали Шумбха и весьма гневный Нишумбха, когда был убит Рактабиджа?

ऋषिरुवाच ॥ ४॥
ṛṣiruvāca .. 4..
Риши сказал:

चकार कोपमतुलं रक्तबीजे निपातिते।
शुम्भासुरो निशुम्भश्च हतेष्वन्येषु चाहवे ॥ ५॥
cakāra kopamatulaṁ raktabīje nipātite .
śumbhāsuro niśumbhaśca hateṣvanyeṣu cāhave .. 5..
После смерти Рактабиджи и гибели в бою прочих (асуров), асур Шумбха, а также Нишумбха, исполнились страшной ярости.

हन्यमानं महासैन्यं विलोक्यामर्षमुद्वहन्।
अभ्यदावन्निशुम्बो‌உथ मुख्ययासुर सेनया ॥ ६॥
hanyamānaṁ mahāsainyaṁ vilokyāmarṣamudvahan .
abhyadhāvanniśumbho'tha mukhyayāsurasenayā .. 6..
И при виде смерти великих воинов разгневанный Нишумбха бросился в наступление с отборным войском асуров.

तस्याग्रतस्तथा पृष्ठे पार्श्वयोश्च महासुराः|
सन्दष्टौष्ठपुटाः क्रुद्धा हन्तुं देवीमुपाययुः ॥ ७॥
tasyāgratastathā pṛṣṭhe pārśvayośca mahāsurāḥ .
saṁdaṣṭauṣṭhapuṭāḥ kruddhā hantuṁ devīmupāyayuḥ .. 7..
Спереди, сзади, по сторонам от него, в ярости кусая губы, шли в бой разгневанные великие асуры, (жаждущие) убить Богиню.

आजगाम महावीर्यः शुम्भो‌உपि स्वबलैर्वृतः।
निहन्तुं चण्डिकां कोपात्कृत्वा युद्दं तु मातृभिः ॥ ८॥
ājagāma mahāvīryaḥ śumbho'pi svabalairvṛtaḥ .
nihantuṁ caṇḍikāṁ kopātkṛtvā yuddhaṁ tu mātṛbhiḥ .. 8..
Также и великий в доблести Шумбха выступил вперед в окружении своих войск, помышляя убить Чандику после боя с (богинями)-матерями.

ततो युद्धमतीवासीद्देव्या शुम्भनिशुम्भयोः।
शरवर्षमतीवोग्रं मेघयोरिव वर्षतोः ॥ ९॥
tato yuddhamatīvāsīddevyā śumbhaniśumbhayoḥ .
śaravarṣamatīvograṁ meghayoriva varṣatoḥ .. 9..
И вспыхнул страшный бой Деви с Шумбхой и Нишумбхой, - подобно двум тучам те обрушили на Нее чудовищный ливень стрел.

चिच्छेदास्ताञ्छरांस्ताभ्यां चण्डिका स्वशरोत्करैः।
ताडयामास चाङ्गेषु शस्त्रौघैरसुरेश्वरौ ॥ १०॥
cicchedāstāñcharāṁstābhyāṁ caṇḍikā svaśarotkaraiḥ .
tāḍayāmāsa cāṅgeṣu śastraughairasureśvarau .. 10..
Но быстро расщепив Своими стрелами посланные ими стрелы, Чандика разила царей-асуров потоком оружия.

निशुम्भो निशितं खड्गं चर्म चादाय सुप्रभम्।
अताडयन्मूर्ध्नि सिंहं देव्या वाहनमुत्तमम्॥ ११॥
niśumbho niśitaṁ khaḍgaṁ carma cādāya suprabham .
atāḍayanmūrdhni siṁhaṁ devyā vāhanamuttamam .. 11..
И схватив острый меч и сияющий щит, Нишумбха ударил в голову льва - высшее ездовое животное Деви.

ताडिते वाहने देवी क्षुर प्रेणासिमुत्तमम्।
शुम्भस्याशु चिच्छेद चर्म चाप्यष्ट चन्द्रकम् ॥ १२॥
tāḍite vāhane devī kṣurapreṇāsimuttamam .
niśumbhasyāśu ciccheda carma cāpyaṣṭacandrakam .. 12..
И после удара в Ее льва, Деви, послав стрелу, подобную бритве, разбила бесподобный меч Нишумбхи и его украшенный восемью лунами щит.

छिन्ने चर्मणि खड्गे च शक्तिं चिक्षेप सो‌உसुरः।
तामप्यस्य द्विधा चक्रे चक्रेणाभिमुखागताम्॥ १३॥
chinne carmaṇi khaḍge ca śaktiṁ cikṣepa so'suraḥ .
tāmapyasya dvidhā cakre cakreṇābhimukhāgatām .. 13..
И когда был разбит щит и меч, тот асур бросил дротик, но подлетевшее (к Богине оружие) было рассечено надвое Ее диском.

कोपाध्मातो निशुम्भो‌உथ शूलं जग्राह दानवः।
आयातं मुष्ठिपातेन देवी तच्चाप्यचूर्णयत्॥ १४॥
kopādhmāto niśumbho'tha śūlaṁ jagrāha dānavaḥ .
āyātaṁ muṣṭipātena devī taccāpyacūrṇayat .. 14..
Тогда полный злобы данав Нишумбха схватил копье, но Богиня разбила подлетевшее копье ударом кулака.

आविद्ध्याथ गदां सो‌உपि चिक्षेप चण्डिकां प्रति।
सापि देव्यास् त्रिशूलेन भिन्ना भस्मत्वमागता॥ १५॥
āvidhyātha gadāṁ so'pi cikṣepa caṇḍikāṁ prati .
sāpi devyās triśūlena bhinnā bhasmatvamāgatā .. 15..
И взмахнув палицей, (асур) метнул ее в Чандику, но палица обратилась в пепел, расколотая трезубцем Деви.

ततः परशुहस्तं तमायान्तं दैत्यपुङ्गवं।
आहत्य देवी बाणौघैरपातयत भूतले॥ १६॥
tataḥ paraśuhastaṁ tamāyāntaṁ daityapuṅgavam .
āhatya devī bāṇaughairapātayata bhūtale .. 16..
Тогда герой-даитья подступил (ближе) с топором в руке, но Деви сбила его с ног, пронзив множеством стрел.

तस्मिन्नि पतिते भूमौ निशुम्भे भीमविक्रमे।
भ्रातर्यतीव सङ्क्रुद्धः प्रययौ हन्तुमम्बिकाम्॥ १७॥
tasminnipatite bhūmau niśumbhe bhīmavikrame .
bhrātaryatīva saṁkruddhaḥ prayayau hantumambikām .. 17..
И когда упал сильный и страшный брат Нишумбха, то в безграничной ярости Шумбха устремился убить Амбику.

स रथस्थस्तथात्युच्छै र्गृहीतपरमायुधैः।
भुजैरष्टाभिरतुलै र्व्याप्या शेषं बभौ नभः॥ १८॥
sa rathasthastathātyuccairgṛhītaparamāyudhaiḥ .
bhujairaṣṭābhiratulairvyāpyāśeṣaṁ babhau nabhaḥ .. 18..
И стоя в своей колеснице, он сжимал чудесное оружие в восьми несравненных руках - казалось, объявших все небо.

तमायान्तं समालोक्य देवी शङ्खमवादयत्।
ज्याशब्दं चापि धनुष श्चकारातीव दुःसहम्॥ १९॥
tamāyāntaṁ samālokya devī śaṅkhamavādayat .
jyāśabdaṁ cāpi dhanuṣaścakārātīva duḥsaham .. 19..
Видя его приближение, Деви затрубила в раковину, издала страшный звон тетивой.

पूरयामास ककुभो निजघण्टा स्वनेन च।
समस्तदैत्यसैन्यानां तेजोवधविधायिना॥ २०॥
pūrayāmāsa kakubho nijaghaṇṭāsvanena ca .
samastadaityasainyānāṁ tejovadhavidhāyinā .. 20..
Наполнила стороны света звоном ударов колокола, лишавшим отваги все войско даитьев.

ततः सिंहो महानादै स्त्याजितेभमहामदैः।
पुरयामास गगनं गां तथैव दिशो दश॥ २१॥
tataḥ siṁho mahānādaistyājitebhamahāmadaiḥ .
pūrayāmāsa gaganaṁ gāṁ tathaiva diśo daśa .. 21..
Тогда лев огласил небеса, землю и десять сторон света сильнейшим ревом, приведшим в великую ярость слонов.

ततः काली समुत्पत्य गगनं क्ष्मामताडयत्।
कराभ्यां तन्निनादेन प्राक्स्वनास्ते तिरोहिताः॥ २२॥
tataḥ kālī samutpatya gaganaṁ kṣmāmatāḍayat .
karābhyāṁ tanninādena prāksvanāste tirohitāḥ .. 22..
А затем Кали взлетела в небо, и грохот удара о землю двух Ее рук заглушил все прочие звуки.

अट्टाट्टहासमशिवं शिवदूती चकार ह।
वैः शब्दैरसुरास्त्रेसुः शुम्भः कोपं परं ययौ॥ २३॥
aṭṭāṭṭahāsamaśivaṁ śivadūtī cakāra ha .
vaiḥ śabdairasurāstresuḥ śumbhaḥ kopaṁ paraṁ yayau .. 23..
И Шивадути разразилась громким и страшным раскатом смеха; все это повергло асуров в трепет, Шумбха же пришел в крайнюю ярость.

दुरात्मं स्तिष्ट तिष्ठेति व्याज हाराम्बिका यदा।
तदा जयेत्यभिहितं देवैराकाश संस्थितैः॥ २४॥
durātmaṁstiṣṭha tiṣṭheti vyājahārāmbikā yadā .
tadā jayetyabhihitaṁ devairākāśasaṁsthitaiḥ .. 24..
А когда Амбика воскликнула: "О негодный, стой, стой!", пребывавшие в пространстве боги приветствовали (Ее возгласом): Победа!

शुम्भेनागत्य या शक्तिर्मुक्ता ज्वालातिभीषणा।
आयान्ती वह्निकूटाभा सा निरस्ता महोल्कया॥ २५॥
śumbhenāgatya yā śaktirmuktā jvālātibhīṣaṇā .
āyāntī vahnikūṭābhā sā nirastā maholkayā .. 25..
И выйдя вперед, Шумбха бросил необыкновенно страшный сверкающий дротик, но летевшее словно огненный столб (оружие) было сбито великим факелом (Деви).

सिंहनादेन शुम्भस्य व्याप्तं लोकत्रयान्तरम्।
निर्घातनिःस्वनो घोरो जितवानवनीपते॥ २६॥
siṁhanādena śumbhasya vyāptaṁ lokatrayāntaram .
nirghātaniḥsvano ghoro jitavānavanīpate .. 26..
О, царь, тогда пространство трех миров пронизал львиный рев Шумбхи, а его заглушил страшный удар грома.

शुम्भमुक्ताञ्छरान्देवी शुम्भस्तत्प्रहिताञ्छरान्।
चिच्छेद स्वशरैरुग्रैः शतशो‌உथ सहस्रशः॥ २७॥
śumbhamuktāñcharāndevī śumbhastatprahitāñcharān .
ciccheda svaśarairugraiḥ śataśo'tha sahasraśaḥ .. 27..
Деви расщепляла стрелы, посланные Шумбхой, Шумбха - стрелы той (Деви), каждый сотнями, тысячами острых стрел.

ततः सा चण्डिका क्रुद्धा शूलेनाभिजघान तम्।
स तदाभि हतो भूमौ मूर्छितो निपपात ह॥ २८॥
tataḥ sā caṇḍikā kruddhā śūlenābhijaghāna tam .
sa tadābhihato bhūmau mūrcchito nipapāta ha .. 28..
И в ярости Чандика поразила врага трезубцем; раненный тем (трезубцем), без чувств, он повергся наземь.

ततो निशुम्भः सम्प्राप्य चेतनामात्तकार्मुकः।
आजघान शरैर्देवीं कालीं केसरिणं तथा॥ २९॥
tato niśumbhaḥ samprāpya cetanāmāttakārmukaḥ .
ājaghāna śarairdevīṁ kālīṁ kesariṇaṁ tathā .. 29..
Но, придя в себя и схватив лук, Нишумбха стрелами ударил в Деви, Кали и льва.

पुनश्च कृत्वा बाहुनामयुतं दनुजेश्वरः।
चक्रायुधेन दितिजश्चादयामास चण्डिकाम्॥ ३०॥
punaśca kṛtvā bāhūnāmayutaṁ danujeśvaraḥ .
cakrāyudhena ditijaśchādayāmāsa caṇḍikām .. 30..
И воздев бесчисленные руки, властелин сынов Дану, сын Дити, накрыл Чандику множеством дисков.

ततो भगवती क्रुद्धा दुर्गादुर्गार्ति नाशिनी।
चिच्छेद देवी चक्राणि स्वशरैः सायकांश्च तान्॥ ३१॥
tato bhagavatī kruddhā durgā durgārtināśinī .
ciccheda devī cakrāṇi svaśaraiḥ sāyakāṁśca tān .. 31..
Тогда разгневанная Бхагавати Дурга - устранительница трудностей и страданий, разбила те диски и стрелы Своими стрелами.

ततो निशुम्भो वेगेन गदामादाय चण्डिकाम्।
अभ्यधावत वै हन्तुं दैत्य सेनासमावृतः॥ ३२॥
tato niśumbho vegena gadāmādāya caṇḍikām .
abhyadhāvata vai hantuṁ daityasainyasamāvṛtaḥ .. 32..
Сопровождаемый войском даитьев, Нишумбха тотчас схватил палицу и бросился убить Чандику.

Битва Богини с Шумбхой и Нишумбхой

तस्यापतत एवाशु गदां चिच्छेद चण्डिका।
खड्गेन शितधारेण स च शूलं समाददे॥ ३३॥
tasyāpatata evāśu gadāṁ ciccheda caṇḍikā .
khaḍgena śitadhāreṇa sa ca śūlaṁ samādade .. 33..
А Чандика встретила его, тут же разбив его палицу своим острым мечом; тогда он схватил копье.

शूलहस्तं समायान्तं निशुम्भममरार्दनम्।
हृदि विव्याध शूलेन वेगाविद्धेन चण्डिका॥ ३४॥
śūlahastaṁ samāyāntaṁ niśumbhamamarārdanam .
hṛdi vivyādha śūlena vegāviddhena caṇḍikā .. 34..
И когда мучитель бессмертных Нишумбха бросился (в атаку) с копьем в руке, Чандика ударила его в сердце стремительно брошенным копьем.

खिन्नस्य तस्य शूलेन हृदयान्निःसृतो‌உपरः।
महाबलो महावीर्यस्तिष्ठेति पुरुषो वदन्॥ ३५॥
bhinnasya tasya śūlena hṛdayānniḥsṛto'paraḥ .
mahābalo mahāvīryastiṣṭheti puruṣo vadan .. 35..
И выйдя из его разбитого копьем сердца, человек огромной силы – великий герой, крикнул Деви: "Стой!"

तस्य निष्क्रामतो देवी प्रहस्य स्वनवत्ततः।
शिरश्चिच्छेद खड्गेन ततो‌உसावपतद्भुवि॥ ३६॥
tasya niṣkrāmato devī prahasya svanavattataḥ .
śiraściccheda khaḍgena tato'sāvapatadbhuvi .. 36..
Но громко смеясь, Деви мечом отсекла ему голову, и он упал на землю.

ततः सिंहश्च खादोग्र दंष्ट्राक्षुण्णशिरोधरान्। असुरां स्तांस्तथा काली शिवदूती तथापरान्॥ ३७॥ tataḥ siṁhaścakhādogradaṁṣṭrākṣuṇṇaśirodharān . asurāṁstāṁstathā kālī śivadūtī tathāparān .. 37.. Тогда лев стал поедать асуров, отсекая им головы страшными клыками, а Кали и Шивадути пожрали остальных.

कौमारी शक्तिनिर्भिन्नाः केचिन्नेशुर्महासुराः|
ब्रह्माणी मन्त्रपूतेन तोयेनान्ये निराकृताः॥ ३८॥
kaumārīśaktinirbhinnāḥ kecinneśurmahāsurāḥ .
brahmāṇīmantrapūtena toyenānye nirākṛtāḥ .. 38..
Иные из великих асуров погибли, пронзенные дротиком Каумари, других уничтожили воды, освященные мантрами Брахмани.

माहेश्वरी त्रिशूलेन भिन्नाः पेतुस्तथापरे।
वाराहीतुण्डघातेन केचिच्चूर्णी कृता भुवि॥ ३९॥
māheśvarītriśūlena bhinnāḥ petustathāpare .
vārāhītuṇḍaghātena keciccūrṇīkṛtā bhuvi .. 39..
Иные пали, пронзенные трезубцем Махешвари, иных растерло по земле ударами клыка Варахи.

खण्डं खण्डं च चक्रेण वैष्णव्या दानवाः कृताः।
वज्रेण चैन्द्री हस्ताग्र विमुक्तेन तथापरे॥ ४०॥
khaṇḍaṁ khaṇḍaṁ ca cakreṇa vaiṣṇavyā dānavāḥ kṛtāḥ .
vajreṇa caindrīhastāgravimuktena tathāpare .. 40..
Иных данавов рассек на части диск Ваишнави, иных - громовая стрела, пущенная рукой Индрани.

केचिद्विनेशुरसुराः केचिन्नष्टामहाहवात्।
भक्षिताश्चापरे कालीशिवधूती मृगाधिपैः॥ ४१॥
kecidvineśurasurāḥ kecinnaṣṭā mahāhavāt .
bhakṣitāścāpare kālīśivadūtīmṛgādhipaiḥ .. 41..
Иные асуры погибли, иные бежали с (поля) великой битвы, иных пожрали Кали, Шивадути и царь зверей.

॥ स्वस्ति श्री मार्कण्डेय पुराणे सावर्निके मन्वन्तरे देवि महत्म्ये निशुम्भवधोनाम नवमोध्याय समाप्तम् ॥
.. svasti śrīmārkaṇḍeyapurāṇe sāvarṇike manvantare devīmāhātmye niśumbhavadho nāma navamo'dhyāyaḥ .. 9.
Такова в Деви Махатмье Шри Маркандейя Пураны (эпоха Саварни) девятая глава, именуемая "Убиение Нишумбхи"..

आहुति|
ॐ क्लीं जयन्ती साङ्गायै सशक्तिकायै सपरिवारायै सवाहनायै महाहुतिं समर्पयामि नमः स्वाहा ॥